Türkiye’de İşsizliğin Makroekonomik Belirleyicileri: NARDL Yaklaşımından Yeni Kanıtlar

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 304 - 320, 26.03.2025

Zaim Reha Yaşar

https://doi.org/10.30586/pek.1608987

Öz

İşsizlik olgusu ekonomik ve toplumsal refahı doğrudan etkileyen kritik bir sorun olup iş gücü piyasasında etkin politikaların geliştirilmesi için belirleyici faktörlerin doğru analiz edilmesini gerekli kılmaktadır. Seçilmiş makroekonomik değişkenlerin işsizlik üzerindeki asimetrik ve uzun vadeli etkilerini inceleyen bu çalışma, iş gücü piyasası dinamiklerinin doğru değerlendirilmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Türkiye ekonomisinin son dönemlerine de odaklanılarak 1996-2023 aralığı mercek altına alınmış ve enflasyon dışındaki tüm değişkenlerin işsizlik oranları ile asimetrik bir ilişkiye sahip olduğu asimetri testleriyle tespit edilmiştir. NARDL tekniğinin uygulandığı çalışmada, ekonomik büyümenin işsizlik oranı üzerindeki asimetrik etkisi genişleme dönemlerinde iş gücü piyasasında olumlu katkılar sağlarken, daralma dönemlerinde iş kayıplarını artırarak işsizlik oranını yükselttiğini göstermektedir. Doğrudan yabancı yatırımların işsizlik üzerindeki etkisi de asimetriktir; artışlar işsizlik oranını azaltırken, azalmalar daha sınırlı bir artışa yol açmaktadır. Reel efektif döviz kuru değişimleri de benzer bir etki göstererek, kurdaki artışların işsizliği artırıcı, azalışların ise işsizliği düşürücü etkiler yarattığı belirlenmiştir. Asgari ücretin işsizlik üzerindeki etkisi sınırlı olmakla birlikte, düşüşlerin iş gücü piyasasında dalgalanmalara neden olabileceği görülmüştür. Araştırmanın söz edilen bulguları, makroekonomik değişkenlerin iş gücü piyasasında asimetrik etkiler doğurduğunu ve bu ilişkilerin, işsizliği azaltmaya yönelik politika geliştirme süreçlerinde göz önünde bulundurulması gerektiğinin altını çizmektedir.

Anahtar Kelimeler

İstihdam, Asimetrik makroekonomik değişkenler, NARDL tekniği

Macroeconomic determinants of unemployment in Türkiye: New evidence from the NARDL

Öz

The phenomenon of unemployment is a critical issue that directly impacts economic and social welfare, necessitating accurate analysis of determining factors for the development of effective labor market policies. This paper examines the asymmetric and long-term effects of selected macroeconomic variables on unemployment and aims to contribute to a precise understanding of labor market dynamics. By focusing on recent periods of the Turkish economy, the period from 1996 to 2023 is analyzed, and it is determined through asymmetry tests that all variables, except inflation, exhibit an asymmetric relationship with unemployment rates. In this paper, which employs the NARDL technique, the asymmetric impact of economic growth on the unemployment rate demonstrates that expansion periods make positive contributions to the labor market, while contraction periods increase job losses, raising unemployment rates. The effect of foreign direct investment on unemployment is also asymmetric; increases in foreign investment reduce unemployment rates, while decreases lead to more limited increases. Changes in the real effective exchange rate similarly produce asymmetric effects, with exchange rate increases driving up unemployment and decreases reducing it. Although the impact of the minimum wage on unemployment is limited, reductions in the minimum wage may cause fluctuations in the labor market. The findings of this paper emphasize that macroeconomic variables exert asymmetric effects on the labor market and underscore that these relationships should be considered in the process of policy development aimed at reducing unemployment.

Anahtar Kelimeler

Employment, Asymmetric macroeconomic variables, NARDL technique

Kaynakça

• Ajaga, E. ve Nunnenkamp, P. (2008). Inward FDI, value added and employment in US states: A panel cointegration approach (No. 1420). Kiel working paper.
• Ajibola, A. A. ve Oraka, K. F. (2020). The effect of minimum wage and inflationary pressure on youth unemployment in Nigeria. Caleb Journal of Development Studies, 3(2), 138-164. https://doi.org/10.26772/cijds-2020-03-02-09
• Altaylar, M. ve Dursun, S. (2021). Türkiye’de içsel büyüme modeline kademeli bir bakış: kantil regresyon yaklaşımı. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6 (IERFM Özel Sayısı), 225-246.
• Arslan, M. ve Zaman, R. (2014). Unemployment and its determinants: a study of Pakistan economy (1999-2010). Journal of Economics and Sustainable development, 5(13), 20-24.
• Ayhan, F. (2018). Türkiye ekonomisinde ihracat, ithalat ve istihdam düzeyi ilişkisinin uygulamalı analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 115-135.
• Ayhan, F. (2019). Türkiye ekonomisinde işsizliğin belirleyicisi olan temel makroekonomik değişkenlerin tespitine ilişkin bir uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (25), 235-252.
• Balaylar, N. A. (2011). Reel döviz kuru istihdam ilişkisi: Türkiye imalat sanayi örneği. Sosyoekonomi, 16(16).
• Balkı, A. (2023). Türkiye’de İşsizlik, Enflasyon ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Yönteminden Kanıtlar.
• Banerjee, A. Dolado, J. ve Mestre, R. (1998). Error-correction mechanism tests for cointegration in a single-equation framework. Journal of Time Series Analysis, 19(3), 267-283. https://doi.org/10.1111/1467-9892.00091
• Berentsen, A. Menzio, G. ve Wright, R. (2011). Inflation and unemployment in the Long Run. American Economic Review, 101, 371-398.
• Bilgin, M. H. (2004). Döviz kuru işsizlik ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 80-94.
• Blanchard, O. ve Diamond, P. (1990). The cyclical behavior of the gross flow of workers. Brookings Papers on Economic Activity, (2), 85-143. http://dx.doi.org/10.2307/2534505
• Borensztein, E., De Gregorio, J. ve Lee, J. W. (1998). How does foreign direct investment affect economic growth? Journal of International Economics, 45(1), 115-135.https://doi.org/10.1016/S0022-1996(97)00033-0
• Bülbül, O. G. ve Emirmahmutoğlu, F. (2010). Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının istihdam etkisi: Türk bankacılık sektörü örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 205-238.
• Card, D. ve Krueger, A. B. (1994). Minimum wages and employment: a case study of the new jersey and Pennsylvania fast-food restaurants. American Economic Review, 84(4), 772-793. https://doi.org/10.3386/w4509
• Çağlayan, E. ve Saçaklı, İ. (2006). Satın alma gücü paritesinin geçerliliğinin sıfır frekansta spektrum tahmincisine dayanan birim kök testleri ile incelenmesi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 122-137.
• Çolak, O. ve Alakbarov, N. (2017). Does foreign direct investments contribute to employment? Empirical approach for the commonwealth of independent states. Bilig, (83), 147-169.
• Darıcı, B., Aydın, A., Ayhan, F. ve Altaylar, M. (2023). Macroeconomic determinants of tourism demand toward emerging markets. İstanbul İktisat Dergisi, 73(2), 837-864.
• Dela Cruz, P., Abante, M. V. ve Garcia-Vigonte, F. (2022). Systematic literature review: unemployment rate as factors affecting the gross domestic product. Inflation rate, and population, 1-11. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4121167
• Demirgil, B. (2021). Makroekonomik değişkenler ile işsizlik ilişkisi: Türkiye üzerine ekonometrik bir analiz. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 13-21.
• Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431. https://doi.org/10.1080/01621459.1979.10482531
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica Journal of the Econometric Society, 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517
• Diener, E. ve Suh, E. (1997). Measuring quality of life: Economic, social, and subjective indicators. Social indicators research, 40, 189-216. https://doi.org/10.1023/A:1006859511756
• Dunn R. M. (2007). Inflation and unemployment in EMU and the United States. EU Center of Excellence, 1-6.
• Eita, J. H. ve Ashipala, J. M. (2010). Determinants of unemployment in Namibia. International Journal of Business and Management, 5(10), 92.
• Enders, W. (2004). Applied econometric time series (2. baskı). United States of America: John Wiley & Sons.
• Erçakar, M. E. ve Güvenoğlu, H. (2018). Doğrudan yabancı yatırımların işsizlik üzerine etkisi: Türkiye uygulaması (1980-2016). Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ICEESS’18), 349-356.
• Feldman, H. (2011). The unemployment effect of exchange rate volatility in industrial countries, Economics Letters, 1(11), 268-271.
• Friedman, M. (1968). The role of monetary policy. American Economic Review, 58(1), 1-17.
• Gordon, R. J. (1982). Inflation, flexible exchange rates, and the natural rate of unemployment. Journal of Monetary Economics, 9(2), 201-218. https://doi.org/10.3386/W0708
• Granger, C. W. ve Newbold, P. (1974). Spurious regressions in econometrics. Journal of Econometrics, 2(2), 111-120. https://doi.org/10.1016/0304-4076(74)90034-7
• Göçer, I., Mercan, M. ve Peker, O. (2013). İhracat, Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve İşsizlik: Türkiye Örneği/Export, Foreign Direct Investment and Unemployment: The Case of Turkey. Business and Economics Research Journal, 4(1), 103.
• Güney, A. ve Balkaya, E. (2019). Gelir, fiyat, reel efektif döviz kuru ve işgücü maliyetlerinin işsizlik oranı üzerindeki etkileri: Türkiye için bir ARDL yaklaşımı. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 8(21), 80-105.
• Hawariyuni, W. ve Andrasari, M. (2022). Role of investment and macroeconomic variables on unemployment in Indonesia. Economics Development Analysis Journal, 11(3), 321-328. https://doi.org/10.15294/edaj.v11i3.52016
• Jayaraman, T. K. ve Singh, B. (2007). Impact of foreign direct investment on employment in Pacific Island Countries: An empirical study of Fiji. Economia Internazionale/International Economics, 60(1), 57-74.
• Karlsson, S., Lundin, N., Sjöholm, F. ve He, P. (2009). Foreign firms and Chinese employment. World Economy, 32(1), 178-201.
• Kartal, M. T., Ayhan, F. ve Altaylar, M. (2023). The impacts of financial and macroeconomic factors on financial stability in emerging countries: evidence from Turkey’s nonperforming loans. Journal of Risk, 25(3), 25-48. https://doi.org/10.21314/JOR.2022.050
• Khan, M.S. ve Schimmelpfennig, A. (2006). Inflation in Pakistan: Money or wheat?. IMF Working Paper, No. 06/60. https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2016/12/31/Inflation-in-Pakistan-Money-or-Wheat-18793.
• Köse, Z. (2016). Türkiye ekonomisinde 2003-2014 döneminde ekonomik büyüme işsizlik ve enflasyon ilişkisi. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(1), 54-71.
• Liang, C. C., Troy, C., ve Rouyer, E. (2020). US uncertainty and Asian stock prices: Evidence from the asymmetric NARDL model. The North American Journal of Economics and Finance, 51, 101046.
• Makhdom, M. A. (2021). Makroekonomik göstergeler ile döviz kuru arasındaki ilişkinin analizi: (2005: 01-2019: 10) Türkiye uygulaması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(1), 772-789.
• Mankiw, N. G. (2014). Principles of economics. Cengage Learning.
• Markusen, J. R. ve Venables, A. J. (1999). Foreign direct investment as a catalyst for industrial development. European Economic Review, 43(2), 335-356. https://doi.org/10.1016/S0014-2921(98)00048-8
• Musiita, B., Kijjambu, F. N. ve Katarangi, A. K. (2024). Factor input prices and unemployment in Uganda. Journal of Economics and Behavioral Studies, 16(1), 52-66. https://doi.org/10.22610/jebs.v16i1(J).3711
• Narayan, P. K. (2005). The saving and investment Nexus for China: Evidence from cointegration tests. Applied Economics, 37(17), 1979-1990.
• Neumark, D. ve Wascher, W. (2007). Minimum wages and employment. Foundations and Trends in Microeconomics, 3(1-2), 1-182. http://dx.doi.org/10.1561/0700000015
• Okun, A. M. (1962). Potential GNP: Its measurement and significance. Proceedings of the Business and Economics Statistics Section of the American Statistical Association, 98-104. https://www.scribd.com/doc/38215738/Okun-A-M-Potential-GNP-Its-Measurment-and-Significance-1962
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Phillips, P. C. (1986). Understanding spurious regressions in econometrics. Journal of Econometrics, 33(3), 311-340. https://doi.org/10.1016/0304-4076(86)90001-1
• Phillips, P.C.B. ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346. https://doi.org/10.1093/biomet/75.2.335
• Ronchi, S. (2023). Boosting work through welfare? Individual-level employment outcomes of social investment across European welfare states through the great recession. Socio-Economic Review, 21(4), 2167-2189. https://doi.org/10.1093/ser/mwad039
• Senturk, M. & Akbas, Y. (2014). İşsizlik-Enflasyon ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 9(34), 5820-5832.
• Serenko, A. (2024). The human capital management perspective on quiet quitting: recommendations for employees, managers, and national policymakers. Journal of Knowledge Management, 28(1), 27-43. https://doi.org/10.1108/JKM-10-2022-0792
• Sevüktekin, M. ve M. Çınar, (2017). Ekonometrik zaman serileri analizi: Eviews uygulamalı. Dora Yayıncılık.
• Shin, Y., Yu, B. ve Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling asymmetric cointegration and dynamic multipliers in a nonlinear ARDL framework. Festschrift in Honor of Peter Schmidt. Springer.
• Sinha, J. K. (2023). Impact of economic growth, minimum wage, and human development index on unemployment in India during the Post-Reform Era. Curr Trends Business Mgmt, 1(1), 09-18. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.23132.87686
• Simone, A. S. (2001). In search of coincident and leading indicators of economic activity in Argentina.
• Şahbudak, E., ve Şahin, D. (2016). Türkiye'de işsizliğin belirleyicileri üzerine ampirik analiz. Kesit Akademi Dergisi, (3), 85, 96.
• Tarı, R. ve Bakkal, H. (2017). Türkiye’de işsizliğin belirleyicileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 1-18.
• Thayaparan, A. (2014). Impact of inflation and economic growth on unemployment in Sri Lanka: A study of time series analysis. Global Journal of Management and Business Research, 13(5), 45-53.
• Turna, Y. (2023). Türkiye'de Okun Yasasının Değerlendirilmesine İlişkin Bir Analiz: Augmented Ardl Yaklaşımı. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4), 252-264.
• Tütüncü, D. ve Evlimoğlu, U. (2023). Uluslararası sermaye hareketlerinin büyüme ve işsizlik üzerine etkisinin incelenmesi: Panel veri analizi. Fiscaoeconomia, 7(3), 1948-1976.
• Zakhidov, G. (2024). Economic indicators: tools for analyzing market trends and predicting future performance. International Multidisciplinary Journal of Universal Scientific Prospectives, 2(3), 23-29.
• Zhou, Z. (2023). Research of the influencing factors on unemployment rate. Highlights in Business, Economics and Management, 5, 134-141. https://doi.org/10.54097/hbem.v5i.5040