Constructing the Sociology of Religion: Rethinking the Approaches of Marx, Durkheim and Weber

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 12, 30.06.2024

Emre Pısdıl

Öz

Sociology has been examining the subject of religion since it was included among the sciences. The fact that religion has an important effect on shaping the society makes it necessary to examine this issue. In addition, religion has undergone transformations throughout history. The transition from the polytheistic beliefs of the past to theistic beliefs is related to the transformations of societies. Again, while institutional religion was valued by most people before the modern period, there have been changes in the structure of religion with modern times. With the modern period, we see that individual religious understandings have become widespread. These examples show that religion is affected by social changes. This reciprocal relationship between society and religion has also been the subject of investigation by the founding names of sociology. In this study, Emile Durkheim, Max Weber and Karl Marx, who are accepted as the founders of sociology, are discussed. In addition, the criticisms of sociologists' thoughts on religion are also mentioned.The ideas developed by these sociologists about religion are discussed through their own studies. We see that Emile Durkheim focuses on the social function of religion. Durkheim thinks that belief is an effective factor for keeping society together. Max Weber developed ideas on religion and the economy that will still have an impact today. It is seen that he found a relationship between Calvinism, a branch of Protestantism, and capitalism. According to Weber, Calvinism's idea of having a proper place in God's unchangeable destiny and pleasing God gave birth to capitalism. Karl Marx is the person discussed in the study and has the most negative views on religion. According to him, religion is effective in keeping people silent against the injustices they are exposed to. These three classical sociologists, with the ideas they developed about religion, one of the most fundamental subjects of sociology, represented different ways of thinking in the studies of religion carried out after them and became people to be taken into consideration.

Anahtar Kelimeler

Religion Sosciology, Emile Durkheim, Max Weber, Karl MArx

DİN SOSYOLOJİSİNİ KURMAK: MARX, DURKHEIM VE WEBER’İN YAKLAŞIMLARI ÜZERİNE YENİDEN DÜŞÜNMEK

Öz

Sosyoloji bilimler arasına dâhil olduğu andan itibaren din konusunu incelemektedir. Dinin toplumun şekillendirilmesinde önemli bir etkisinin olması bu meselenin incelenmesini gerekli kılmaktadır. Ayrıca dini algı ve inanışlar tarih boyunca dönüşümler yaşamıştır. Geçmişin politeist inançlarından teist inançlara geçiş, toplumların yaşadıkları dönüşümlerle ilgilidir. Yine modern dönem öncesinde kurumsal din çoğu insan tarafından değerli görülürken modern zamanla birlikte dini anlayış ve algılarda değişimler olmuştur. Modern dönem ile birlikte artık bireysel din anlayışlarının yaygınlaştığını görmekteyiz. Bu örnekler dinin toplumsal değişimlerden etkilendiğini göstermektedir. Toplum ve din arasındaki bu karşılıklı ilişki sosyolojinin kurucu isimlerinin de inceleme konusu olmuştur. Bu çalışmada da sosyolojinin kurucuları olarak kabul edilen Emile Durkheim, Max Weber, Karl Marx’ın düşüncelerinden yola çıkılarak din olgusu tartışmaya açılmıştır. Bu sosyologların din olgusu hakkında geliştirdiği düşünceler kendi çalışmaları üzerinden ele alınmıştır. Ayrıca sosyologların din hakkındaki düşüncelerine getirilen eleştirilere de değinilmiştir. Emile Durkheim dinin toplumsal işlevi üzerinde durmaktadır. Durkheim inancın toplumun bir arada tutulması için etkili bir faktör olduğunu düşünmektedir. Max Weber din ile ekonomi üzerinde bugün hala etkisi devam edecek düşünceler geliştirmiştir. Onun Protestanlığın bir kolu olan Kalvinizm ile kapitalizm arasında bir ilişki bulduğu görülmektedir. Weber’e göre Kalvinizm’in Tanrı’nın değiştirilemez kaderinde uygun bir yere sahip olma ve Tanrı’yı memnun etme düşüncesi kapitalizmi doğurmuştur. Karl Marx çalışmada ele alınan ve din konusunda en olumsuz görüşlere sahip olan kişidir. Ona göre din insanların maruz kaldıkları haksızlıklara karşı susmalarında etkilidir. Bu üç klasik sosyolog, sosyolojinin en temel konularından biri olan din hakkında geliştirdikleri düşüncelerle kendilerinden sonra yapılan din çalışmalarında farklı düşünme yollarını temsil etmiş ve dikkate alınması gereken kişiler olmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Emile Durkheim, Max Weber, KArl MArx

Kaynakça

• KAYNAKÇA Berger, P. (2011). Kutsal Şemsiye. (A. Coşkun, Çev.) (4. bs.). İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Bird, J. (2017). Din Sosyolojisi Nedir. (A. Taştan ve D. Dereli, Çev.) (2. bs.). İstanbul: Lotus Yayınları.
• Bourdieu, P. (1990). In Other Words: Essays Towards a Reflexive Sociology. (M. Adamson, Çev.) (1. bs.). California: Stanford University Press.
• Comte, A. (2019). Pozitif Felsefe Dersleri. (E. Ataçay, Çev.) (2. bs.). Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Dobbelaere, K. (2012). Din Sosyolojisi Çağdaş Gelişmeler. (M. S. Ünal, Çev.) (1. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Durkheim, E. (2019). İntihar. (F. Kıyak, Çev.) (1. bs.). Ankara: Dorlion Yayınları.
• Durkheim, E. (2020a). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. (F. Kıyak, Çev.) (1. bs.). Ankara: Dorlion Yayınları.
• Durkheim, E. (2020b). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. (A. Ceylan, Çev.) (1. bs.). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Durkheim, E. (2020c). Toplumsal İşbölümü. (Ö. Ozankaya, Çev.) (4. bs.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Gellner, D. (2012). Max Weber’in Çalışmaları Budizm Konusundaki Çalışmalarda Unutulanlar ve Yanlış Anlaşılmalar, Güney Asya Tarihi, Antropolojik Eylem Kuramı. P. Clarke (Ed.), Din Sosyolojisi Kuram ve Yöntem içinde (1. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Hadden, J. (2002). Sekülerizmden Dönüş. A. Köse (Ed.), Sekülerizm Sorgulanıyor içinde (1. bs., ss. 123-159). İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Kurt, A. (2017). Din Sosyolojisi (15. bs.). İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Marx, K. (1997). Yahudi Sorunu. (Sol Yayınları Yayın Kurulu, Çev.) (1. bs.). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2009). Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisi. (K. Somer, Çev.) (2. bs.). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2021a). Kapital 1. (M. Selik ve N. Satlıgan, Çev.) (14. bs.). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Marx, K. (2021b). Kapital 3. (M. Selik ve E. Özalp, Çev.) (7. bs.). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (2013). Din Üzerine. (K. Güvenç, Çev.) (5. bs.). Ankara: Sol Yayınları.
• McLellan, D. (1998). Marxism After Marx (3. bs.). Londra: Macmillan Press.
• Ritzer, G. ve Stepnisky, J. (2019). Sosyoloji Kuramları. (H. Hülür, Çev.) (1. bs.). Ankara: De Ki Yayınları.
• Saxton, A. (2006). Marxism, Labor, and the Failed Critique of Religion. Science & Society, 70(3), 308-336.
• Turner, B. (2019). Max Weber ve İslam. (Y. Aktay ve M. M. Şahin, Çev.) (3. bs.). İstanbul: Vadi Yayınları.
• Turner, J., Beeghley, L. ve Powers, C. (2021). Sosyolojik Teorinin Oluşumu. (Ü. Tatlıcan, Çev.) (8. bs.). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Weber, M. (2018a). Ekonomi ve Toplum 1. (L. Boyacı, Çev.) (1. bs.). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2018b). Ekonomi ve Toplum 2. (L. Boyacı, Çev.) (1. bs.). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2019a). Sosyoloji Yazıları. (T. Parla, Çev.) (1. bs.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Weber, M. (2019b). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. (M. Köktürk, Çev.) (5. bs.). Ankara: BilgeSu Yayınları.