BİLİŞSEL SİNİZM VE İŞE YABANCILAŞMA ARASINDAKİ İLİŞKİDE İŞ YERİ NEZAKETSİZLİĞİNİN ARACI ROLÜ

Yıl 2024, Sayı: 63, 319 - 330, 22.07.2024

Ülke Hilal Çelik , Yasin Bayar

https://doi.org/10.30794/pausbed.1429786

Öz

Bu çalışmanın yapılmasının temel amacı, bilişsel sinizm ile işe yabancılaşma arasındaki ilişkide iş yeri nezaketsizliğinin rolünü incelemektir. 2022-2023 eğitim öğretim yılında, Erzurum ilinde görev yapan öğretmenler bu çalışmanın evrenini oluşturmaktadır. Bu evren içinden basit tesadüfi örnekleme modeli ile seçilmiş 390 birey ise çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Örneklem grubundan veri toplamak amacıyla nicel araştırma tekniklerinden literatürde en çok kullanılan anket yöntemiyle veri toplanmıştır. Anket formları online olarak hazırlanmış, örneklem grubuna araştırmacılar tarafından ulaştırılmıştır. Elde edilen araştırma verileri SSPS ve AMOS programları yardımıyla güvenirlilik analizleri, açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri ve korelasyon analizleri uygulanarak araştırmaya ilişkin yapısal model test edilerek modele ait değişkenler arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkiler tespit edilmiş ve bootstrap analizi ile dolaylı ilişkilerin geçerliliği incelenmiştir. Bu çalışma sonucunda öğretmenler arasında bilişsel sinizm ile işe yabancılaşma arasındaki ilişkide iş yeri nezaketsizliğinin anlamlı bir rolü olduğu ortaya koyulmuştur. Aynı zamanda çalışma sonucunda yöneticilere ve öğretmenlere yönelik bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel Sinizm, İşe Yabancılaşma, İşyeri Nezaketsizliği

THE MEDIATING ROLE OF WORKPLACE INCIVILITY IN THE RELATIONSHIP BETWEEN COGNITIVE CYNICISM AND JOB ALIENATION

Öz

The main aim of this study is to examine the role of workplace incivility in the relationship between cognitive cynicism and job alienation. Teachers working in Erzurum province in the 2022-2023 academic year constitute the population of this study. Among this population, 390 individuals selected with a simple random sampling model constitute the sample of the study. In order to collect data from the sample group, data were collected with the questionnaire method, which is one of the most widely used quantitative research techniques in the literature. The questionnaire forms were prepared online and delivered to the sample group by the researchers. Reliability analyses, explanatory and confirmatory factor analyses and correlation analyses were applied to the obtained research data with the help of SSPS and AMOS programs, and the structural model of the research was tested, direct and indirect relationships between the variables of the model were determined, and the validity of indirect relationships was examined with bootstrap analysis. As a result of this study, it was revealed that workplace incivility had a significant role in the relationship between cognitive cynicism and work alienation among teachers. At the same time, as a result of the study, some suggestions for administrators and teachers were presented.

Anahtar Kelimeler

Cognitive Cynicism, Work Alienation, Workplace Incivility

Kaynakça

• Abaslı, K. (2018). Örgütsel Dışlanma, İşe Yabancılaşma ve Örgütsel Sinizm İlişkisine Yönelik Öğretmen Görüşleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Üniversitesi, Ankara.
• Acaray, A. ve Yildirim, S. (2017). The Impact of Personality Traits on Organizational Cynicism in the Education Sector, World Journal of Entrepreneurship, Management and Sustainable Development, Vol. 13 No. 1, pp. 65-76. https://doi.org/10.1108/WJEMSD-12-2015-0051
• Agarwal, S.(1993). Influence of Formalization on Role Stress, Organizational Commitment, and Work Alienation of Salespersons: A Cross-National Comparative Study , Journal of International Business Studies, Vol. 24, No. 4 (4th Qtr., 1993), pp. 715-739 (25 pages) https://www.jstor.org/stable/155172
• Aiken, M. ve Hage, J. (1966). Organizational Alienation: A comparative analysis. American Sociological Review, 31(4) ,497-507. https://doi.org/10.2307/2090773
• Alhas, F. (2021). İş yeri nezaketsizliği ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Business Economics and Management Research Journal , 4 (2) , 156-175. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bemarej/issue/66310/886154
• Alhas, F. ve Seçkin, Ş.N. (2023). İş Yeri Nezaketsizliği ve Sanal Kaytarma Arasındaki İlişkide Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (58), 123-143. https://doi.org/10.30794/pausbed.1259840
• Altay, H. ve Dedeoğlu, B. B. (2016). Etik Liderlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkide Örgütsel Sinizm ve İşe Yabancılaşmanın Aracılık Rolü: Antakya Turizm Sektörü Çalışanları Örneği. Balkan Journal of Social Sciences/Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 5. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bsbd/issue/43860/539505
• Akpolat, T. ve Oğuz, E. (2015). İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinde Örgütsel Sinizmin İşe Yabancılaşma Düzeyine Etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (3). https://doi.org/10.17860/efd.81842
• Andersson, L. M. ve Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the workplace: Some causes and effects. Journal of Organizational Behavior, 18(5), 449–469. https://www.jstor.org/stable/3100216
• Andersson, L. M.- Pearson, C.M. (1999). Tit for Tat? The Spiraling Effect of Incivility in The Workplace, Academy of Management Review, 24(3): 452-471. https://doi.org/10.2307/259136
• Ayas, S., Demir, M. ve Yıldız, B. (2018). Örgütsel Sinizm ve İşe Yabancılaşma İlişkisi: Beş Yıldızlı Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16 (32) , 231-254. https://dergipark.org.tr/tr/pub/comuybd/issue/40668/414971
• Aydın Beşen, M. ve Yurdakul, M. (2023). İş yeri Nezaketsizliğinin Ebelerin Örgütsel Mutluluğuna Etkisi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 16 (1) , 40-48 . https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1174612
• Ayık, A., ve Çelik, Y. (2023). Okul Müdürlerinin Kullandıkları Güç Kaynaklarının Öğretmenlerin Örgütsel Yaratıcılık ve Örgütsel Sinizm Düzeylerini Yordama Gücü. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 12(1), 119-131. https://doi.org/10.30703/cije.1175684
• Brandes, P., Dharwadkar, R. ve Dean Jr., J.W. (1999). Does Organizational Cynicism Matter? Employee and Supervisior Perspectives on Work Outcomes. The 36th Annual Meeting of the Eastern Academy of Management, Philadelphia, 1-33.
• Ceylan, A., ve Sulu, S. (2010). Work Alienation as a Mediator of the Relationship of Procedural Injustice to Job Stress. South East European Journal of Economics and Business, 5(2), 65-74. https://doi.org/10.2478/v10033-010-0016-1
• Chiaburu, D.S., Diaz, I. ve Vos, A.D. (2013). Employee alienation: relationships with careerism and career satisfaction, Journal of Managerial Psy-chology, 1(28), 4 – 20. https://doi.org/10.1108/02683941311298832
• Cortina, L. M., Magley, V. J., Williams, J. H. ve Langhout, R.D. (2001). Incivility In The Workplace: Incidence And Impact. Journal of Occupational Health Psychology,6(1), 64-80. https://doi.org/10.1037/1076-8998.6.1.64
• Çini, M. A. (2022). İş yeri nezaketsizliği, tükenmişlik ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki: Akademisyenlere yönelik bir araştırma. Business & Management Studies: An International Journal, 10(2), 644-663. https://doi.org/10.15295/bmij.v10i2.2000
• Çillik, A. (2019). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ile örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çivilidağ, A. (2015). Farklı Örgütsel Yapılarda İş yerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Yaygınlığı, Önlenmesive Cinsiyet Değişkeni Üzerine Nitel Bir Analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (46) , 118-147. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4788/66088
• Çoban, R., ve Deniz, M. (2021). İş yeri nezaketsizliğinin işten ayrılma niyetine etkisinde örgütsel sinizmin aracılık rolü üzerine bir araştırma. OPUS International Journal of Society Researches, 17(34), 1224-1259. https://doi.org/10.26466/opus.787756
• D’ambra, A. M., ve Andrews, D. R. (2014). Incivility, retention and new graduate nurses: an integrated review of the literature. Journal of Nursing Management, 22(6), 735-742. https://doi.org/10.1111/jonm.12060 Dean, J. W., Brandes, P. Ve Dharwadkar, R., (1998). Organizational Cynicism. Academy of Management Review. 23 (2): 341-352. https://doi.org/10.2307/259378
• Durrah, O. (2020). Injustice Perception and Work Alienation: Exploring the Mediating Role of Employee's Cynicism in Healthcare Sector. Journal of Asian Finance Economics and Business. 7. 811-824. https://doi.org/10.13106/jafeb.2020.vol7.no9.811.
• Elma, C. (2003). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin işe Yabancılaşması (Ankara İli Örneği). [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Erbaşı, A., ve Zaganjori, O. (2017). Sosyal İzolasyonun Örgütsel Sinizm Üzerindeki Etkisi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 24(1), 39-52. https://doi.org/10.18657/yonveek.307490
• Ercan, Y. (2006). Okullardaki Örgütsel Güven Düzeyinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 739-756. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61792/924169
• Erdoğan, P., ve Bedük, A. (2013). Örgütsel Sinizm ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 1(6), 17-36. https://hdl.handle.net/20.500.12395/48702
• Gökyer, N., ve Türkoğlu, İ. (2018). Liselerde görev yapan öğretmenlerin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 43(196). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2018.7440
• Greenberg, E. S. ve Grunberg, L. (1995). Work alienation and problem alcohol behavior. Journal of Health and Social Behavior, 36(1), 83-102. https://doi.org/10.2307/2137289
• Gültaç, A.S., (2019). Örgütsel Sapma ve Nezaketsizlik Davranışları İlişkisinde İş yerinde Dışlanmanın Aracı Rolü: Sağlık Kurumlarında Bir Araştırma, [Yüksek Lisans Tezi], Ankara.
• Gürbüz, S. ve Bayık, M. E. (2018). Aracılık modellerinin analizinde modern yaklaşım: Baron ve Kenny yöntemi artık terk edilmeli mi? 6. Örgütsel Davranış Kongresi, Bildiriler Kitabı içinde (s.30-45) 2-3 Kasım 2018, Isparta.
• Hirschfeld, R. R. ve Feild, H. S. (2000). Work centrality and work alienation: Distinct aspects of a general commitment to work. Journal of Organizational Behavior, 21. https://doi.org/10.1002/1099-1379(200011)21:7<789::AID-JOB59>3.0.CO;2-W
• Hornstein, H. A. (2003). Workplace Incivility: An Unavoidable Product of Human Nature And Organizational Nurturing. Ivey Business Journal, 68/1-2: 1-8. https://iveybusinessjournal.com/publication/workplace-incivility-an-unavoidable-product-of-human-nature-and-organizational-nurturing/
• Jiang, H., Chen, Y., Sun, P., & Li, C. (2019). Authoritarian leadership and employees’ unsafe behaviors: The mediating roles of organizational cynicism and work alienation. Current Psychology, 1-11. https://link.springer.com/article/10.1007/s12144-017-9726-1
• Kaya, U. ve Serçeoğlu, N. (2013). Duygu İşçilerinde İşe Yabancılaşma: Hizmet Sektöründe Bir Araştırma. Çalışma ve Toplum, 1 (36) , 311-346. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ct/issue/71793/1155220
• Kesik, F. ve Cömert, M. (2014). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin İşe Yabancılaşma Düzeylerine İlişkin Algıları (Malatya İli Örneği). İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 15. https://doi.org/10.17679/iuefd.99916
• Kırıcı, E. ve Özkoç, A. G. (2017). Turist Rehberlerinin Tükenmişlik Düzeylerinin İşe Yabancılaşma Eğilimlerine Etkisi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14 (1) , 20-32. https://doi.org/10.24010/soid.303638
• Kurtulmuş, M. ve Karabıyık, H. (2016). Algılanan Örgütsel Adaletin Öğretmenlerin İşe Yabancılaşma Düzeylerine Etkisi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 5 (2) , 459-477. https://doi.org/10.14686/buefad.v5i2.5000175962
• Liehr, P., Meininger J. C., Mueller, W. H., Chan, W., Frazier, L., ve Reyes, L. R. , (2000). Psychometric Testing of The Adolescent Version of The Cook? Medley Hostility Scale, 23(2), 103-116. https://doi.org/10.1080/01460860050121420
• Naus, A.J.A.M. (2007). Organizational Cynicism on The Nature, Antecedents, and Consequences of Employee Cynicism Toward The Employing Organization,(Dissertation of Doctorof Philosophy), Maastricht University, Maastrich.
• Neves, P. (2012). Organizational cynicism: Spillover effects on supervisor–subordinate elationships and performance, The Leadership Quarterly 23, 965–976. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2012.06.006
• Martin, W. F. (2008). Is your hospital safe? Disruptive behavior and workplace bullying. Hospital Topics, 86(3), 21-28. https://doi.org/10.3200/HTPS.86.3.21-28
• Özbek, Y. M. F. (2011). Örgüt İçerisindeki Güven ve İşe Yabancılaşma İlişkisinde Örgüte Uyum Sağlamanın Aracı Rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1) , 231-248. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20825/222973
• Özcan, G. (2022). İşyeri Nezaketsizliği: Kavramsal Bir İnceleme. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 5(2), 341-367. https://doi.org/10.38057/bifd.1183503
• Özer, S. (2019). Örgütsel Sinizm ve İşe Yabancılaşma İlişkisi ve Etkisi: TRB1 Bölgesi Otel İş görenleri Üzerinde Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1) , 37-47. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anemon/issue/39102/408477
• Özler, D.E., Atalay, C.G. ve Şahin, M.D. (2010). Örgütlerde Sinizm Güvensizlikle mi Bulaşır? Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 47-57 https://dergipark.org.tr/tr/pub/oybd/issue/16336/171027
• Pearson, C. M. ve Porath, C.L. (2005). On the Nature, Consequences and Remedies of Workplace Incivility: No Time for “Nice”? Think Again. Academy of Management Executive, 19(1), 7-18 https://doi.org/10.5465/AME.2005.15841946
• Polatcı, S. ve Özçalık, F. (2013). Yapısal ve Psikolojik Güçlendirmenin İş yeri Nezaketsizliği ve Tükenmişliğe Etkisi. İşletme Bilimi Dergisi, 1 (1) , 17-34 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/jobs/issue/22916/245386
• Preacher, K. J., ve Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891. https://doi.org/10.3758/BRM.40.3.879
• Singh, H. (2003). Building effective blended learning programs. Educational Technology, 43, 51−54 https://www.researchgate.net/publication/265024077_Building_Effective_Blended_Learning_Programs
• Taslak, S., ve Dalgın, T. (2015). Çalışanların Atfetme Eğilimlerinin Örgütsel Sinizm Davranışları Üzerindeki Etkisi: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 16(34), 139-158. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobbiad/issue/36373/412328
• Tabachnick, B.G., ve Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed). Boston: Pearson. http://doi.org/10.1037/022267
• Toker, G. A. (2010). Mobbing: İş Yerinde Yıldırma Nedenleri ve Başa Çıkma Yöntemleri, 1. Basım, Ankara: Öğreti Akademi.
• Tozoğlu, B., ve Uçar, Ö. (2023). Duygusal Emek ve Örgütsel Sinizmin İşe Yabancılaşma Üzerine Etkisi: Kuşadası’nda Faaliyet Gösteren Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(3), 1937–1961. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.1075
• Xia, B., Wang, X., Li, Q., He, Y., ve Wang, W. (2022). How workplace incivility leads to work alienation: A moderated mediation model. Frontiers in Psychology, 13, 921161. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.921161
• Vagharseyyedin, S. A. (2015.) Workplace incivility: a concept analysis. Contemporary Nurse, 50(1), 115-125. https://doi.org/10.1080/10376178.2015.1010262
• Vickers M.H., Paris, M.A. (2007). Your job no longer exists!: from experiences of alienation to expectations of resilience-a phenomenological study, Employ Respons Rights J, 19:113–125, https://doi.org/10.1007/s10672-007-9038-y
• Yıldız, K., Akgün, N. ve Yıldız, S. (2013). İşe Yabancılaşma ile Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişki. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), https://doi.org/10.9761/JASSS1193
• Yıldız S., ve Şaylıkay, M. (2014). The effect of organizational cynicism on alienation. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 9, 622-627. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.12.517
• Yilmaz, F.ve Şirin, S. (2020). İş yeri Nezaketsizliği ile İşe Yabancılaşma İlişkisinde İş Stresin Aracı Etkisi ve Rol Belirsizliğinin Durumsal Aracılık Rolü Üzerine Bir Araştırma. 28th National Management And Organization Congress At: Ankara Volume: 28