17. YÜZYIL RASYONALİSTLERİNDE MATEMATİKSEL YÖNTEM

Yıl 2024, Sayı: 64, 19 - 31, 20.09.2024

Aslı Üner Kaya

https://doi.org/10.30794/pausbed.1509437

Öz

17. yüzyıl filozoflarının amacı, en genel haliyle, insan aklının bilimde somutlaşan başarısını örnek alarak felsefede de tıpkı bilimde olduğu gibi kesin bilgiye ulaşılabileceğini göstermektir. Bunun için ilk olarak bilgiyi elde etme yolunda izlenmesi gereken yöntemin detaylı bir betimlemesini yapmışlardır. Bilim cephesinde Kepler, Galileo ve Newton gibi isimlerin evreni matematiğe dayalı bir şekilde açıklama girişimleri, matematiğin bir düşünme yöntemi olarak giderek daha fazla ön plana çıkmasına yol açmıştır. Bu dönemde matematiksel araştırma yöntemleri fiziksel olguların incelenmesine olanak sağlarken felsefede de kesin bilgiye ulaşmak için bir model olarak görülmüştür. Descartes, Spinoza ve Leibniz gibi rasyonalist filozoflar otoritelerin değil insanın kendi aklını rehber olarak kullanması ve buradan hareketle bizi hakikate ulaştıracak yöntemin matematik olduğu konusunda hem fikirdir. Bu makalede amacım üç büyük rasyonalist filozofun, aralarındaki benzerlik ve farklılıklardan yola çıkarak, matematiksel yöntemi kendi felsefelerine nasıl uyguladıklarını göstermeye çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Rasyonalizm, Matematiksel Yöntem, Descartes, Spinoza, Leibniz

MATHEMATICAL METHOD IN RATIONALIST PHILOSOPHERS OF THE 17TH CENTURY

Öz

The aim of the 17th century philosophers, in general, was to show that, by taking as an example the success of the human mind embodied in science, definitive knowledge could be achieved in philosophy, just as in science. To this end, firstly, they described in detail the method to be followed in order to obtain the knowledge. In science, the efforts of scientists such as Kepler, Galileo, and Newton to explain the universe based on mathematics led mathematics to stand out as a way of thinking. In this period, while mathematical research methods enabled the examination of physical phenomena, philosophy, on the other hand, was seen as a model to reach exact knowledge. Rationalist philosophers such as Descartes, Spinoza, and Leibniz all agree that people should use their own minds, not authorities, and moving from this idea, mathematics is the method that will lead us to the truth. This paper aims to show how these three great philosophers applied mathematics to their own philosophies, based on their differences and similarities.

Anahtar Kelimeler

Rationalism, Mathematical Method, Descartes, Spinoza, Leibniz

Kaynakça

• Aristoteles, (1966). Organon III: Birinci Analitikler, (Çev. Hamdi Ragıp Atademir), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Cevizci, A. (2019). 17. Yüzyıl Felsefesi, Say Yayınları, İstanbul.
• Cottingham, J. (1988). The Ratioalists, Oxford University Press, New York.
• Cottingham, J. (2003). Akılcılık, (Çev. Bülent Gözkan), Doruk Yayınları, İstanbul.
• Çevik, D. (2023). “Uzayın ve Geometrinin Doğası Üzerine Titanların Savaşı: Newton, Leibniz, Kant ve Gauss”, Septem Artes 1, 29-42.
• Çevikbaş, Ş. (2006). Leibniz ve Felsefesi, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Descartes, R. (2019). Meditasyonlar, (Çev. Engin Sunar), Say Yayınları, İstanbul.
• Descartes, R. (2021). Aklın yönetimi İçin Kurallar, (Çev. Engin Sunar), Say Yayınları, İstanbul.
• Descartes, R. (2013). Yöntem Üzerine Konuşma. (Çev.Çiğdem Dürüşken), Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Dika, Tarek R. (2020). Descartes’ Method. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2020/entries/descartes-method/>.
• Gözkan, B. (2003). “Aksiyomatik Yöntem”. Felsefe Ansiklopedisi: Cilt 1. (Ed. Ahmet Cevizci), 212-217, Etik Yayınları, İstanbul
• Henry, J. (2002). The Scientific Revolution and the Origin of Modern Science, Macmillan Press, London.
• Kenny, A. (2006). The Rise of Modern Philosophy, Clarendon Press, Oxford.
• Leibniz, G. (2018) W. Monadoloji. (Çev. Devrim Çetinkasap), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Look, B. C. (2020). Gottfried Wilhelm Leibniz. The Stanford Encyclopedia of Philosophy), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/spr2020/entries/leibniz/>.
• Markie, P. (1992). “Cogito and Its Importance”. The Cambridge Companion To Descartes. (Ed. John Cottingham), ss. 140-174, Cambridge University Press, New York.
• Merkit, N. (Aralık- 2021). “Leibniz’in Klasik ve Modern Mantığa Katkıları”. Temaşa Felsefe Dergisi, Sayı:16, 33-50.
• Reichenbach, H. (1988). Bilimsel Felsefenin Doğuşu, (Çev. Cemal Yıldırım), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Russ, J. (2017). Modern Dünyanın Yaratılması: Cilt 2. (Çev. İsmail Yerguz), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Russell, B. (2017). Batı Felsefesi Tarihi, (Çev. Ahmet Fethi), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Say, C. (2021). 50 Soruda Yapay Zekâ, Bilim ve Gelecek Kitaplığı, İstanbul.
• Scruton, R. (1995). A Short History Of Modern Philosophy, Routledge Press, London and New Yok.
• Spinoza, B. (2015). Anlama Yetisinin Düzeltilmesi Üzerine İnceleme, (Çev. Emine Ayhan), Dost Kitabevi, Ankara.
• Spinoza, B. (2018). Ethica. (Çev. Çiğdem Dürüşken), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Stache, W. (2012). “Yeter-Sebep İlkesi,” (Çev. Nermi Uygur), Felsefe Arkivi, Sayı.3, 81-82.
• Topdemir, H. G. (Ağustos 2011). “Rene Descartes ve Matematik Yöntem”. Bilim Teknik Dergisi,
• Ural, Ş. (2000). Bilim Tarihi, Çantay Kitabevi, istanbul.
• Warburton, N. (2014). Philosophy: The Classics, Routledge, London.
• Yalçın, S. (2003). “Descartes”, Felsefe Ansiklopedisi: Cilt 4. (Ed. Ahmet Cevizci), 195-207, Etik Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, C. (2021). Matematiksel Düşünme, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Zelyut, S. (2021). Spinoza, Say Yayınları, İstanbul.