Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik Durumlarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 4 - Cilt: 1 Sayı: 4, 29 - 37, 15.07.2016

Kubilay Yazıcı Ebru Avcı

Öz

Bu çalışmanın amacı; Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik ve meslekitükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı düzeyleriniçeşitli değişkenler açısından incelemektir. Araştırmanın örneklemini Ankara ili ilköğretimokullarında görev yapan 204 Sosyal Bilgiler Öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada Ergin(1993) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerinanalizi için ölçeğe verilen cevaplara t-testi ve tek yönlü varyans analizi (F) uygulanmıştır.Araştırmanın sonucunda; Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin cinsiyetlerinin mesleki tükenmişliğinalt boyutları olan duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıyı etkilemediği, meslekikıdemlerinin mesleki tükenmişliğin alt boyutlarından olan duygusal tükenmeyi etkilediği,duyarsızlaşma ve kişisel başarıyı etkilemediği görülmektedir. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerininmanevi doyumlarının duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıyı etkilediği sonucunaulaşılmıştır. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin mesleklerini isteyerek yapma durumları ile duygusaltükenme düzeyleri arasındaki fark mesleğini isteyerek yapmayanların lehine anlamlıbulunmuştur. Ayrıca Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin üstlerinden takdir görme durumları ileduygusal tükenme ve kişisel başarı alt boyutları arasındaki farkın anlamlı olduğu tespit edilmiştir.Anahtar sözcükler: Sosyal bilgiler öğretmenleri, mesleki tükenmişlik, duygusal tükenme,duyarsızlaşma, kişisel başarı.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler öğretmenleri, mesleki tükenmişlik, duygusal tükenme, duyarsızlaşma, kişisel başarı

Analysis of Occupational Burnout Status of Social Studies Teachers Considering Several Variables

Öz

The purpose of the present study is to analyse the occupational burnout levels of the Social Studies teachers, and the levels of emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplisment in terms of several variables. The sample of the survey consists of 204 Social Studies teachers who perform a duty in elementary schools in Ankara. In the survey “Maslach Burnout Inventory” which was adapted to Turkish by Ergin (1993) was put to use. T-test and one-way variance analysis (F) were applied to the answers given to the scale for the analysis of the data. As a result of the survey; It was found out that the gender of the teachers of Social Studies does not have any effect on emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplisment that are the lower dimensions of the occupational burnout. It was inferred from the survey that the inward satisfaction of the teachers of Social Studies has effect on the emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplisment. The correlation between the teachers of Social Studies attempt to carry out their occupation eagerly and their emotional exhaustion is identified in favour of those who do not perform their profession eagerly. In addition, it was found out that the correlation is significant between Social Studies teachers’ expectation to receive appreciation from their senior and the lower dimensions of emotional exhaustion and personal accomplisment.

Anahtar Kelimeler

Social studies teachers, occupational burnout, emotional exhaustion, depersonalization, personal accomplishment

Kaynakça

• Abel, M., & Sewell, J. (1999). Stress and burnout in rural and urban secondary school teachers. Journal of Educational Research, 92(5), 287-293.
• Austin, D. A. (1981). The teacher burnout issue. Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 52(9), 35-36.
• Borg, M.G., & Riding, R.J. (1991). Occupational stress and job satisfaction in teaching. British Education Research Journal, (17), 263-281.
• Brissie, J. S., Hoover-Dempsey, K.V., & Bassler, O. C. (1988). Individual, situational contributors to teacher burnout. Journal of Educational Research, 82(2), 106-112.
• Brock, B. (1999). Perceptions of teacher burnout in catholic schools. Catholic Education: A Journal Inquiry and Practice, 2(3), 281-294.
• Cemaloğlu, N. ve Şahin, E. D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farkli değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Cordes, C., & Dougherty, T. (1993). A Review and an integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656.
• Çam, O. (1993). Tükenmişlik envanterinin geçerlik ve güvenirliğinin araştirilmasi. R. Bayraktar ve İ. Dağ (Edt.) VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve işitme engelliler okulunda görev yapan yönetici ve öğretmenlerde tükenmişliğin kestirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Dolunay, A. B. (2001). Keçiören ilçesi genel liseler ve teknik-ticaret-meslek liselerinde görevli öğretmenlerde tükenmişlik durumu araştırması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Dunham, J. (1980). An explanatory comparative study of staff stress in English and German comprehensive schools. Educational Review, 32, 11-20.
• Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanmasi. R. Bayraktar ve İ. Dağ (Edit.) VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Farber, B.A. (2000). Treatment strategies for different types of teacher burnout. Psychotherapy in Practice, 56(5), 675-689.
• Friedman, I. A. (2000). Burnout in teachers shattered dreams of impeccable professional performance. Psychotherapy in Practice, 56(5), 595-606.
• Girgin, G. (1995). İlkokul öğretmenlerinde meslekten tükenmişliğin gelişimini etkileyen değişkenlerin analizi ve bir model önerisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Girgin, G. (2010). Öğretmenlerde tükenmişliğe etki eden faktörlerin araştirilmasi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 32-48.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akilci olmayan inançlar ve bazi mesleki değişkenlere göre yordanmasi (Yayınlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Işıkhan, V. (2004). Çalışma hayatında stres ve başa çıkma yolları (1. Baskı). Ankara: Sandal.
• Jeong, J. (2004). Analysis of the factors and the roles of HRD in organizational learning styles as identified by key informants at selected corporations in the Republic of Korea (Unpublished PhD Thesis). USA: Texas A&M University. Major Subject: Educational Human Resource Development.
• Karademir, T., Çoban, B., Kafkas, M.E., Mendeş, B. ve Acak, M. (2009). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik durumlarının bazı değişkenler ile değerlendirilmesi. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(3), 179-197.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kokkinos, C. M. (2007). Job stressors, personality and burnout in primary school teachers. British Journal of Educational Psychology, 77, 229-243. Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(1), 99–113.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B., & Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Otero López, J. M., Bolaño, C.C., Mariño, M. J. S., & Pol, E.V. (2010). Exploring stress, burnout, and job dissatisfaction in secondary school teachers. International Journal of Psychology and Psychological Therapy, 10(1), 107-123.
• Otero-López, J. M., Mariño, M. J. S., & Bolaño, C. C. (2008). An integrating approach to the study of burnout in university professors. Psicothema, 20(4), 766-772.
• Ozan, M.B. (2009). A study on primary school teacher burnout levels: The Northern Cyprus Case. Education, 129(4), 692-703.
• Pedrabissi, L., Rolland, J. P., & Santinelloise, M. (1993). Stress and burnout among teachers in Italy and France. The Journal of Psychology, 127(5), 529-535.
• Sarı, H. (2004). An analysis of burnout and job satisfaction among Turkish special school headteachers and teachers, and the factors effecting their burnout and job satisfaction. Educational Studies, 30(3), 291-306.
• Schwarzer, R., Schmitz, G.S., &Tang, C. (2000). Teacher burnout in Hong Kong and Germany: A crosscultural validation of the Maslach burnout inventory. Anxiety, Stress and Coping, 13, 309-326.
• Sucuoğlu, B. ve Kuloğlu-Aksaz, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 4460.
• Terzi, Y. ve Sağlam, V. (2008). Araştırma görevlilerinin mesleki tükenmişlik durumu. e-Journal of New World Sciences Academy, 3(1), 52-58.
• Tezbaşaran, A. A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kilavuzu (2. Baskı). Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Torun, A. (1995). Tükenmişlik, aile yapısı ve sosyal destek ilişkileri üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başaçıkma davranışları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Tümkaya, S. (2007). Burnout and humor relationship among university lecturers. Humor, 20(1), 73-92.
• Tümkaya, S. ve Türker, P. (2010). İlköğretim 1. kademe öğretmenlerinde algılanan problem davranış düzeyleri ve bazı sosyo demografik değişkenlere göre tükenmişliğin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(38), 92-109.
• Van Tonder, C., & Williams, C. (2009). Exploring the origins of burnout among secondary educators. Journal of Industrial Psychology, 35(1), 1-15.
• Weisberg, J. and Sagie, A. (1999). Teachers’ physical, mental, and emotional burnout: Impact on intention to quit. The Journal of Psychology, 133(3), 333-339.
• Yong, Z., & Yue, Y. (2007). Causes for burnout among secondary and elementary school teachers and preventive strategies. Chinese Education and Society, 40(5), 78-85.