Aile İşletmeleri ve Kayırmacılık: Nitel Bir Araştırma

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 4, 119 - 133, 01.12.2017

Fatih Ferhat Çetinkaya Emine Şener Fatma Korkmaz

Öz

Aile işletmeleri günümüz işletmelerinin önemli bir kısmını oluşturmakla birlikte üzerinde birçok araştırma yapılan bir konudur. Aile işletmeleri yönetimsel ve profesyonellik açısından her zaman ele alınmıştır. Aile işletmeleri yıllardır faaliyetlerini sürdüren ve dünyanın her yerinde rastlanılan, dünyada birçok büyük şirketi de kapsayan işletmelerdir. Bu işletmeler faaliyetlerini sürdürürken bazı kurumsal ve yönetimsel problemler ile karşılaşabilmektedirler. Bu problemlerden önemli olanlardan biriside kayırmacılıktır. Kayırmacılık çeşitli nedenlerle (siyasi, kültürel, cinsiyet vs.) karşılaşılan ve işletmelerde var olabilecek bir durumdur. Kayırmacılığın en önemli nedenlerinden biriside akrabalık bağlarıdır. Kayırmacılık nedeni ile çalışanlar hak etmedikleri pozisyonlara gelebilmekte ve diğer çalışanlar olumsuz etkilenebilmektedir. Bu araştırmanın amacı, aile işletmeleri ve kayırmacılık konusunu ele alarak aile işletmelerinde kayırmacılık konusunu incelemektir. Araştırmanın evrenini Kırşehir ili içerisinde faaliyet gösteren aile işletmeleri oluşturmaktadır. Araştırma verileri mülakat yöntemi kullanılarak toplanmıştır. Araştırma neticesinde aile işletmelerinin yönetsel, kurumsal ve diğer konulardaki problemleri ile kayırmacılık konusu incelenerek literatüre katkı yapmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile İşletmeleri, Kayırmacılık, Yönetim, Kurumsallaşma, Girişimcilik

Kaynakça

• Abdalla, H. F. vd. (1994). Research Note: Assessing the Effect of Nepotism on Human Resource Managers, International Journal of Manpower, 15(1), 60-67. Abdalla, F. H. vd. (1998). Assessing The Effect of Nepotism on Human Resource Managers Toward Nepotism A Cross Cultural Study, International Journal of Manpower, 19(8), 554-570. Ağca, V. ve Kandemir, T. (2008). Aile İşletmelerinde İç Girişimcilik Finansal Performans İlişkisi: Afyonkarahisar’da Bir Araştırma, Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 209-230. Aile Şirketlerinde Sürdürülebilir BaŞarının Anahtarları. 2016. Sabancı Üniversitesi Yönetici Geliştirme Birimi EDU, Deloitte ve TAİDER Aile İşletmeleri Derneği, İstanbul. Akalan, A. R. (2006). Türk Kamu Hizmetinde İyi Yönetim ve Yolsuzlukla Mücadele, Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya. Aktan, C. C. (1992). Politik Yozlaşma ve Kleptokrasi; 1980-1990 Türkiye Deneyimi, İstanbul: Alfa Yayıncılık. Alayoğlu, N. (2003). Aile Şirketlerinde Yönetim ve Kurumsallaşma, İstanbul: Müsiad Yayınları. Araslı, H. vd. (2006). The Effects of Nepotism on Human Resource Management: The Case of Three, Four and Five Star Hotels in Northern Cyprus, International Journal of Sociology and Social Policy, 26(7/8), 295-308. Araslı, H. ve Tümer, M. (2008). Nepotism, Favoritism and Cronyism: A Study of Their Effects on Job Stress and Job Satisfaction In The Banking Industry of North Cyprus, Social Behavior and Personality, 36(9), 1237-1250. Asunakutlu, T. ve Avcı, U. (2009). Nepotizm-İş Tatmini İlişkisi: Aile İşletmelerinde Bir İnceleme, 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü, 730-736. Asunakutlu, T. (2010). Kayırmacılığın Temelleri: Benzerlik ve Benzemezlik, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık. (Ed. Ramazan Erdem), İstanbul: Beta Yayıncılık, 41-60. Aytaç, Ö. (2010). Kayırmacı İlişkilerin Sosyolojik Temelleri, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık. (Ed. Ramazan Erdem), İstanbul: Beta Yayıncılık, 3-26. Barry, B. (1975). The Development Organization Structure in the Family Firm, Journal of General Management, 3, 42-60. Bektaş, Ç. ve Köseoğlu, M. A. (2007). Aile İşletmecilik Kültürünün Girişimcilik Eğilimine Etkileri ve Bir Alan Araştırması, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(13), 297-317. Berkman, Ü. A. (1983). Azgelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet. Ankara: TODAİE. Boadi, G. E. (2000). Conflict of Interest, Nepotism and Cronyism, Source Book 2000, 5, 195- 204. Büte, M. (2010). Aile İşletmelerinin Kurumsallaşma Sürecinde Yaşadığı Sorunlar, Akademik Bakış Dergisi, Ekim – Kasım – Aralık, 22, 1-24. Büte, M. ve Tekarslan, E. (2010). Nepotizm’in Çalışanlar Üzerine Etkileri: Aile İşletmelerine Yönelik Bir Saha Araştırması, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 1-21. Büte, M. (2011). Kayırmacılığın Çalışanlar Üzerine Etkileri İle İnsan Kaynakları Uygulamaları İlişkisi: Türk Kamu Bankalarına Yönelik Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383–404. Chua, J. H. vd. (1999). Defining The Family Business by Behavior, Entrepreneurship: Theory and Practice, 23(4), 19-40. Craigh, B. L. ve Moores, K. (2006). A 10-Year Longitudinal Investigation of Strategy, Systems and Environment on Innovation in Family Firms, Family Business Review, 19(1), March, 1-10. Conway, B. (2004). The New Nepotism, Public Interests, 154, 130-136. Çoban, O. (1999). Bir Siyasal Yozlaşma Türü Olarak Rüşvet ve Ekonomik Etkileri, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1), 173-193. Dascher, P. E. ve W. G. Jens Jr. (1999). Family Business Succession Planning, Business Horizons, 43(5), 2-4. Dyer, W. G. (1989). Integrating Professional Management into a Family Owned Business, Family Business Review, 11(3), 221-235. Erdem, B. vd. (2013). Aile İşletmelerinde Nepotizm ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Kütahya’da Faaliyet Gösteren Otel İşletmelerinde Bir Araştırma, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 171-197. Erdem, B. vd. (2013). Otel İşletmelerinde Çalışan İşgörenlerin Kronizm (Eş – Dost Kayırmacılığı) Algıları: İstanbul’da Faaliyet Gösteren Bir, İki ve Üç Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 17(1), 51-69. Erdoğmuş, N. (2004). Aile İşletmeleri: İkinci Kuşağın Yetiştirilmesi, İstanbul: İgiad Yayınları. Fındıkçı, İ. (2005). Aile Şirketlerinde Yönetim ve Kurumsallaşma, İstanbul Alfa Yayınları, 15- 92. Genç, N. ve Karcıoğlu, F. 2004. Aile İşletmelerinin Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri: Bir Uygulama, 1. Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları,Yayın No:40, 20-41. Günel, R. (2005). Aile İşletmelerinde Yönetimin Bir Sonraki Kuşağa Devrinde Karşılaşılan Sorunların Tespitine ve Bu Sorunların Çözümüne İlişkin Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
 Güney, S. (2008). Aile İşletmelerinde Güncel Konu ve Sorunlar, Siyasal Kitabevi, Ankara. Handler, W. C. (1991). Key Interpersonal Relationships of Next-Generation Family Members in Family Firms, Journal of Small Business Management, 29(3), 21-32. Hayajenh, A. F. vd. (1994). Research note: Assessing the Effect of Nepotism on Human Resource Managers, International Journal of Manpower, 15(1), 60-67. Hernandez, E. H. ve PAGE, R. A. (2006). Nepotism in the Employment Recruitment Process: How Nepotism Builds Organizational Commitment, Journal of Business Management and Change, 1(1), 3-14. İyiişleroğlu, S. C. (2006). Aile Şirketleri: Adana ve Çevresinde Faaliyet Gösteren Aile Şirketlerinde Nepotizm Uygulamasının Tespitine Yönelik Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana. Karabulut, A. T. (2008). Aile İşletmelerinin Kurumsallaşmaya ve Yönetim Fonksiyonlarına Yönelik Yönetim Sorunları: İstanbul’da Tekstil Sektöründe Üretim Yapan Aile İşletmesi Kobiler Üzerinde Bir Araştırma, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,15(2), 643-676. Karacağoğlu, K. ve Yörük, D. (2012). Çalışanların Nepotizm ve Örgütsel Adalet Algılamaları:Orta Anadolu Bölgesinde Bir Aile İşletmesi Uygulaması, ‘‘İŞ-GÜÇ’’ Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(3), 43-64. Karpuzoğlu, E. (2001). Büyüyen ve Gelişen Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma, İstanbul: Hayat Yayınları. 
 Kayabaşı, Y. (2005). Politik Yozlaşmaya Çözüm Olarak Anayasal İktisat, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana. Keleş, H. N. vd. (2011). A Study on the Effects of Nepotism, Favoritism and Cronyism on Organizatinal Trust in the Auditing Process in Family Businesses in Turkey, International Business & Economics Research Journal, 10(9), 9-16. Klein, S. B. vd. (2005). The F-PEC Scale of Family Influence: Construction, Validation and Further Implication for Theory, Entrepreneurship Theory and Practice, 29(3), May, 321-339. Kocabaş, F. ve Baytekin, E. P. (2004). Aile İşletmelerinde Nepotizm ve İç Müşteri Üzerindeki Etkileri, 1. Aile İşletmeleri Kongresi, T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 17-18 Nisan, İstanbul, 424-430. Kuznar, L. A. ve Frederick, W. (2005). Simulating the Effect of Nepotism on Political Risk Taking and Social Unrest, NAACSOS (North American association for computational social and organizational science) Annual Conference, Notre Dame, June, 26-28. Laker, D. R. ve Williams, M. L. (2003). Nepotism’s Effect on Employee Satisfaction and Organizational Commitment: An Empirical Study. International Journal of Human Resources Development and Management, 3(3), 191-202. Lakshminarasimhan, S. (2011). Is it a Boon or Bane for the Organization?, [Erişim Adresi]: <http://www.brighthub.com/office/human- resources/articles/119324.aspx>, [Erişim Tarihi: 20.11.2017]. Mandl, I. (2008). Overview of Family Business Relevant Issues. KMU FORSCHUNG AUSTRIA. Austrian Institute for SME Research, Vienna, Austria. Meşe, B. (2005). Aile Şirketlerinin Kurumsallaşması, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze. Neubauer, F. ve Lank, A. G. (1998). The Family Business, Its Governance for Sustainability, Macmillan Press Ltd. Oktay, C. (1983). Yükselen İstemler Karşısında Türk Siyasal Sistemi ve Kamu Bürokrasisi, İstanbul Üniversitesi SBF Yayını, İstanbul. Olson, P. D. vd. (2003). The Impact of the Family and the Business on Family Business Sustainability, Journal of Business Venturing, 18, 639-666. Ören, K. (2007). Sosyal Sermayede “Güven” Unsuru ve İşgücü Performansına Etkisi, Kamuİş, 9(1), 71-90 Özkanan, A. ve Erdem, R. (2014). Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 179- 206. Özler, H. vd. (2007). Aile İşletmelerinde Nepotizmin Gelişme Evreleri ve Kurumsallaşma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 437-450. Özkaya, M. O. ve Şengül, C. M. (2006). Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma ve İkinci Kuşağın Kurumsallaşma Konusuna Bakış Açısı, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(1), 109-126. Özler, H. vd. (2007). Aile İşletmelerinde Nepotizmin Gelişim Evreleri ve Kurumsallaşma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 437-450. Öztürk, A. T. (2008). Değişen Çağın Aile İşletmelerinde Kurum Kültürünün Yerleştirilmesinde Profesyonel Yöneticilerden Beklentiler, Çankaya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Journal of Arts and Sciences, Aralık, 10, 109-116. Shanker. M. C. ve Astrachan. J. H. (1996). Myths and Realities: Family Businesses’ Contribution to the US Economy -A Framework for Assessing Family Business Statistics, Family Business Review, 9(2), 107-123. Smyrinos, K. vd. (1998). Development of a Mesaure of the Characteristics of Family Business, Family Business Review, 11(1), 49-60. Tagiuri, R. ve Davis, A. J. (1992). On the Gools of Successful Family Companies, Family Business Review, 5(1), 43-62. Taşkır, H. ve Şimşek, T. B. (2008). Ayvalık Ve Yöresinde Yaşam Biçimi Olan Zeytin Üreticiliğinin Kurumsallaşma Süreçleri Getirisi Olarak Zeytinciliğin Markalaşması ve Örnek Uygulamaları, İstanbul Kültür Üniversitesi, 3. Aile İşletmeleri Kongresi, Kongre Kitabı, İstanbul, 205-211. Tortop, N. 1994. Personel Yönetimi, Ankara: Yargı Yayınları. Vural, B. A. ve Sohodol, Ç. (2004). Aile Şirketlerinde Kurumsal Kültür: AvantajlarDezavantajlar ve Öneriler Üzerine Bir Çalışma, 1. Aile İşletmeleri Kongresi, T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 17-18 Nisan, İstanbul, 324-332. Williams, M. L. ve Laker, D. (2010). Nepotism: Can it Affect the Bottom Line?, Northeastern Association of Business, Economics and Technology, Proceedings Book, October 19th & 20th, Pennsylvania, USA, 230-236. Yazıcıoğlu, İ. ve Koç, H. (2009). Aile İşletmelerinin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 497-507. Yıldız, G. vd. (2012). Aile İşletmelerinde Aile Değerleri Kurumsallaşmayı Engeller mi?, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Haziran, 16 (1), 119- 134.