KENTSEL AÇIK MEKÂNLARIN ÖTEKİ KULLANICILARI: KADINLAR

Yıl 2022, Sayı: 53, 379 - 390, 28.10.2022

Tuğçe Yazıcı , Sema Mumcu

https://doi.org/10.30794/pausbed.1080191

Öz

“Kadının yeri evidir.” düşüncesinin benimsenmesinin temelini, toplumsal cinsiyet rolleri oluşturmaktadır. Toplumun kadın ve erkeğe yüklediği roller, cinsiyetler arasında toplumsal farklar ve sınırlar oluşturmaktadır. Kadını ötekileştirirken erkeği daha üst bir seviyede tutmakta ve toplumsal yaşamda kadın-erkek arasında eşitsizliklere sebep olmaktadır. Eşitsizlik ve baskıların en belirgin olduğu yerlerden biri olan kent, erkeği ev sahibi gibi görmekte ancak kadını misafir etmektedir. Geçmişten günümüze, Türk tarihinde toplumsal cinsiyet rollerinin geçirdiği evrimin günümüzde kentsel açık mekanlara nasıl yansıdığı tartışılacaktır. Toplumun tüm kesimleri için eşit erişilebilirlikte kentsel açık mekân tasarımından peyzaj mimarları da sorumludur. Peyzaj mimarlığı dalı kentsel açık mekânlara bir cinsiyet ayrımı yüklemek yerine o mekânı her kullanıcının kullanabileceği şekilde tasarlamakla yükümlüdür. Her birey kendini güvenli, özgür hissedebileceği kamusal alanların yegâne kullanıcısıdır. Yapılan bu çalışmada, kadının kendini kentin kullanıcısı olarak görememesinin altında yatan toplumsal cinsiyet rollerinin oluşturduğu baskı ve eşitsizliklerin neler olduğu tanımlanmıştır. Bu durumun sosyal alt yapısının, çevre tasarım profesyonellerinden olan peyzaj mimarlığı dalı ile arasındaki ilişkisini ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Toplumsal cinsiyet rolleri, Kentsel açık mekân, Baskı, Eşitsizlik, Peyzaj mimarlığı

OTHER USERS OF URBAN OPEN SPACES: WOMEN

Öz

Gender roles constitute the basis of the adoption of the idea that “Women's place is at home”. The roles that society imposes on men and women create social differences and boundaries between the sexes. While marginalizing women, it keeps men at a higher level and causes inequalities between men and women in social life. The city, which is one of the places where inequality and oppression is most evident, sees men as hosts, but welcomes women. From past to present, it will be discussed how the evolution of gender roles in Turkish history is reflected on urban open spaces today. Landscape architects are also responsible for urban open space design with equal accessibility for every segment of society. Landscape architecture branch is responsible for designing that space in a way that every user can use, instead of imposing a gender discrimination on urban open spaces. Every individual is the sole user of public spaces where they can feel safe and free. In this study, the pressures and inequalities created by gender roles that underlie the woman's inability to see herself as a user of the city have been defined. It is aimed to reveal the relationship between the social infrastructure of this situation and the landscape architecture branch, which is one of the environmental design professionals.

Anahtar Kelimeler

Women, Gender roles, Urban open space, Oppression, Inequality, Landscape architecture

Kaynakça

• Akın, A. ve Demirel, S. (2003). “Toplumsal Cinsiyet Kavramı ve Sağlığa Etkileri”, C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25/4, 73-82.
• Aksit, E. E. (2011). “The Women’s Quarters in the Historical Hammam”, Gender, Place & Culture: A Journal of Feminist Geography, 18/2, 37-41.
• Alkan, T. (1981). Kadın-erkek Eşitsizliği Sorunu, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Altınbaş, Z. (1989). “Anayasalarımızda Kadın Hakları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5/14, 455-466.
• Altındal, M. (1994). Osmanlıda Kadın, Altın Kitaplar Yayınevi.
• Almahmood, M., Schulze, O., Carstensen, T., A., and Jørgensen, G. (2018). “The Sidewalk as a Contested Space: Women’s Negotiation of Socio-Spatial Processes of Exclusion in Public Urban Space in Saudi Arabia; The Case of Al Tahlia Street”, Planning Practice & Research, 33:2, 186-210, DOI: 10.1080/02697459.2017.1419652
• Anık, İ. ve Çelenk, M. A. (2018). “Transformation Of Mental Maps During Urban Reconstruction in The Tahtakale District Considering Safety and Gender”, ITU A|Z Journal of the Faculty of Architecture, 15/2, 69–8.
• Ardener, S. (2000). “The Partition of Space”, Gender Space Architecture: An Interdisciplinary Introduction, (Ed: J. Rendell, B. Penner and I. Borden), 112-117, Routledge.
• Barzilai-Lumbroso, R. (2009). “Turkish Men and The History Of Ottoman Women: Studying The History Of The Ottoman Dynasty's Private Sphere Through Women's Writings”, Journal of Middle East Women's Studies, 5/2, 53-82.
• Bastomski, S. and Smith, P. (2017). ” Gender, Fear, and Public Places: How Negative Encounters with Strangers Harm Women”, Sex Roles, 76, 73–88. https://doi.org/10.1007/s11199-016-0654-6
• Bayazitoğlu, Ü. C. ve Ayyıldız Potur, A. (2013). “Yaşanabilir Kentler Temasını Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Yorumlamak: Farklı Kamusal Mekanlarda Karşılaştırmalı Bir Alan Çalışması”, 25th International Building & Life Congress, 541-547.
• Beauvoir, S. de. (2000). “The Second Sex (Excerpts From the İntroduction)”. Gender Space Architecture: An Interdisciplinary Introduction, (Ed: J. Rendell, B. Penner and I. Borden), 29-32, Routledge.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal Cinsiyet: Bize Yüklenen Roller. Çev: Kader Ay, KADAV Yayınları.
• BMOP. (2006). Daha İyi Bir Gelecek İçin Kadın Dostu Kentler, Birleşmiş Milletler Kadınların ve Kız Çocuklarının İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi Ortak Programı Bülteni, Birleşmiş Milletler Ortak Programı, (4).
• Buckingham-Hatfield, S. (2000). Gender and Environment, Routledge.
• Çınar, A. (2005). Modernity, İslam, and Secularism in Turkey: Bodies, Places, and Yime, University of Minnesota Press.
• Day, K. (2000). “The Ethic Of Care And Women's Experiences Of Public Space”, Journal Of Environmental Psychology, 20, 103-124.
• Dedeoğlu, S. (2000). “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türkiye’de Aile ve Kadın Emeğ”i, Toplum ve Bilim, 86, 139-170.
• Demir, Ü. (1999). “Kadının Toplumsal Statüsü”, Sağlık ve Toplum, (2), 12-16.
• Demirbaş, G. (2012). Kadınların Mekan Algısı ve Mekanı Kullanma Biçimleri. Yüksek Lisans Tezi, Edirne, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğramacı, E. (1997). Türkiye'de Kadının Dünü Ve Bugünü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erdem, Y. ve Yiğit, H. (2010). Bâcıyân-ı Rum'dan Günümüze Türk Kadınının İktisadi Hayattaki Yeri, İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Ereş, F. (2006). “Türkiye’de Kadının Statüsü Ve Yansımaları”, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 40- 52.
• Fenster, T. and Hamdan-Saliba, H. (2013). “Gender and Feminist Geographies in The Middle East”, Gender, Place & Culture, 20/4, 528-546.
• Gökarıksel, B. (2011). “The İntimate Politics of Secularism and The Headscarf: The Mall, The Neighborhood, and The Public Square in Istanbu”l, Gender, Place & Culture, 19/1, 1-20.
• Gökarıksel, B. and Secor, A. (2010). “Between Fashion and Tesettür: Marketing and Consuming Women’s İslamic Dress”, Journal of Middle East Women’s Studies, 6/3, 118-148.
• Gökovalı, Ü. (2013). “Everyone's Own Poverty: Gendering Poverty Alleviation Policies in Turkey”, Women's Studies International Forum, 41/4, 65-75.
• Gündüz, A. (2012). “Tarihi Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletlerinde Kadının Yeri Ve Önemi”, International Journal of Social Science, 5/5, 129-148.
• Gürel, M. Ö. (2009). “Defining and Living Out The Interior: The ‘Modern’ Apartment And The ‘Urban’ Housewife in Turkey During the 1950s and 1960s”, Gender, Place & Culture, 16/6, 703–722.
• İnce Güney, Y. (2014). “Gender and Urban Space: An Examination of a Small Anatolian City”, ITU A|Z, 11/2, 153-172.
• Jelen, B. (2011). “Educated, İndependent, and Covered: The Professional Aspirations and Experiences of University-Educated Hijabi in Contemporary Turkey”, Women's Studies International Forum, 34/4, 308-319.
• Kabasakal Arat, Z. F. (2003). “Where to Look for The Truth: Memory and Interpretation in Assessing The Impact of Turkish Women's Education”, Women’s Studies International Forum, 26/1, 57-68.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1986). “Status of Women in Turkey: Cross-Cultural Perspectives”, International Journal of Middle East Studies, 18/4, 485-499.
• Kansız, N. ve Akın Acuner Ş. (2009). Kadınların Kentsel Hizmetlerden Yararlanma Düzeyleri, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• Kaypak, Ş. (2014). “Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Kente Bakmak”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7/1, 344-357.
• KONDA. (2019). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Raporu, (Kasım 2019), https://konda.com.tr/wp-content/uploads/2019/11/KONDA_ToplumsalCinsiyetRaporu.pdf.
• Koskela, H. (1999). “Gendered Exclusions: Women’s Fear of Violence and Changing Relations to Space”, Geografiska Annaler, 81/2, 111-124.
• KSGM. (2008a). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı 2008–2013, Fersa Ofset.
• KSGM. (2008b). Kadının Statüsü ve Sağlığıyla İlgili Gerçekler, Afşaroğlu Matbaası.
• Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk kadını (1839-1923), T.C. Başbakanlık Aile ve Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Landig, J. M. (2011). “Bringing Women To The Table: European Union Funding for Women's Empowerment Projects in Turkey”, Women's Studies International Forum, 34/3, 206-219.
• Lou O'Neil, M. (2008).” Being Seen: Headscarves and The Contestation Of Public Space in Turkey”, European Journal of Women's Studies, 15/2, 101-115.
• Massey, D. (2000). “Space, Place and Gender”, Gender Space Architecture: An Interdisciplinary Introduction, (Ed:
• J. Rendell, B. Penner and I. Borden), 128-133, Routledge.
• Moghadam, V. M. and Sadiqi, F. (2006). “Women’s Activism and the Public Sphere: An İntroduction and Overview”, Journal of Middle East Women's Studies, 2/2, 1-7.
• Müftüler-Bac, M. (1999). “Turkish Women’s Predicament”, Women’s Studies International Forum, 22/3, 303-315.
• Mumcu, S., Düzenli, T. ve Özbilen, A. (2016). “Case Study On How Activities Differ Between Women And Men in an Urban Outdoor Space”, The Journal of Internatıonal Social Research, 9 /47, 529-540.
• Nicholson, L. (1994). “Intepreting Gender”, Women, Gender & Sexuality Studies Research, 20/1, 79-105.
• Özcan, A., E. (2009) .Visualization of gender in the turkish press a comparative analysis of six turkish newspapers, Doctor of Philosophy in Communication Science, School of Humanities and Social Sciences.
• Rendell, J. (2000). “Introduction: Gender, Space”, Gender Space Architecture: An Interdisciplinary Introduction, (Ed: J. Rendell, B. Penner and I. Borden), 101-111, Routledge.
• Sewell, J. (2003). Gender, Imagination, and experience in the early-twentieth-century American downtown. Chris Wilson and Paul Groth, Everyday America: Cultural Landscape Studies after J. B. Jackson, University of California Press, 237-254.
• Sözcü Gazetesi. (2016). AKP’nin kadın karnesi. (06.04.2016). https://www.sozcu.com.tr/2016/gundem/akpnin kadin-karnesi-1170432/
• Tiftik, C. and Turan, İ. (2015). “Women, Social Housing And Urban Spaces: Places to Well and Where Women Are Being Attacked on Their Way Home”, ITU A|Z, 12/1, 243-255.
• Üstün, İ. (2009). Trabzon’un Misafirleri. (Ed. Yücel Demirer, Güven Bakırezer), Trabzon’u Anlamak, İstanbul: İletişim Yayınları, 361-402.
• Vatandaş, C. (2007). “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, 35, 29-56.
• Weisman, L. K. (2000). “Women’s Environmental Rights: A Manifesto”, Gender Space Architecture: An Interdisciplinary Introduction, (Ed: J. Rendell, B. Penner and I. Borden), 1-5, Routledge.
• Wex, M. (1979). Let's Take Back Our Space: "Female" and "Male" Body Language As a Result of Patriarchal Structures, Frauenliteraturverlag Hermine Fees.
• Yazıcı, T. (2018). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Kentsel Açık Mekânların Kullanımı /Trabzon Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yazıcı, T. ve Mumcu, S. (2020). “Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Kadınlar Üzerinde Yarattığı Baskılar Ve Kentsel Açık Mekânların Kullanımına Etkileri”, International World Women Conference, 07 - 08 Mart 2020, 212-225.
• Yılmaz, Z. (2006). Kamusal Mekanların Gender Sistematik Yaklaşım Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.