Hegemonya ve Karşı-Hegemonik Sızıntılar: Yeni Bir Kavramsallaştırma Denemesi

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3, 62 - 76, 01.12.2016

İlhan Aksoy Candaş Can

Öz

Hegemonya; İtalyan düşünür Antonio Gramsci’nin kullanımıyla birlikte, siyaset literatürünün önemli kavramlarından biri haline gelmiştir. Bugün gerek ulusal gerekse de uluslararası çaplı siyasal analizlerin temel kavramsal araçlarından biri olan bu kavram, özellikle sivil alanda kurulan kültürel ve ahlaki bir üstünlüğe işaret eder. Bir üstünlüğe işaret etmekle birlikte, bir hegemonya analizinin, üstünlük kurulan karşı kutbu da içermesi gerekir. Zira hegemonya, bir yönüyle de her daim karşı çıkılan bir şeydir. Başka bir ifadeyle; her hegemonya düzeninde, onu ortadan kaldırabilecek, yani alternatif bir hegemonyaya dönüşebilecek sızıntılar mevcuttur. Bu yüzden Louis Althusser’in belirttiği ideolojik aygıtlar, karşı-ideolojilerin de işlediği alanlar olarak görülmelidir. Bu çalışmada ise hegemonya süreci, “karşı-hegemonik sızıntı” kavramsallaştırması üzerinden diyalektik bir çerçevede incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, Hegemonya, Karşı-Hegemonya, Karşı-Hegemonik Sızıntı, Devletin İdeolojik Aygıtları

Hegemony And Counter-Hegemonic Leaks: Essaying Of A New Conceptualizing

Öz

Hegemony has been the key concepts of political literature after
Antonio Gramsci, who was Italian philosopher, used it. The concept
being a conceptual tool of national and international political analysis
means the supremacy of ethical and cultural establishing particularly
on civil sphere. The analysis of a hegemony, however, must also include
counter-groups, because hegemony is a thwarted thing. In the other
words; any hegemony order has leaks which can displace it. Thus, the
ideological apparatus stated by Louis Althusser also should be seen as
spheres where counter-hegemonic ideologies processed. The process of
hegemony, hence, is examined in a dialectic framework in this study by
means of the conceptualizing of counter-hegemonic leak

Anahtar Kelimeler

Ideology, Hegemony, CounterHegemony, Counter-Hegemonic Leak, Ideological Apparatus of State

Kaynakça

• Abercrombie, Nicholas ve Bryan S. Turner (1978), “The Dominant Ideology Thesis”, The British Journal of Sociology, 29 (2): 149-170.
• Abercrombie, Nicholas, Stephen Hill ve Bryan S. Turner (2014), The Dominant Ideology Thesis, (London: Routlegde).
• Abercrombie, Nicholas, Stephen Hill ve Bryan S. Turner (2013) “İdeoloji Kuramında Belirlenim ve Belirlenimsizlik”, Zizek, Slavoj (Der.), İdeolojiyi Haritalamak (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Sibel Kibar).
• Althusser, Louis (2000), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Yusuf Alp & Mahmut Özışık).
• Andersonn, Perry (1988) Gramsci, Hegemonya Doğu/Batı Sorunu ve Strateji (İstanbul: Alan Yayıncılık) (Çev. Tarık Günersel).
• Apple, Michael W. (2006) Eğitim ve İktidar (İstanbul: Kalkedon Yayınları) (Çev. Ergin Bulut).
• Belge, Murat (2000) “Önsöz”, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Bobbio, Norberto (1982) Gramsci ve Sivil Toplum (İstanbul: Savaş Yayınları) (Çev. Arda İpek & Kenan Somer).
• Bourdieu, Pierre ve Terry Eagleton (2013), “Bir Röportaj: Doxa (Kanaat) ve Ortak Yaşam”, Zizek, Slavoj, (Der.) İdeolojiyi Haritalamak, (Çev. Sibel Kibar) (Ankara: Dipnot Yayınları)
• Brandist, Craig (2013) “Gramsci ve Rus Marksizminde Hegemonya Kavramları”, Gramsci II, Felsefelogos, 38.
• Carnoy, Martin (2014), Devlet ve Siyaset Teorisi (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Metin Yetiş).
• Carroll, William K (2010), “Crisis, movements, counter-hegemony: in search of the new”, Interface: a journal for and about social movements, 2 (2): 168 – 198.
• Chaudhuri, Ajit (1988), “From Hegemony to Counter-Hegemony: A Journey in a Non-İmaginary Unreal Space”, Economic and Political Weekly, 23 (5): 19-23.
• Çoban, Savaş (2013), Hegemonya Aracı ve İdeolojik Aygıt Olarak Medya (İstanbul: Parşömen Yayınları).
• Eagleton, Terry (2011), İdeoloji, (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Muttalip Özcan).
• Fontana, Benedetto (2013), Hegemonya ve İktidar: Gramsci ve Machiavelli Arasındaki İlişki Üzerine (İstanbul: Kalkedon Yayıncılık) (Çev. Onur Gayretli).
• Foucault, Michel (2015), “Bir Özgürlük Pratiği Olarak Kendilik Kaygısı ve Etiği”, Özne ve İktidar (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. I. Ergüden & O. Akınhay).
• Foucault, Michel (1993), Cinselliğin Tarihi (İstanbul: Afa Yayınları) (Çev. Hülya Tufan).
• Gitlin, Todd (1979), “Prime Time İdeology: The Hegemonic Process in Television Entertainment”, Social Problems, 26 (3): 251-266.
• Gramsci, Antonio (1975), Felsefe ve Politika Sorunları (İstanbul: Payel Yayınevi) (Çev. Adnan Cemgil).
• Gramsci, Antonio (2014), Modern Prens (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Kenan Somer).
• Gramsci, Antonio (2008), Hapishane Defterleri (İstanbul: Aşina Kitaplar) (Çev. Kenan Somer).
• Hall, Stuart, Bob Lumley ve Gregor Mclennon (1985), Siyaset ve İdeoloji: Gramsci (Ankara: Birey ve Toplum Yayınları) (Çev. Sadun Emrealp).
• Hirst, Paul Q. (2014), “Althusser ve İdeoloji Teorisi”, İdeoloji Üzerine: Eleştirel İdeoloji Analizleri (İstanbul: Pales Yayınları) (Çev. Can Şahan).
• Laclau, Ernesto ve Mouffe, Chantal (2015), Hegemonya ve Sosyalist Strateji (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Ahmet Kardam).
• Liguori, Guido (2013), “Ortak Duyu ve Modern Prens”, Gramsci-II, Felfeselogos, 48.
• Lipsitz, George (1988), “The Struggle For Hegemony”, The Journal of American History, 75 (1): 146-150.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels (2012), Alman İdeolojisi [Feuerbach] (İstanbul: Eriş Yayınları).
• Marx, Karl (1976), Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Sevim Belli).
• Mcdonough, Raisin (2014), “Yanlış Bilinçlilik Olarak İdeoloji: Lukacs”, İdeoloji Üzerine: Eleştirel İdeoloji Çalışmaları, (Çev. Can Şahan) (İstanbul: Pales Yayınları).
• Mclellan, David (2012), İdeoloji (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları) (Çev. Barış Yıldırım).
• Özbek, Sinan (2011), İdeoloji Kuramları (İstanbul: Notos Kitaplığı).
• Portelli, Hugues (1982), Gramsci ve Tarihsel Blok (Ankara: Savaş Yayınları) (Çev. Kenan Somer).
• Ransome, Paul (2011), Antonio Gramsci: Yeni Bir Giriş (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Ali İhsan Başgül).
• Sancar, Serpil (2014), İdeolojinin Serüveni (İstanbul: İmge Yayınları).
• Stoddart, Mark C. J. (2007), “Ideology, Hegemony and Discourse: A Critical Review of Theories of Knowlegde and Power”, Social Thought & Research, 28: 191-225.
• Texier, Jacques (1979), “Gramsci, theoretician of superstructure”, Mouffe, Chantal (Edt.), Gramsci and Marxist Theory (London: Routlegde & Kegan Paul).
• Therborn, Göran (1989), İktidarın İdeolojisi İdeolojinin İktidarı (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. İrfan Cüre).
• Thomas, Peter D. (2013), “Gramsci’de Diyalektik Hegemonya”, Gramsci-II, Felfeselogos, 48.
• Thomas, Peter D. (2012) Gramsci Çağı: Felsefe Hegemonya Marksizm (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. İ. Akçay & E. Ekici).
• Vacca, Guiseppe (2012), “Aydınlar ve Marxist Devlet Teorisi”, Gramsci’ye Farklı Yaklaşımlar (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. M. Kemal Coşkun vd.).
• Williams, Raymond (1977), Marxism and Literature, (Newyork: Oxford University Press).
• Yetiş, Mehmet (2013), “Hegemonya”, Atılgan, Gökhan ve E. A. Aytekin (Haz.), Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler (İstanbul: Yordam Kitap).
• Yılmaz, Ahmet (2002), Kapitalist Devleti Anlamak, (İstanbul: Aykırı Araştırma).
• Zizek, Slavoj (2013), “İdeolojinin Hayaleti”, Zizek, Slavoj (Der.) İdeolojiyi Haritalamak (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Sibel Kibar).