Yeniden Üretilen Sinizm: Türkiye’de Merkez-Çevre Anlatısı ve Emin Alper’in Kurak Günler Filminin Kritiği

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 741 - 758

Cihan Palancı

https://doi.org/10.30586/pek.1514184

Öz

Öz: Şerif Mardin’in kuramsallaştırdığı merkez-çevre ilişkisi Türkiye’de siyasal ve akademik alanda uzun bir zamandır tartışılmaktadır. Bu tartışma düzlemi sadece teorik düzeyde gerçekleşmeyip sanat gibi birçok disiplin için projeksiyon olma durumundadır. Bu sanat yapıtlarının en önemlileri, özellikle 2000’li yıllarda başlayan ve politik taşra sineması olarak adlandırılan yapıtlardır. Bu yapıtlarda taşra genel olarak geriliğin, değişmemenin, politik statükonun mekanları olarak resmedilmiş ve bu çerçeveden işlenmiştir. Buna karşın Cumhuriyetten bu yana işlenen bu temanın hiç değişmeden günümüze kadar gelebilmesi oldukça ilginç bir durum oluşturmaktadır. Bunun birçok nedeni mevcuttur. Çalışmada bu temayı besleyen merkez-çevre paradigmasının oluşturduğu tartışma evrenine içkin analizler ve eleştiriler yapılmıştır. Bu analiz ve eleştiriler merkez ya da çevreyi idealize etmeden yürütülmüştür. Türkiye’de yaşanan sert politik süreçler ve kutuplaşmaların katkısı ve tarihsel olarak yanlış ya da eksik üretilen teorik gelenek, merkez-çevre kuramının nesnelliğini aşındırmış ve karşılıklı bir delüzyon yaratmıştır. Makale bu eksende Emin Alper’in Kurak Günler filmini ele alıp, yukarıda anlatılanların projeksiyonuyla değerlendirmiştir. Ayrıca dönemin yarattığı öznelliklerin ve sinema sanatına içkin finansal dinamiklerin bu yönetmenlerin taşrayla ilgili sanatsal tavırlarına nasıl etki ettiği tartışılmıştır. Taşranın bahsedilen yönetmenlerin bakış açısında ifade bulan, sözde donukluğu, ilişkisizliği ve bağlamsızlığı da değişen dünya perspektifinden eleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Merkez-Çevre,, Taşra Sineması, Kurak Günler, Emin Alper

Etik Beyan

Bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara uyulduğunu beyan ederim. Aksi bir durumun tespiti halinde PEK Dergisinin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk şahsıma aittir.

Destekleyen Kurum

Destekleyen herhangi kurum yoktur.

Reproduced Cynicism: The Center-Periphery Narrative In Turkey And The Critique Of Emin Alper's Dry Days

Öz

Abstract: The center-periphery relationship theorized by Şerif Mardin has been debated in the political and academic spheres in Turkey for a long time. This plane of discussion does not only take place at the theoretical level, but is also a projection for many disciplines such as art. The most important of these works of art are the works that started especially in the 2000s and are called political provincial cinema. In these works, the provinces are generally portrayed as places of backwardness, of not changing, of the political status quo, and are treated from this framework. On the other hand, it is quite interesting that this theme, which has been treated since the Republic, has survived to the present day without changing. There are many reasons for this. In this study, analyses and criticisms inherent to the universe of debate formed by the center-periphery paradigm that feeds this theme have been made. These analyses and criticisms have been conducted without idealizing the center or the periphery. The contribution of harsh political processes and polarizations in Turkey and the historically inaccurate or incomplete theoretical tradition has eroded the objectivity of the center-periphery theory and created a mutual delusion. On this axis, the article analyzes Emin Alper's Kurak Günler (Dry Days) and evaluates it through the projection of the foregoing. In addition, it is discussed how the subjectivities created by the period and the financial dynamics inherent in the art of cinema affect these directors' artistic attitudes towards the countryside. The dullness, irrelevance and context lessness of the countryside as expressed by the directors are also criticized from the perspective of the changing world.

Anahtar Kelimeler

Center-Periphery, Provincial Cinema, Dry Days, Emin Alper

Kaynakça

• Aktar, A. & Gözaydın, İ. (2021). “Homo Kemalismus” Olarak Hasan Âli Yücel: Bir Değerlendirme – 1. Bölüm, T24 İnternet Sitesi, 25.02.2024, https://t24.com.tr/k24/yazi/homo-kemalismus-olarak-hasan-ali-yucel-bir-degerlendirme-1-bolum,3194
• Alper, E. (Yönetmen). (2022). Kurak Günler (Film).
• Argın, Ş. (2005). Taşraya İçeriden Bakmak Mümkün Müdür? T. Bora. (Ed.) Taşraya Bakmak içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 271-296.
• Attoh, K. (2017). Public Transportation and the İdiocy of Urban Life. Urban Studies, 54(1), 196-213.
• Bakıner, O. (2018). A Key to Turkish Politics? The Center–Periphery Framework Revisited, Turkish Studies, 19(4), 503–522.
• Batuman, B. (2010). Toplumcu Bir Belediyecilik Modeli: “Yeni Belediyecilik Hareketi” 1973-1977. Mülkiye Dergisi, 34(266), 223-241.
• Bora, T. (2005). Taşralaşan ve Taşrasını Kaybeden Türkiye. T. Bora. (Ed.) Taşraya Bakmak içindeİstanbul: İletişim Yayınları, 38-66.
• Bozyer, H. (2023). Kurak Günler, Memleket Edebiyatı ve Başka Şeyler, T24 İnternet Sitesi, 30.03.2024, https://t24.com.tr/k24/yazi/kurak-gunler-memleket-edebiyati-ve-baska-seyler,4068
• Çiğdem, A. (2005). Taşra Karalaması-Küçük Bir Sosyolojik Deneme. T. Bora. (Ed.) Taşraya Bakmak içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 102-114.
• Daldal, A. (2021). 1990’ların Yeni Bağımsız Türk Sineması’nda Emekçi Öznenin Kayboluşu: Küreselleşme ve Festivalizm. Kültür ve İletişim, 24 (1)(47), 159-189.
• Dardot, P. & Laval, C. (2012). Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine Deneme. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Çev. I. Ergüden.
• Esen, B. (2014). Nation-Building, Party-Strength, and Regime Consolidation: Kemalism in Comparative Perspective, Turkish Studies, 15:4, 600-620.
• Filizler, F. (2023). Anadolu’nun Fabrikalaşması ve İş Cinayetleri Üzerine Bir Film: “İki Şafak Arasında”, E-skop İnternet Sitesi, 20.05.2024,https://www.e-skop.com/skopbulten/anadolunun-fabrikalasmasi-ve-is-cinayetleri-uzerine-bir-film-%e2%80%9ciki-safak-arasinda%e2%80%9d/6587
• Fisher, M. (2011). Kapitalist Gerçekçilik: Başka Alternatif Yok Mu?. İstanbul: Habitus Yayıncılık. Çev. G. Ç. Güven.
• Fisher, M. (2018). Kimse Sıkılmıyor, Her Şey Sıkıcı. Çev. K. Kırmızısakal. Terrabayt İnternet Sitesi, 10.05.2024, https://terrabayt.com/kultur/kimse-sikilmiyor-her-sey-sikici/
• Foucault, M. (2014). Seçme Yazılar-2: Özne ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi. Çev. I. Ergüden & O. Akınhay.
• Gürbilek, N. (1994). Taşra Sıkıntısı. Defter Dergisi, 7(22), 74-92.
• Heidegger, M. (1981). Why Do I Stay in the Provinces?. Heidegger: The Man and the Thinker. Transaction Publishers. pp. 27--30. Çev. T. Sheehan.
• Karaosmanoğlu, Y, K. (2018). Yaban. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaygusuz, S. (2024). Hayat Kuru, Hayat Kurak, Punctumdergi İnternet Sitesi, 10.05.2024, https://www.punctumdergi.com/post/hayat-kuru-hayat-kurak
• Laçiner, Ö. (2005). Merkez(ler) ve Taşra(lar) Dönüşürken. T. Bora. (Ed.) Taşraya Bakmak içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 13-36.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. İstanbul: Sel Yayınları. Çev. I. Ergüden.
• Lefebvre, H. (2016). Şehir Hakkı. İstanbul: Sel Yayınları. Çev. I. Ergüden.
• Mardin, Ş. (2006). Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri. M. Türköne, T. Önder. (Der.). Türkiye’de Toplum ve Siyaset içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 35-78.
• Marx, K. (2014). Komünist Manifesto. İstanbul: Yordam Yayınevi. Çev. N. Satılgan.
• Mollaer, F. (2018a). Tekno-Muhafazakarlığın Eleştirisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mollaer, F. (2018b). Taşra: Bir Varoluş Olgusu – “Ahlat Ağacı”nı Bir Taşra Metaforu Olarak Okumak, E-skop İnternet Sitesi, 12.09.2024, https://www.e-skop.com/skopbulten/tasra-bir-varolus-olgusu-%E2%80%93-%E2%80%9Cahlat-agaci%E2%80%9Dni-bir-tasra-metaforu-olarak-okumak/3841
• Narlı, M. (2013). Romanlar ve Taşralar: Türk Romanında Taşra Algıları Üzerine Bir Değerlendirme. Bilig (64), 285-316.
• Önderman, M. (2016). Türkiye’de Paranoid Ethos. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Özarslan, O. (2022). Anayurt Oteli’ne Kent ve Taşra Geriliminden Bakmak. Sekansa Sinema Kültür Dergisi, e (20), 136-148.
• Özçınar, M. (2020). Yeni Türk Sinemasında Yersiz yurtsuzluk Olarak Taşra. Journal of Turkish Studies, 15(3), 1993- 2015.
• Satır, M. E. (2023). Yeni Türk Sinemasında Taşra Nostaljisi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi (61), 1-19.
• Savut, E. (2023). Türkiye’de Kültürel İktidar Kodlarının Değişimi: Merkez-Çevre Dikotomisini Yeniden Düşünmek. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 246-275.
• Şener, M. (2015). Burjuva Uygarlığının Peşinde. G. Atılgan, C. Saraçoğlu, A. Uslu. (Ed.) Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat içinde. İstanbul: Yordam Kitap, 197-339.
• Shils, E. (1982). The Constitution of Society. Chicago: Chicago University Press.
• Simmel, G. (2004). Philosophy of Money. London: Routledge. Çev. T. Bottomore & D. Frisby.
• Türkeş, A, Ö. (2005). Orda Bir Taşra Var Uzakta. T. Bora. (Ed.) Taşraya Bakmak içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 158-212.
• Uslu, A. (2015). Çok Partili Hayata Dönüş Dönemi (1945-1950) ‘Hür Dünya’nın Saflarında. G. Atılgan, C. Saraçoğlu, A. Uslu. (Ed.) Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat içinde. İstanbul: Yordam Kitap, 343-386.
• Yaşlı, F. (2011). Türkiye’de Liberalizm: Bir Eklemlenme İdeolojisi. Memleket Siyaset Yönetim, 6(15), 139-166.