MENA ÜLKELERİNDE SOSYAL KURUMLAR VE CİNSİYET ENDEKSİ (SIGI) DEĞİŞKENLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ: DOĞRUSAL OLMAYAN KANONİK KORELASYON ANALİZİ

Yıl 2023, Sayı: 54, 347 - 365, 02.01.2023

Sibel Örk Özel , Dilek Veysikarani , Çiğdem Koşar Taş

https://doi.org/10.30794/pausbed.1095012

Öz

Toplumsal cinsiyet eşitliği, kadın ve erkeğin pek çok alanda eşit haklara sahip olması, herhangi bir ayrımcılık gözetilmeksizin tüm bireylerin toplumsal tüm hizmetlerden eşit olarak yararlanmasıdır. Bu alandaki eşitsizlik ise toplumsal cinsiyet eşitsizliği olarak adlandırılmaktadır. Toplumsal cinsiiyet eşitsizliğini ölçmek için çeşitli ölçüm araçları geliştirilmiştir. Sosyal Kurumlar ve Cinsiyet Endeksi (SIGI) de bu ölçüm yöntemlerinden bir tanesidir. Çalışmada, SIGI’nin iki alt boyutu olan ailede ayrımcılık ve sınırlandırılmış sivil özgürlükler ele alınmış ve aralarındaki ilişk MENA ülkeleri içini araştırılmıştır. Bu ilişkinin araştırılmasında çok değişkenli istatistiksel yöntemlerden biri olan ve kategorik değişkenlerin analizinde kullanılan doğrusal olmayan kanonik korelasyon analizi tercih edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda, alt boyutlara ait değişkenler arasındaki ilişkinin varlığı Ki-Kare bağımsızlık testi ile doğrulanmış ve bu test sonucunda elde edilen kontenjans katsayısı hesaplanarak ilişkinin gücü tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre ele alınan iki alt boyut ve bu alt boyutlara ait çoğu değişken arasında oldukça yüksek bir ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

MENA, Sosyal Kurumlar ve Cinsiyet Endeksi (SIGI), Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi (OVERALS)

INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN THE VARIABLES OF SOCIAL INSTITUTIONS AND GENDER INDEX (SIGI) IN MENA COUNTRIES: THE NONLINEAR CANONICAL CORRELATION ANALYSIS

Öz

Gender equality means that women and men have equal rights in many fields, and that all individuals benefit from all social services equally without any discrimination. Inequality in this area is called gender inequality. Various measurement tools have been developed to measure gender inequality. The Social Institutions and Gender Index (SIGI) is one of these measurement methods. In the study, discrimination in the family and restricted civil liberties, which are two sub-dimensions of SIGI, are discussed and the relationship between them is investigated within MENA countries. In the investigation of this relationship, nonlinear canonical correlation analysis, which is one of the multivariate statistical methods and used in the analysis of categorical variables, is preferred. As a result of the analysis, the existence of the relationship between the variables belonging to the sub-dimensions is confirmed by the Chi-Square independence test, and the strength of the relationship is determined by calculating the contingency coefficient obtained as a result of this test. According to the findings, a very high correlation is determined between the two sub-dimensions and most of the variables of these sub-dimensions.

Anahtar Kelimeler

MENA, Social Institutions and Gender Index (SIGI), Nonlinear Canonical Correlation Analysis (OVERALS)

Kaynakça

• Ak, M. ve Okur Çakıcı, F. (2018). “Çalışan Kadınların Toplumsal Cinsiyet Algısı: Gümüşhane’de Çalışan Kadınlar Üzerine Bir Araştırma”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/22, 253-275.
• Altıntaş, F. F. (2021). “Ekonomik Özgürlük ile Lojistik Performans Boyutları Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon ile Ölçülmesi”, EKEV Akademi Dergisi, 25/86, 307-328.
• Aslanpay Özdemir, E. ve Altay, A. (2021). ‘‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Ekonomik Kalkınma İlişkisi: OECD Ülkeleri Analizi’’, İzmir İktisat Dergisi, 36/3, 601-665.
• Ataklı Yavuz, R. (2016). ‘‘Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Ekseninde Kadın İstihdamı ve Ekonomik Şiddet’’, Journal of Life Economics, 3/3, 77-100.
• Başçı, B. ve Giray, S. (2016). ‘‘Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumlarının Çok Değişkenli İstatistiksel Tekniklerle Analizi’’, Journal of Life Economics, 3/4, 117-142.
• Beşel, F. (2016). “Uluslararası Endeksler Işığında Türkiye”, PESA, Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi.
• Bingöl, O. (2014). ‘‘Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye’de Kadınlık’’, KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 16/Özel Sayı I, 108-114.
• Bolzendahl, C. I. ve Myers, D. J. (2004). ‘‘Feminist Attitudes and Support for Gender Equality: Opinion Change in Women and Men, 1974-1998’’, Social Forces, 83/2, 759-789.
• Branisa, B., Klasen, S., ve Ziegler, M. (2009). “The Construction of the Social Institutions and Gender Index (SIGI)”, IAI Discussion Papers, 184, Ibero-America Institute for Economic Research, University of Goettingen.
• Branisa, B., Klasen, S., Ziegler, M., Drechsler, D., ve Jütting, J. (2014). ‘‘The Institutional Basis of Gender Inequality: The Social Institutions and Gender Index (SIGI)’’, Feminist Economics, 20/2, 29-64.
• Bülbül, Ş. ve Giray, S. (2011). “Sosyodemografik Özellikler ile Mutluluk Algısı Arasındaki İlişki Yapısının Analizi”, Ege Akademik Bakış, Cilt 11/Özel sayı, 113-123.
• Bülbül, Ş. ve Giray, S. (2012). “İş ve Özel Yaşam (İş Dışı Yaşam) Memnuniyeti Arasındaki İlişki Yapısının Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi İle İncelenmesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12/4, 101-114.
• Çelik, M. ve Akar Şahingöz, S. (2018). ‘‘İş Yaşamında Cinsiyet Ayrımcılığı: Kadın Aşçılar Örneği’’, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6/Special issue3, 370-383. Çiçen, C., Boyacıoğlu, E. Z., ve Oğuzhan, A. (2020). ‘‘Turizmde Kadın İşgücünün Cinsiyet Ayrımcılığı Algısı: Edirne İlinde Bir Araştırma’’, Tourism and Recreation, 2/Ek 1, 54-63.
• Çolak, Z. (2021). ‘‘Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği-Ekonomik Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Analiz’’, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/2, 1094-1105.
• Demirgöz Bal, M. (2014). “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine Genel Bakış”, Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1/1, 15-28.
• Dinç Kahraman, S. (2010). ‘‘Kadınların Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine Yönelik Görüşlerinin Belirlenmesi’’, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3/1, 30-35.
• Filiz, Z. ve Kolukısaoğlu, S. (2012). “Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi ve Bir Uygulama”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8/16, 59-74.
• Filiz, Z. ve Kolukısaoğlu, S. (2015). “Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizinin Depresyon, Anksiyete ve Stres Ölçeğine Uyarlanması”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 13/26, 241-259.
• Flor, L. S., Friedman, J., Spencer, C. N., Cagney, J., Arrieta, A., Herbert, M. E. vd. (2022). ‘‘Quantifying The Effects of The COVID-19 Pandemic on Gender Equality on Health, Social, and Economic İndicators: A Comprehensive Review of Data from March, 2020, to September, 2021’’, The Lancet, published online, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(22)00008-3.
• Giray, S., Yorulmaz, Ö., ve Başcı, B. (2016). ‘‘OECD Ülkelerinde Cinsiyet Eşitsizliği ve Mutluluk Arasındaki İlişkinin Klasik ve Dayanıklı Kanonik Korelasyon Analizleri ile İncelenmesi’’, Journal of Human Sciences, 13/3, 5932-5944.
• Girginer, Y. D. D. N., Kaygısız, A. G. Z., ve Yalama, A. G. A. (2007). ‘‘Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi İle İstatistiğe Yönelik Tutumlarda Üniversite Öğrencileri Arasındaki Bireysel Farklılıkların İncelenmesi’’, Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, 0/6, 29-40.
• Gözütok, F. D., Toraman, Ç., ve Acar-Erdol, T. (2017). “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ölçeğinin Geliştirilmesi”, İlköğretim Online, 16/3, 1036-1048.
• Jütting J. P., Morrisson C., Dayton-Johnson J., ve Drechsler D. (2008). “Measuring Gender (in)Equality: The OECD Gender, Institutions and Development Data Base”, Journal of Human Development, 9/1, 65-86.
• Kalaycı, İ. (2011). ‘‘Afrika’nın Melez Yüzü, ‘MENA’: Makro İktisadi Göstergelere ve Küresel Endekslere Göre ‘Manası’’’. Avrasya Etüdleri, 40/2, 175-199. Kalaycı, N. ve Hayırsever, F. (2014). “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Ders Kitabına Yönelik Bir İnceleme ve Bu Konuya İlişkin Öğrenci Algılarının Belirlenmesi”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14/3, 1-26.
• Karagöz, E. C. (2016). “Kadın-Erkek Eşitliği ve Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Türkiye Eşitlik ve İnsan Hakları Kurumu’nun Yetkileri”, Yasama Dergisi, 32, 21-40.
• Karakaş, B. ve Çevik, Ö. C. (2016). “Cinsiyet Eşitsizliğinin Ölçülmesi: Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksine Eleştirel Bir Yaklaşım”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5/13, 67-81.
• Kavas Urul, A. (2016). “81 İl için Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi”, TEPAV, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Yayınları.
• Kavas, A. (2018). “Karşılaştırmalarla 81 İl için Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi-2018”, TEPAV.
• Keskin, S. ve Özsoy, A. N. (2004). “Kanonik Korelasyon Analizi ve Bir Uygulaması”, Tarım Bilimleri Dergisi, 10/1, 67-71.
• Koçak, A. (2021). ‘‘Türkiye’de Toplumsal Cinsiyetin Çok Boyutlu Ölçekleme ile İncelenmesi’’, İstatistik Araştırma Dergisi, 11/2, 71-82.
• Koşar Taş, Ç. (2021). ‘‘Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Sosyal Kurumlar ve Cinsiyet Endeksi Temelinde İncelenmesi: Türkiye’nin AB Üyesi Ülkeler ile Bazı Orta Doğu Ülkelerine Göre Durumu’’, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 60, 161-187.
• Özkan, M. (2019). “Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi ile Seçilmiş Demografik ve Sosyo-Kültürel Kavramların Değerlendirilmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 14/2, 391-408.
• Sezer, Z. (2019). Cinsiyet Eşitsizliğini Etkileyen Faktörlerin C5. 0, CART, CHAID Analizi Yöntemiyle Sınıflandırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using Multivariate Statistics, Fifth Edition, Pearson Education Inc., USA.
• Tunç, M. (2018). “Kalkınmada Kadın Ayrımcılığı ve Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin Rolü: Ülkelerarası Farklı Gelir Gruplarına Göre Yatay Kesit Analiz”, Sosyoekonomi, 26/38, 221-251.
• Uçan, G. (2017). ‘‘Kadınların Medya Kullanım Tercihleri ile Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutumları Arasındaki İlişki: Manisa Kent Merkezi Örneği’’, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16/63, 1297-1319.
• Ünlükaplan, İ. (2009). “Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde İktisadi Kalkınma, Rekabetçilik ve İnovasyon İlişkilerinin Kanonik Korelasyon Analizi ile Belirlenmesi”, Maliye Dergisi, 157, 235-250.
• Yıldırım, F. ve Eker, H. (2018). ‘‘Türkiye’de İnsani Gelişmenin Göstergesi Olarak Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: “Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme”’’, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11/58, 507-517.
• Savaşkan, E. (2019). “Kadın Yöneticiler Açısından Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Üzerine Kavramsal Bir Çalışma”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5/2, 1-23.
• IBM SPSS Categories 28, Elde edilme tarihi: 10.02.2022, https://www.ibm.com › SSLVMB_28.0.0 › pdf .
• Wikipedia. MENA Ülkeleri, Elde edilme tarihi: 22.03.2022, https://tr.wikipedia.org/wiki/ODKA.
• Social Institutions and Gender Index. Elde edilme tarihi: 22.03.2022 https://www.genderindex.org/methodology/.
• Social Institutions and Gender Index. Elde edilme tarihi: 22.03.2022, https://www.genderindex.org/sigi/.