Vergilemede Yeni Bir Yaklaşım: Yapay Zekâ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 140 - 154, 25.12.2023

Baki Yegen

https://doi.org/10.30586/pek.1329264

Öz

Teknolojik gelişmelerden etkilenmeyen neredeyse hiçbir alanın bulunmadığı günümüz dünyasında teknolojik gelişmelerin yoğun bir şekilde hissedildiği alanlardan biri de vergileme olmaktadır. Teknolojik gelişmelerin vergileme alanında yansımaları çeşitli şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Şöyle ki teknolojik bir gelişme vergiyi doğuran olayın ortaya çıkmasına etki edebileceği gibi vergi idaresinin faaliyetleri ile mükellef ve sorumlularının vergi ödevleriyle ilgili tutum ve davranışlarına da etki edebilmektedir. Bu kapsamda vergileme alanını etkilemesi düşünülen en önemli teknolojik gelişmelerin başında yapay zekâ gelmektedir. Yapay zekânın vergileme alanında kullanılması durumunda vergi idaresi tarafından gerçekleştirilen çoğu işlemin merkezinde büyük veri kullanımı ve makine öğrenimi olan yapay zekâ destekli bilgisayar sistemleri aracılığıyla gerçekleşeceği, böylece sistemin hem vergi idaresi hem de mükelleflere önemli kolaylıklar sağlayacağı düşünülmektedir. Vergilemede yapay zekâ kullanılmasına yönelik çeşitli ülkelerde girişimlerde bulunulmaktadır. Ülkemizde de vergi idaresinin yönetiminde vergilemede yapay zekâ kullanımını destekleyecek nitelikte elektronik ortamda çeşitli hizmetler sunulmaktadır. Vergilemede geleneksel yaklaşımdan yapay zekâ kullanımını öngören yeni bir yaklaşıma doğru ilerlediğimiz bu süreçte, teknolojinin sunduğu imkânlardan olabildiğince faydalanarak yapay zekânın vergi sistemimizle bütünleşmesini sağlayacak uygulamaların nitelik ve nicelik yönünden geliştirilmeleri, risk taşıyan hususlarla ilgili gerekli önlemlerin alınmaları ve ihtiyaç duyulacak yasal düzenlemelere ilişkin hazırlıkların yapılmaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vergileme, Teknolojik Gelişme, Yapay Zekâ

A New Approach in Taxation: Artificial Intelligence

Öz

In today’s world, where there is almost no area that is not affected by technological developments, one of the areas where technological developments are felt intensely is taxation. Reflections of technological developments in the field of taxation appear in various ways. Namely, a technological development can affect the emergence of the taxable event, as well as the activities of the tax administration and the attitudes and behaviors of taxpayers and responsible persons regarding their tax duties. In this context, artificial intelligence is one of the most important technological developments that are thought to affect the taxation field. If artificial intelligence is used in the field of taxation, it is thought that most of the transactions carried out by the tax administration will be realized through artificial intelligence supported computer systems with the use of big data and machine learning so that the system will provide significant convenience to both the tax administration and the taxpayers. Attempts are being made in various countries for the use of artificial intelligence in taxation. In our country, various services are provided in the electronic environment that will support the use of artificial intelligence in taxation under the management of the tax administration. In this process, where we move from the traditional approach to a new approach that envisages the use of artificial intelligence in taxation, it is recommended that applications that will enable the integration of artificial intelligence with our tax system be developed in terms of quality and quantity, taking the necessary precautions regarding the risky issues and making preparations for the legal regulations that will be needed.

Anahtar Kelimeler

Taxation, Technological Development, Artificial Intelligence

Kaynakça

• Ahmed, O. (2018). Artificial intelligence in HR. International Journal of Research and Analytical Reviews, 5(4), 971-978.
• Akdoğan, A. (2019). Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi (14. Baskı). Gazi Kitabevi: Ankara.
• Akdoğan, A. (2020). Kamu Maliyesi (21. Baskı). Gazi Kitabevi: Ankara.
• Arıkboğa, Ü. (2015). Türkiye’de Yerel Vergi Yönetimi, Maliye Dergisi, 168, 1-19.
• Asian Development Bank (2022). Launching a Digital Tax Administration Transformation What You Need to Know, Asian Development Bank (ADB) publication, https://www.adb.org/sites/default/files/publication/792586/digital-tax-administration-transformation.pdf
• Batı, M. (2022). Vergi Hukuku Genel Hükümler (2. Baskı). Seçkin Yayıncılık: Ankara.
• Berente, N., Gu, B., Recker, J. & Santhanam, R. (2021). Managing Artificial Intelligence. MIS Quarterly. 45(3), 1433-1450.
• Boucher, P. (2020). Artificial intelligence: How does it work, why does it matter, and what can we do about it?, European Parliamentary Research Service, PE 641.547. Brussels, European Union.
• Braun Binder, N. (2018). AI and Taxation: Risk Management in Fully Automated Taxation Procedures, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3293577 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3293577
• Chen, J, Grimshaw, S. & Myles, G. (2017). Testing and Implementing Digital Tax Administration, in Digital Revolutions in Public Finance. S. Gupta, M. Keen, A. Shah and G. Verdier (Eds.), Digital Revolutions in Public Finance (pp 113-145). International Monetary Fund, Publication Services Washington.
• Delipetrev, B., Tsinaraki, C. & Kostić U. (2020). Historical Evolution of Artificial Intelligence, EUR 30221EN, Publications Office of the European Union, Luxembourg.
• Devrim, F. (2002). Kamu Maliyesine Giriş (4. Baskı). İlkem Ofset: İzmir.
• Dulupçu, M., Özkul, G., Ünlü, H. ve Sayın, M. (2014). Yerel Yönetimlerin Vergilendirme Yetkisine İlişkin Değerlendirmeler, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 27-54.
• Eker, A. ve Bülbül, D. (2013). Kamu Maliyesi, Özbaran Ofset Matbaacılık: Ankara.
• Erkan, S. (2019). Yapay Zeka ve Makine Öğreniminin Vergi Uygulamalarında Kullanımı ve Karar Almaya Etkisi, Vergi Dünyası, 457, 59-66.
• Gacar, A. (2019). Yapay Zekâ ve Yapay Zekânın Muhasebe Mesleğine Olan Etkileri: Türkiye’ye Yönelik Fırsat ve Tehditler. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8(EUREFE’19), 389-394.
• Gerçek, A. (2005). Türk Vergi Hukukunda Vergi Sorumlusu, Sorumluluk Halleri ve Türlerinin İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 54(3), 157-193.
• Huang, Z. (2018). Discussion on the Development of Artificial Intelligence in Taxation. American Journal of Industrial and Business Management, 8(8), 1817-1824.
• Jimenez, G., an tSionnaigh N. M. & Kamenov, A. (2013). Information Technology for Tax Administration, USAID’s Leadership in Public Financial Management. https://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNAEA485.pdf