THE VULTURE AS A SYMBOL OF DEATH AND THE AFTERLIFE IN ANCIENT MESOPOTAMIA

Yıl 2025, Sayı: 67, 23 - 34

Aysel Ateş , H.hande Duymuş Florioti

Öz

Throughout various communities and cultures across different historical periods, the vulture has been regarded as both a predatory and sacred bird. Early evidence related to this bird of prey—often associated with negative connotations in human thought and religious beliefs—dates back to the prehistoric period. Archaeological excavations across the Ancient Near East have uncovered feathers, bones, wings, and claws, suggesting that vultures were symbolically used in religious rituals. Moreover, artifacts depicting vultures indicate their connection to death and the afterlife.
In this context, vultures, which characteristically feed on the carcasses of domestic and wild animals, were believed to serve as natural purifiers, symbolizing death and rebirth. Artistic representations from prehistoric Mesopotamia reveal that this symbolic association persisted into historical periods. Notably, some battle scenes depict vultures feeding on fallen enemy soldiers, aligning with their natural role as scavengers. Indeed, vultures have consistently appeared in depictions of death, the afterlife, rebirth, and warfare since the prehistoric periods of Ancient Mesopotamia. Interestingly, their presence in death rituals is also observed in certain modern societies.

Anahtar Kelimeler

Ancient Mesopotamia, Vulture, The Afterlife, Symbol

ESKİ MEZOPOTAMYA’DA ÖLÜM VE ÖTEKİ DÜNYA SEMBOLÜ OLARAK AKBABA

Öz

Tarihin farklı dönemlerinde yaşamış çeşitli topluluklarda ve kültürlerde akbaba hem yırtıcı hem de kutsal olarak kabul edilmiştir. Bu yüzden insan düşüncesinde ve dini inancında olumsuz anlamlar taşıyan bu yırtıcı kuş ile ilgili erken buluntular tarih öncesi döneme kadar uzanmaktadır. Özellikle Eski Yakın Doğu coğrafyasının farklı yerlerinde yürütülen arkeolojik kazılar neticesinde ele geçen tüy, kemik, kanat, pençe gibi veriler akbabanın simgesel açıdan dini ritüellerde kullanıldığına işaret etmektedir. Hatta bazı yerlerde ortaya çıkarılan tasvirli eserler akbabaların ölüm ve öteki dünyayla bağlantılı olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda karakteristik açıdan evcil ve yabani hayvan ölüleriyle beslenen akbabanın doğal arındırıcı olduğu, ölüm ve yeniden doğuşu simgelediğine inanılmıştır. Mezopotamya’nın Prehistorik Devirlerinde ortaya çıkan bu sembolik düşüncenin tarihi dönemlerde de devam ettiği tasvirli sanat eserlerinden anlaşılmaktadır. Hatta akbabanın doğal rolüyle bağlantılı olarak savaş sahnelerinde ölü düşman askerleriyle beslendiği betimler bulunmaktadır. Nitekim leş yiyici bir tür olan akbabanın Eski Mezopotamya’nın tarih öncesi dönemlerinden itibaren ölüm, öteki dünya, yeniden doğuş ve savaşın betimlendiği sahnelerde doğrudan yer aldığı görülmektedir. Öyle ki bu kuş türünün günümüzde bazı modern toplumların ölüm ritüellerinde de aktif olduğu gözlemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eski Mezopotamya, Öteki Dünya, Akbaba, Sembol

Kaynakça

• Amin, O. S. M. (2017). “Wall Reliefs: Ashurnasirpal II’s War Secenes at the British Museum”, Ancient History Encyclopedia, 1-18.
• Andreoni, M. (2016). “Vultures:Exegesis of a Symbol”, Journal of Ancient History and Archaeology, 3/4, 1-9.
• Arnott, W.G. (2007). Birds in the Ancient World From A to Z, Routledge, London and New York.
• Ay-Arçın, Ş. (2019) “Eski Mezopotamya Yazılı Kaynaklarında Mušen/İṣṣūru “Kuş” ve Sembolizmi Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih Okulu Dergisi, XXXIX, 483-527.
• Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Black, J. George, A., Postgate, N. (2000). A Concise Dictionary of Akkadian, 2nd printing, Harrossowitz Verlag, Wiesbaden.
• Bottero, J. (2020). Gılgamış Destanı, Ölmek İstemeyen Büyük İnsan, (Çev: O. Suda), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• CAD Z, (1998). The Assyrian Dictionary Volume 21-Z, (Ed: L. Oppenheim vd.,) The Oriental Institute, Chicago, Illinois, USA.
• Caletti, C.C. (2020). “Göbekli Tepe and the Sites around the Urfa Plain (SE Turkey): Recent Discoveries and New Interpretations”, Asia Anteriore Antica. Journal of Ancient Near Eastern Cultures, 95-123.
• Collins, A. (2014). Göbekli Tepe ve Tanrıların Doğuşu, (Çev. L. Tonguç Basmacı), Alfa Yayıncılık, İstanbul.
• Collon, D. (1995). Ancient Near Eastern Art, University of California Press, Los Angeles.
• Curtis, J.E. Reade J.E. (Ed.), (1995). Art and Empire Treasures From Assyria in the British Museum, British Museum Press, London.
• Eliade, M. (1999). Şamanizm: İlkel Esrime Teknikleri, (Çev: İ. Birkan), İmge Kitabevi, Ankara.
• Gibson, M., A. al-Azm, C. Reichel, et.al., (2002). “Hamoukar: A Summary of Three Seasons of Excavation”, Akkadica, 123/ 1, 11-34.
• Gimbutas, M. (1989). The Language of the Goddess, Harper &Row, San Francisco.
• Gourichon, L. (2002). “Birds Remains from Jerf el Ahmar, A PPNA Site in Nothern Syria With Special Reference to the Griffon Vulture (Gyps fulvus)” Archaeozoology of the Near East V, Groningen, The Netherlands, 138-154.
• Hodder, I. (2009). “An Archaeological Response”, Paléorient, 35/1, 109-111.
• Kersten, A.M.P. (1991). “Birds from the Palaeolithic Rock Shelter of Ksar ‘Akil, Lebanon”, Paléorient, 17/2, 99-116.
• Kılıç, Y., Eser, E. (2019). “Göbekli Tepe D Tapınağı Dikilitaş Betimlemeleri ile Sümer Mit Anlatıları Arasındaki Benzerlikler”, Doç. Dr. Samira Kortantamer Armağanı, (Ed. A. M. Ağır ve A. Özturhan) Çizgi Kitabevi, Konya, 357-376.
• Korkmaz, E. (2004). Zerdüştlük Terimleri Sözlüğü, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• Kozlowski, S. K. (1989). “Nemrik 9, a PPN Neolithic Site in Nothern Iraq”, Paléorient, 15/1, 25-31.
• Köroğlu, K. (2006). Eski Mezopotamya Tarihi Başlangıcından Perslere Kadar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kuhrt, A. (2010). Eski Çağ’da Yakındoğu (MÖ 3000-330) Cilt 1, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Lewis, S., L. L. Jones, (2018). The Culture of Animals in Antiquity, Routledge, London and New York.
• Litcher, C. (2018). “Neolitik Dönemde Anadolu’da Ölüm”, Aktüel Arkeoloji, 63, 24-35.
• Martin, L., Edwards, Y., & Garrard, A. (2013). “Broad Spectrum or Specialised Activity? Birds and Tortoises at the Epipalaeolithic Site of Wadi Jilat 22 in the Eastern Jordan Steppe”, Antiquity, 87/337, 649-665.
• Mellaart, J. (1967). Çatal Hüyük, A Neolithic Town in Anatolia, McGraw-Hill, New York.
• Memiş, E. (2012). Eskiçağda Mezopotamya En Eski Çağlardan Asur İmparatorluğunun Yıkılışına Kadar, Ekin Yayınevi, Bursa.
• McMahon, A. (2016). “The Encultured Vulture: Late Chalcolithic Sealing Images and the Challenges of Urbanism in 4 th MBC Northern Mesopotamia”, Paléorient, 42/1, 169-183.
• McMahon, A. (2022). “Composite Human-Animal Figures In Early Urban Northern Mesopotamia: Shamans or Images Of Resistance?”, Oxford Journal of Archaeology, 41/3, 230-251.
• Munn-Rankin, J.M. (1959). “Ancient Near Eastern Seals in the Fitzwilliam Museum, Cambridge”, Iraq, 21/1, 20-37.
• Nigro, L. (1998). “The Two Steles of Sargon: Iconology and Visual Propaganda at the Beginning of Royal Akkadian Relief”, Iraq, 60, 85-102.
• Ogada, D.L., Keesing, F., Virani, M.Z. (2011). “Dropping Dead: Causes and Consequences of Vulture Population Declines Worldwide”, Annals o the New York Academy of Sciences, 1-15.
• Parpola, S., Watanabe, K. (1988). Neo Assyrian Treaties and Loyalty Oaths, State Archives of Assyria Vol. 2, Helsinki University Press, Helsinki.
• Peters, J., Schmidt, K. (2004). Animals in the Symbolic Word of Pre-Pottery Neolithic Göbekli Tepe, South-Eastern Turkey: A Preliminary Assesment”, Anthropozoologica, 39/1, 179-218.
• Pittman, H. (1999). “Administrative Evidence from Hacinebi Tepe: an Essay on the Local and the Colonial”, Paléorient, 25/1, 43-50.
• Pittman, H. (2001). “Mesopotamian Intraregional Relations Reflected Through Glyptic Evidence in the Late Chalcolithic 1-5 Periods”, Uruk Mesopotamia and Its Neighbors. Cross-Cultural Interactions in the Era of State Formation, (Ed: M. S. Rothman), School of American Research Press, New Mexico, 403-443.
• Portuese, L. (2020). “Live and Live Images: Metaphor and Interpictoriality in Neo-Assyrian Art”, Researching Metaphor in the Ancient Near East, (Ed: M. Pallavidini ve L. Portuese), Harrassowitz Verlag, 115-139.
• Schmidt, K. (2010). “Göbekli Tepe the Stone Age Sanctuaries, New Results of Ongoing Excavation With a Special Focus on Sculptures and High Reliefs”, Documenta Praehistorica, XXXVII, 239-256.
• Schroer, S. (2008). “Vulture”, Iconography of Deities and Demons: Electronic Pre–Publication, s. 1-4.
• Sonmez, F., Nart, S. (2022). “Antropomorfizm: Kavramın Tarihi, Teoriler ve Tüketici Davranışları Bağlamında Bir Literatür İncelemesi”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 11/2, 580-613.
• Strika, F. I. (1983). “Prehistoric Roots: Continounity in the Images and Rituals of the Great Goddess Cult in the Near East”, Rivista Degli Studi Orientali, 57, 1-41.
• Tekin, H. (2019). “Domuztepe 2018 Kazılarının İlk Ön Raporu”, 41. Kazı Sonuçları Toplantısı, C.2, Diyarbakır, 277-292.
• Van Buren, E. D. (1939). The Fauna of Ancient Mesopotamia as Represented in Art, Pontificum İnstitutum Biblicum, Roma.
• Van Dooren, T. (2011). Vulture, Reaktion Books, London.
• Yıkmaz, Y. (2017). “Ruhun Yeniden Dirilmesi Unsuru Üzerinden Zerdüştlük-Yahudilik Etkileşimi”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 149-158.
• Ward, W. H. (1902). The Seal Cylinders of Western Asia, Carnegie Institution of Washington, Philadelphia.
• Winter, I. J. (2010). “Chapter Sixteen After the Battle is Over: The Stele of the Vultures and the Beginning of Historical Narrative in the Art of the Ancient Near East”, On Art in the Ancient Near East, Cilt 2, From the Third Millennium BCE, Brill, Leiden-Boston, 3-51.
• İnternet Kaynakları
• https://arkeofili.com/gobeklitepe-ve-karahantepede-gercek-boyutlu-heykeller-bulundu/ (30.09.2023)
• https://arkeofili.com/catalhoyukte-akbaba-penceli-mezarda-trepanasyon-ornegi/ (31.12.2023)
• https://arkeofili.com/karahantepede-rituellere-dair-yeni-bulgular-ortaya-cikarildi/ (05.11.2024)