ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE KEMALİST TARİH ÇALIŞMALARI

Yıl 2024, Sayı: 62, 109 - 129, 16.05.2024

Evrim Armağan Coşkuner

https://doi.org/10.30794/pausbed.1445666

Öz

Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Kemalist Tarih çalışmaları genel olarak ulus inşa sürecinin bir parçası olmuştur. Kemalist seçkinler Osmanlı millet sisteminin dayandığı dini geleneği reddetmiş ve bunun yerine Türk milli değerlerini merkeze alan bir millet sistemini benimsemişlerdir. Bu sebeple kökleri ortak geçmişe dayanan bir millet yaratılması için tarih bilimi anahtar bir role sahip olmuştur. Bunun yanında erken dönemdeki tarih çalışmaları Türkiye toprakları üzerinde hak iddia eden farklı devletlere karşı, İlk Çağ uygarlıkları ile Türkler arasında bağ kurarak, Türk varlığını Anadolu’da İlk Çağlara kadar götürme ve bu sayede Anadolu’yu sahiplenme amacı da taşımıştır. Bu amaca ulaşılabilmek için tarih biliminin yanında devlet destekli olarak arkeolojik ve antropolojik çalışmalar da yapılmıştır. Özellikle 1928 yılından sonra başlayıp 1930’lu yıllarda yoğunlaşan ve Türk Tarih Tezi’ni merkeze alan Kemalist tarih çalışmaları ile Batı karşısında güçlü ve medeniyete büyük hizmetleri olan bir Türk varlığı da ortaya çıkarılmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kemalizm, Türk Tarih Tezi, Tarih, Antropoloji, Arkeoloji.

KEMALIST HISTORY STUDIES IN THE EARLY REPUBLICAN PERIOD

Öz

In the Early Republican Period, Kemalist History studies generally became a part of the nation-building process. The Kemalist elite rejected the religious tradition on which the Ottoman nation system was based and instead adopted a millet system centered on Turkish national values. For this reason, historical science has played a key role in creating a nation whose roots are based on a common past. In addition, historical studies in the early period also aimed to establish a link between the Ancient Civilizations and the Turks, against the different states that claimed rights over the Turkish Lands, to take the Turkish presence in Anatolia back to the Ancient Ages and thus to claim Anatolia. In order to achieve this goal, in addition to historical science, archaeological and anthropological studies were also carried out with state support. With Kemalist history studies, which started especially after 1928 and intensified in the 1930s and centered on the Turkish History Thesis, it was aimed to reveal a Turkish presence that was strong against the West and had great services to civilization.

Anahtar Kelimeler

Kemalism, Turkish History Thesis, History, Anthropology, Archaeology.

Kaynakça

• DABCA, 180.9.0.0-160.769.13 (29.04.1923).
• DABCA, 180.9.0.0-131.640.3 (15.07.1923).
• DABCA, 180.9.0.0-24.130.22 (16.07.1923).
• DABCA, 30.10.0.0-16.92.4 (01.11.1925).
• DABCA, 30.11.1.0-30.2.5 (15.01.1927)
• DABCA, 180.9.0.0-90.435.11 (22.01.1927)
• DABCA, 30.18.1.1-25.42.11 (06.07.1927).
• DABCA, 180.9.0.0-243.1214.16 (11.07.1927)
• DABCA, 180.9.0.0- 29.158.7 (18.07.1927)
• DABCA, 180.9.0.0-4.22.4 (19.10.1927)
• DABCA, 30.10.0.0-26.147.10 (29.09.1931)
• DABCA, 30.10.0.0-117-817.10 (16.06.1937).
• DABCA, 30.18.1.2 -77.68.4 (23.07.1937).
• DABCA, 490.1.0.0 -1174.122.1 (14.09.1937).
• DABCA, 30.18.1.2-82.21.17 (21.03.1938).
• DABCA, 490.1.0.0-4.18.4 (14.07.1938).
• DABCA, 30.18.1.2-85.91.15 (26.10.1938).
• DABCA, 30.10.0.0-234.575.19 (09.08.1945).
• DABCA, 30.11.1.0-202.34.16 (29.12.1948)
• DABCA, 30.11.1.0-263.3.17 (26.01.1957)
• DBTDA, 540, 44598.214113.35 (1927.03.31)
• DBTDA, 540, 44598.214113.34 (1927.05.05)
• DBTDA, 540-44513.213528 (1930.03.07).
• DBTDA, 540-44513.213528.2 (1930.03.31).
• DBTDA, 540-44513.213528 (1930.08.12).
• DBTDA, 546-2593.17276.3 (1937.02.08).
• DBTDA, 502, 23265.101910.1 (1937.11.17).
• DBTDA, 501-31963.125879.38 (1938.01.05).
• DABOA, HR.İM..-20.146 (M-27.08.1923).
• DABOA, HR.İM..-5.9 (m-27.10.1925).
• DABOA, HR.İM.., 160.39 (M.22.09.1928).
• MSBATA-ZB, Atatürk Koleksiyonu, 110.9.1.11-39.0.100 (20.12.1937).
• Akşam
• Cumhuriyet
• Son Posta
• Tan
• Ulus
• Vakit
• “Önsöz”, (1937, 1995). Belleten, 1/1, TTK, (1. Baskı 1 İkincikanun 1937, 2. Baskı 1995), 3-9.
• Afet vd. (2014). Türk Tarihinin Ana Hatları, Ankara.
• Afet, (1938). “Türk Tarih Kurumu’nun Arkeoloji Faaliyeti”, Belleten, 5-6/ 2, 5-12.
• Afet, (1939). “Atatürk ve Tarih Tezi”, Belleten, 10/3, 1939, 243-246.
• Akman, Ş. T. (2011). “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmi Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 1/1.
• Aziz, Ş. (1934). “Türk Topraklarının Adamı”, Ülkü; Halkevleri Mecmuası, Birinciteşrin, 20/4, 81-82.
• Candar, A. A. (1934). Türklüğün Kökleri ve Yayılışı, Necmi İstikbal Matbaası, İstanbul.
• Çambel, H. C. (1939). “Atatürk ve Tarih”, Belleten, 10/3, 269-272.
• Demircioğlu, H. (1948). “Antropoloji ve Tarih”, AÜDTCFD, 6/1-2.
• Behar Ersanlı, B. (1992). İktidar ve Tarih; Türkiye’de Resmi Tarih Tezinin Oluşumu (1929-1937), Afa Yay, İstanbul.
• Ertan, T. F. (2022). “Eugene Pittard’ın Ankara Günleri ve Konferansları (21 Mart-6 Nisan 1938)”, XVIII. Türk Tarih Kongresi 1-5 Ekim 1918 Ankara, C. IX, Türkiye Cumhuriyet Tarihi, AKDTYK Türk Tarih Kurumu, Ankara, 693- 709.
• Eyice, S. (1968). “Atatürk’ün Büyük Bir Tarih Yazdırma Teşebbüsü, Türk Tarihi’nin Ana Hatları” Belleten, 128/32, 509-526.
• Göker , M. (1938). “İkinci Türk Tarih Kongresi”, Belleten, 5-6/2, 1-4.
• Göker, M. (1938). “Türk Tarih Kurumunun İlmiğ ve İdari Faaliyeti” Belleten, 5-6/2, 13-17.
• Günaltay, Ş. (1938). “Türk Tarih Tezi Hakkındaki İntikatların Mahiyeti ve Tezin Kat’i Zaferi”, Belleten, 7-8/2, 337-365.
• Günaltay, Ş. (1939). “Atatürk’ün Tarihçiliği ve Fahri Profesörlüğü Hakkında Bir Hatıra”, Belleten, 10/3, 273-274.
• Haberler, (1938). Belleten, 5-6/ 2, 253-262.
• Haberler, (1981). “Türk Tarih Kurumu’nun 50. Kuruluş Yıldönümü”, Belleten, 179/45, 333-349.
• İğdemir, U. (1944-1945). “Türk Tarih Kurumu’nun Kısa Tarihi”, Ülkü, Ekim- Aralık; Ocak- Mart, 75/7, 73-84.
• İnan A. (1979). “Uluğ İğdemir ’in Yaş Günü Münasebetiyle Atatürk’ün Son Gördüğü Kitap Türk Tarih Kurumu Belleten’ i Olmuştur”, Belleten, 170/43, 255-256.
• İnan A. (2015). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, (Hz. Arı İnan), 14. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• İnan, A. (1947). “Türk Tarih Kurumu’nun Kuruluşuna Dair”, Belleten, 42/XI, TTK Ankara, 173-179.
• İnan, A. (1956). “Gazi M. Kemal Atatürk ve Kültür Meseleleri”, Belleten, 80/20, 557-563.
• Kabapınar, Y. (1992). “Başlangıcından Günümüze Türk Tarih Tezi ve Lise Tarih Kitaplarına Etkisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1/1, 1992, 143-178.
• Kansu , Ş. A. (1963). “Eugene Pittard 1867-1962”, Belleten, 105/27, 105-108.
• Kansu, Ş. A. (1939). “Kız ve Erkek Türk Çocukları Üzerinde Antropometrik Araştırmalar”, Belleten, 3/9, 1939, 69-79.
• Kansu, Ş. A., (1937b). “Alacahöyük’te Bulunan İskeletlerin Antropolojik Tetkiki”, Belleten, 1/1, 180-191.
• Koşay, H. (1939). “Türkçe’nin Dünya Dilleri Arasındaki Mevkii”, Belleten, 10/3, 365-376.
• Kurban, S. (2021). “Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türk Tarih Tezi’ne Yönelik Görüşler ve Eleştirel bir Değerlendirme”, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7/53, 3198-3209.
• Maksudi, S. (1932). “Zeki Velidi Bey’in Tenkitleri: Kuraklık Bahsi; Eski Türk Şehirlerinin Mahalleri Meselesi”, I. Türk Tarih Kongresi, 02-11 Temmuz 1932 Ankara, 389-400.
• Metin, C. (2005). “Tarihin Merkezindeki Türk: Atatürk’ün Türk Tarih Tezi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, S. 1, Y. 1, 75-93.
• Özkul, Y. E. (2019). “Akademik Literatürde Türk Tarih Tezi Sorunsalı”, İzmir Sosyal Bilimler Dergisi, 1/1, 38-50.
• Özlü, H. (2011). “Afet İnan’ın Cenevre Günleri ve Tarih Çalışmaları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 22/10, 169.
• Pittard, E. (1938). “Neolitik Devirde Küçük Asya ile Avrupa Arasında Antropolojik Münasebetler”, Belleten, 5-6/2, 19-38.
• Pittard, E. (1939) “Atatürk’ün Hatırasını Tazim”, Belleten, 3/ 10, 183-189.
• Sivrioğlu, U. T. (2015). “Aryan Teorisi ve Türk Tarih Tezi”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6/2, 3.
• Şakiroğlu, M. (1984). “Atatürk ve Tarih Çalışmaları”, Tarih ve Toplum, S. 11, 12-14.
• Şen, A. (1984). “ Türkçülüğün Tarihinden: Enver Celâlettin Paşa’nın Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası Yazıları”, Tarih ve Toplum, S. 2, 57-60.
• Şenyürek, M. S. (1941). “Anadolu Bakır Çağı ve Eti Sekenesinin Kronolojik Tetkiki”, Belleten, 19/V, 219-229.
• Tankut, H. R. (1937). “Dil Yolu ile Tarih, Alp Kelimesi ve Alpin Irkının Yurdu”, Belleten , 1/1, 26-41.
• Toprak, Z. (2011a). “Atatürk, Eugene Pittard ve Afet Hanım; En Büyük Antropolojik Anket”, Toplumsal Tarih, S. 205, 20-32.
• Toprak, Z. (2011b). “Âdem ve Havva’dan Homo-Alpinus’a, Eugene Pittard, Antropoloji ve Türk Tarih Tezi”, Toplumsal Tarih, S. 206, 16-30.
• Toprak, Z., (2010). “Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de Fiziki Antropolojinin Doğuşu”, Toplumsal Tarih, S. 204, 26-34.
• Toprak, Z. (2015). Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji, Doğan Egmont Yay, İstanbul.
• Uzmay, A. (1994). “Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri Üzerinde Büyük Anket ve Umumi Neticeleri” Belleten, 13/IV, II. Kanun 1940, TTK Basımevi, 39-51.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1939). “Türk Tarihi Yazılırken; Atatürk’ün Alaka ve Görüşlerine Dair Hatıralar”, Belleten, 10/3, 349-353.
• https://www.ttk.gov.tr/kongreler/i-turk-tarih-kongresi-02-11-temmuz-1932-ankara/ (E. T. 16. 12.2023).
• I. Türk Tarih Kongresi, (02-11 Temmuz 1932), Ankara; https://www.ttk.gov.tr/kongreler/i-turk-tarih-kongresi-02-11-temmuz-1932-ankara/ (E.T. 16.12.2023).