Antik Atina Demokrasisinde Siyasal Eşitlik

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 601 - 619

Omca Özdemir

https://doi.org/10.30586/pek.1522701

Öz

Etimolojik kökeni itibariyle halkın iktidarı anlamına gelen demokrasi genel olarak, yurttaşların ortak yaşamlarını kolektif olarak düzenlemelerini içermektedir. Demokrasinin bir unsuru olan siyasal eşitlik ise genel anlamıyla, yurttaşların siyasal kararların alımı sürecinde eşit konumda bulunmalarını ifade etmektedir. Bir kavram olarak genel bir somutluk içinde tanımlamak mümkünse de siyasal eşitliğin anlamı ve gerekleri üzerinde mutabakat bulunduğunu söylemek mümkün değildir. Literatür bakımından geçerli olan bu durum, demokrasi tecrübeleri hakkında da belirleyicidir. Zira demokrasi ve diğer siyasal kavramlar gibi siyasal eşitlik de içinde gerçekleştiği toplumun siyasal yapısı ve paradigması ile siyasal mücadele pratikleri bağlamında şekillenmiştir. Nitekim demokrasinin ilk örneğinin tecrübe edildiği Antik Atina demokrasisi de özgün bir siyasal eşitlik anlayışına ve siyasal eşitliğe dayandırılan incelikli bir örgütlenmeye sahip bulunmaktaydı. Atina demokratik örgütlenmesi yurttaşlara çeşitli aktif siyasal katılım olanakları sunan detaylı bir örgütlenme ve toplumsal yaşam tasarımı ortaya koyarken siyasetin uzmanlık bilgisine dayalı bir pratiğin çok ötesinde yüz yüzeliğe ve müzakereye dayalı siyasal pratik içinde oluşturulacak bir ortak iyiye yönelme anlayışını temsil etmekteydi. Bu bakımdan Atina demokrasisi bir yandan yurttaşların kendi koşul, ihtiyaç ve taleplerinden soyutlaştırılmış bir ortak iyiye tabi kılındıkları bir siyasal kavrayış ve rejimden farklıydı. Ancak diğer yandan da özel olanın kamusal alanı istila ettiği, tekil iyilerin diğerleriyle karşılaşarak tartılmadan, törpülenmeden ve dönüşmeden matematiksel olarak ortak kararlara tercüme edildiği, yurttaşların özel yaşamlarındaki serbestliklerini yaşamlarının toplumsal boyutu ve makro düzeydeki siyasal kararlar bakımından derin bir iktidarsızlık duygusu içerisinde tecrübe ettikleri bir demokrasi yaklaşımından ayrılmaktaydı. Bu kapsamda çalışmamızda Antik Atina polisinde siyasal eşitlik anlayışı ve siyasal eşitliğe dayalı örgütlenme birbiriyle bağlantılı olarak açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Siyasal Eşitlik, Demokrasi, Atina Polisi

Political Equality in Ancient Athenian Democracy

Öz

Political equality as a component of democracy, denotes the equal position of citizens within their collective regulation of their common life. Even though it is possible to provide a practical definition of political equality, it is not possible to speak of a consensus on its meaning and requisites. After all political equality, like other political concepts, has been shaped within the political structure and paradigm as well as the praxis of political struggle of the society, in which it has emerged. Indeed, the Ancient Athenian democracy, too, possessed a peculiar understanding of political equality and a political organization based on political equality. While putting forward a nuanced organization and a social life that offers its citizens a variety of opportunities for active political participation, the Athenian democracy represented an endeavor towards a common good that is beyond a notion of division of labor based on specialization, which is based on a face-to-face and deliberative political praxis. In that respect, the Athenian democracy diverged from a political outlook and regime in which citizens are subjected to a common good that is devoid of their own conditions of living, needs, and demands; and in which a conception of democracy, where the private invades the public sphere, where individual goods are mathematically translated into political decisions without being weighed, refined and transformed by encountering others, where citizens experience their freedom in their private lives with a deep sense of powerlessness in terms of the social dimension of their lives and macro-level political decisions.

Anahtar Kelimeler

Political Equality, Democracy, Athenian Polis

Kaynakça

• Akal, C. B. (2012). İktidarın üç yüzü (5. baskı). Dost Kitabevi Yayınları.
• Arblaster, A. (1999). Demokrasi. N. Yılmaz (Çev.). Doruk Yayınları.
• Arendt, H. (2016). İnsanlık durumu (8. baskı). B. S. Şener (Çev.). İletişim Yayınları. (Eserin özgün hali 1958’de yayımlanmıştır.)
• Aristoteles (2013). Atinalıların devleti. A. Çokona (Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Eserin özgün hali M.Ö. 328-322 yılları arasında yazılmıştır.)
• Balot, R. K. (2006). Greek political thought. Blackwell Publishing.
• Bauman, Z. (2012). Siyaset arayışı (2. baskı). T. Birkan (Çev.). Metis Yayınları.
• Beitz, Charles R. (1989). Political equality – An essay in democratic theory. Princeton University Press.
• Bensaïd, D. (2010). Daimi skandal. İçinde E. Hazan (Ed.), Demokrasi ne alemde? (ss. 24-50). S. Kılıç (Çev.). Metis Yayınları.
• Bobbio, N. (1990). Liberalism & democracy. M. Ryle & K. Soper (Çev.). Verso.
• Brown, W. (2010). Artık hepimiz demokratız. İçinde E. Hazan (Ed.), Demokrasi ne alemde? (ss. 51-65). S. Kılıç (Çev.). Metis Yayınları.
• Butler, J. (2009). Evrenseli yeniden düzenlemek: Hegemonya ve biçimciliğin sınırları. İçinde Olumsallık, hegemonya, evrensellik (ss. 19-55). A. Fethi (Çev.). Hil Yayın.
• Canfora, L. (2010). Avrupa’da demokrasi – Bir ideolojinin tarihi. N. Domaniç & N. Avhan (Çev.). Literatür Yayıncılık.
• Cartledge, P. & Edge, M. (2009). Rights, individuals, and communities in Ancient Greece. İçinde R. K. Balot (Ed.), A companion to Greek and Roman political thought (ss. 149-163). Wiley-Blackwell.
• Castoriadis, C. (1997). Democracy as procedure and democracy as regime. D. A. Curtis (Çev.). Constellations, 4(1), 1-18.
• Çınar, M. (2017). Demokrasi. İçinde Y. Taşkın (Ed.), Siyaset – Kavramlar, kurumlar, süreçler (4. baskı, ss. 206-249). İletişim Yayınları.
• Clastres, P. (2011). Devlete karşı toplum (3. baskı). M. Sert & N. Demirtaş (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Coyle, S. (2010). Legalism and modernity. Australian Journal of Legal Philosophy, (35), 55-84.
• Dahl, R. A (2006). On political equality. Yale University Press.
• Dahl, R. A. (1993). Demokrasi ve eleştirileri. L. Köker (Çev). Yetkin Basımevi.
• Doğan, İ. (2013). Sivil toplum anlayışı ve siyasal sistemler (Gözden geçirilmiş 3. baskı). Astana Yayınları.
• DuBois, E. C. (1998). Woman suffrage and women’s rights. New York University Press.
• Gauchet, M. (2013). Yurttaşını arayan demokrasi. Z. Savaşçın (Çev.). İletişim Yayınları.
• Göze, A. (2011). Siyasal düşünceler ve yönetimler (Gözden geçirilmiş, yenilenmiş 13. bası). Beta Yayınları.
• Habermas, J. (2015). Kamusal Alan. İçinde Meral Özbek (Ed.), Kamusal Alan (3. baskı, ss. 95-102). Hil Yayın.
• Hammer, D. (2009). What is politics in the Ancient World. In R. K. Balot (Ed.), A companion to Greek and Roman political thought (ss. 20-37). Wiley-Blackwell.
• Hampton, J. (1994). Democracy and the rule of law. NOMOS, (36), 13-44.
• Hansen, M. H. (1993). The Athenian democracy in the age of Demosthenes – Structure, principles and ideology. J. A. Crook (Çev.). Blackwell.
• Held, D. (1996). Models of democracy (2. baskı). Polity Press.
• Hobsbawm, E. (2013). İmparatorluk çağı, 1875-1914 (5. baskı). V. Aslan (Çev.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2017). Sermaye çağı, 1848-1875 (6. baskı). M. S. Şener (Çev.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Huberman, L. (1995). Feodal toplumdan yirminci yüzyıla (3. baskı). M. Belge (Çev.). İletişim Yayınları.
• Kahan, A. S. (2003). Liberalism in nineteenth-century Europe: The political culture of limited suffrage. Palgrave Macmillan.
• Kapani, M. (2001). Politika bilimine giriş (13. baskı). Bilgi Yayınevi.
• Kartal, F. (2010). Dışlayıcı bir kurum olarak yurttaşlığın evrimi: Polis’ten küresel düzene. İçinde F. Kartal (Ed.), Yurttaşlık tartışmaları – Yeni yaklaşımlar (ss.11-55). Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Lane, M. (2014). The birth of politics – Eight Greek and Roman political ideas and why they matter. Princeton University Press.
• Lefort, C. (1988). Democracy and political theory. D. Macey (Çev.). Polity Press.
• Letwin, S. R. (1989). The morality of democracy and the rule of law. İçinde G. Brennan, L. E. Lomasky (Ed.). Politics and process – New essays in democratic thought (ss. 221-234). Cambridge University Press.
• Lu, C. G. (2017). On misconceptions generated by translating parrhesia and isegoria as “freedom of speech” (Master’s thesis, The University of Arizona). Erişim: https://repository.arizona.edu/handle/10150/625325.
• Moore, B. (2011). Diktatörlüğün ve demokrasinin toplumsal kökenleri – Çağdaş dünyanın yaratılmasında soylunun ve köylünün rolü. Ş. Tekeli & A. Şenel (Çev.). İmge Kitabevi Yayınları.
• Mouffe, C. (2013). Siyasal üzerine (2. baskı). M. Ratip (Çev.). İletişim Yayınları.
• Ober, J. (1996). The nature of Athenian democracy. İçinde The Athenian Revolution – Essays on Ancient Greek democracy and political theory (ss. 107-122). Princeton University Press.
• Ober, J. (2005). Classical Athenian democracy and democracy today. İçinde Athenian legacies – Essays on the politics of going on together (ss. 27-42). Princeton University Press.
• Özdemir, O. (2019). Siyasal liberalizmin kamusal-özel alan ayrımı karşısında kadınların demokratik katılımı sorunu. İçinde S. S. G. Alıca & N. Basa (Ed.), II. Uluslararası Kadın ve Hukuk Sempozyumu (C. 1, ss. 609-624). Türkiye Barolar Birliği Yayını.
• Özenç, B. (2014). Hukuk devleti- Kökenleri ve küreselleşme çağındaki işlevi. İletişim Yayınları.
• Parkinson, C. N. (1958). The evolution of political thought. Houghton Mifflin Company.
• Paxton, P. & Hughes, M. M. (2014). Women, politics, and power: A global perspective (2. baskı). Sage Publications.
• Phillips, A. (1995). Demokrasinin cinsiyeti. A. Türker (Çev.). Metis Yayınları.
• Platon (2010a). Devlet (7. baskı). S. Eyuboğlu & M. A. Cimcoz (Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları. (Eserin özgün hali M.Ö. 360 civarında üretilmiştir.)
• Platon (2010b). Diyaloglar (7. baskı). T. Gökçöl (Çev.). Remzi Kitabevi. (Eserin özgün hali M.Ö. 360 civarında üretilmiştir.)
• Polanyi, K. (2014). Büyük dönüşüm – Çağımızın siyasal ve ekonomik kökenleri (12. baskı). A. Buğra (Çev.). İletişim Yayınları.
• Rancière, J. (2007). Siyasalın kıyısında. A. U. Kılıç (Çev.). Metis Yayınları.
• Samons II, L. J. (2007). Introduction: Athenian history and society in the age of Pericles. İçinde L. J. Samons II (Ed.), The Cambridge companion to the age of Pericles (ss. 1-23). Cambridge University Press.
• Sartori, G. (2014). Demokrasi teorisine geri dönüş (2. baskı). T. Karamustafaoğlu & M. Turhan (Çev.). Sentez Yayıncılık.
• Thukydies (2015). Perikles’in cenaze töreni söylevi. S. Y. Baydur (Çev.). İçinde M. Tunçay (Ed.), Batı’da siyasal düşünceler tarihi – seçilmiş Yazılar – Eski ve Orta Çağlar (4. baskı, ss. 33-41). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. (Eserin özgün hali M.Ö. 431’de üretilmiştir.)
• Uygun, O. (2014). Demokrasi – Tarihsel, siyasal ve felsefi boyutlar (2. baskı). On İki Levha Yayıncılık.
• Weale, A. (1999). Democracy. St. Martin’s Press.
• Wilson, J. L. (2019). Democratic equality. Princeton University Press.
• Wood, E. M. & Wood, N. (1978). Class ideology and Ancient political theory – Socrates, Plato, and Aristotle in social context. Basil Blackwell.
• Wood, E. M. (2008). Kapitalizm demokrasiye karşı – Tarihsel maddeciliğin yeniden yorumlanması. Ş. Artan (Çev.). Yordam Kitap.
• Yalçınkaya, A. (2011). Yunan uygarlığı içinde polis ve siyaset. İçinde M. A. Ağaoğulları (Ed.), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da siyasal düşünceler (2. baskı, ss. 23-90). İletişim Yayınları.