Determination of Urban Fringing from Urban Atlas Data: The Case of Samsun Province

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 102 - 111, 30.12.2022

İpek Melisa Özmekik Ebru Ersoy Tonyaloğlu Tendü Hilal Göktuğ

https://doi.org/10.51552/peyad.1222058

Cited By: 3

Öz

Although cities have an important economic, social and cultural role in human life today, the continued growth of cities raises concerns about increasing air, water and soil pollution as well as the deterioration of ecosystems and their functioning. In particular, urban sprawl, in other words the expansion of low-density, discontinuous urban areas and associated impermeable surfaces, is thought to be associated with increased pollution, energy use and traffic congestion. In addition, urban sprawl has negative effects on the distinctive social characteristics and integrity of local peoples. However, reversing all these negative changes has often been very difficult and costly. In this study, the urban sprawl between 2012 and 2018 in the sample of the central districts of Samsun (Atakum, İlkadım, Canik, Tekkeköy) was analyzed using the Normalized Urban Atlas Sprawl Index (NUASI) proposed by Petrescu in 2019. Atakum, one of the central districts of Samsun province, has become the most urbanized district of Samsun with a very rapid population increase despite its establishment in 1998, and the highest loss of agricultural land occurred in Atakum district. As a result of the study, it was revealed that Atakum district, which has a denser urbanization pattern in the coastal areas, had the highest urban sprawl development in 2012 and the second highest in 2018 compared to the other three districts. On the other hand, there has been a serious increase in urban sprawl in Tekkeköy district between 2012 and 2018.

Anahtar Kelimeler

Copernicus, Land use, Landscape planning, Urban fabric, Fringe

Kent Atlası Verilerinden Kentsel Saçaklanmanın Belirlenmesi: Samsun İli Örneği

Öz

Günümüzde kentlerin insan yaşamında önemli bir ekonomik, sosyal ve kültürel rolü olmasına rağmen, kentlerin süregelen büyümesi, artan hava, su ve toprak kirliliğinin yanı sıra ekosistemlerin ve işleyişinin bozulmasına ilişkin endişeleri artırmaktadır. Özellikle kentsel saçaklanmanın, diğer bir deyişle düşük yoğunluklu, kesintili kentsel alanların ve buna bağlı geçirimsiz yüzeylerin genişlemesinin, artan kirlilik, enerji kullanımı ve trafik sıkışıklığı ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, kentsel saçaklanmanın yerel halkların ayırt edici toplumsal özellikleri ve bütünlüğü üzerinde de olumsuz etkileri vardır. Bununla birlikte, tüm bu olumsuz değişiklikleri tersine çevirmek genellikle çok zor ve maliyetli olmuştur. Bu çalışma ile Samsun ilinin merkez ilçeleri (Atakum, İlkadım, Canik, Tekkeköy) örneğinde 2012 ve 2018 yılları arasındaki kentsel saçaklanma durumu Petrescu tarafından 2019 yılında önerilen Normalleştirilmiş Kent Atlası Saçaklanma İndeksi (NUASI) kullanılarak analiz edilmiştir. Samsun ilinin merkez ilçelerinden biri olan Atakum, 1998 yılında kurulmasına rağmen çok hızlı nüfus artışı ile Samsun ilinin en şehirleşmiş ilçesi haline gelmiş ve en fazla tarım arazisi kaybı Atakum ilçesinde meydana gelmiştir. Çalışma sonucunda, kıyı kesimlerinde daha yoğun bir kentleşme dokusuna sahip olan Atakum ilçesinin diğer üç ilçeye kıyasla 2012 yılında en yüksek, 2018 yılında ise en yüksek ikinci kentsel saçaklanma gelişimine sahip olduğunu ortaya koymuştur. Diğer yandan Tekkeköy ilçesinde ise 2012-2018 yılları arasında kentsel saçaklanmada çok ciddi artış meydana gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Copernicus, alan kullanımı, peyzaj planlama, kent dokusu, saçaklanma

Kaynakça

• Albury, J., (2000). From urban sprawl to compact city: an analysis of urban growth management in Auckland, http://portal.jarbury.net/thesis.pdf. [Ziyaret Tarihi: 20.10.2010].
• Antrop, M., (2004). Landscape change and the urbanization process in Europe, Landscape and Urban Planning 67, 9-26.
• Bruegmann, Robert. (2005). “Sprawl: A Compact History”, Chicago Press 2005.
• CLMS, (2022). Copernicus Kent Atlası. Erişim Adresi: https://land.copernicus.eu/local/urban-atlas
• Doğru, A. Basıt, (2002). “İstanbul Kent Çeperinde Saçaklanma ve Sürdürülebilirlik: Eyüp Kent Çeperi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan [Güzel Sanatlar] Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul,1-157.
• Ekinci, Kübra, (2017). Web dosya erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://webdosya.csb.gov.tr/db/cbs/icerikler/kubra_ek-nc-_tez-20180925133745.pdf.
• Günbeyaz, N., & Turan, N. G. (2009). Samsun İlinde Kentsel Büyüme Deseninin İncelenmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 11-15 Mayıs 2009, Ankara. 1, 6.
• Güner, Ö. (2019). Atakum’daki (Samsun) Antropojeomorfolojik Yapılar ve Çevresel Etkileri. Doğu Coğrafya Dergisi, 24(42), 67-78.
• Kadıoğlu, Yahya ve Aydın, Aynur (2016). Atakum’da Şehirleşme Sürecinde İki Köy Yerleşmesi: Balaç ve Beypınar, Atakum Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun.
• Kara, E. (2004). “Kentsel Tarım Alanlarının Kentleşme Süreci Karşısında Değişimi ve Dönüşümü: İstanbul Tarihi Yarımada Örneği”, Lisans Bitirme Ödevi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul, 1-24.
• Karataş, N. (2007). “İzmir’de Şehirsel Saçaklanma Eğilimlerinin Torbalı-Ayrancılar’ da Arazi Sahipliliği El Değişim Süreçlerine Etkileri”, Planlama Dergisi, TMMOB ŞPO Yayını, Ankara, 2: 12-16.
• Kesgin Atak, B. (2020). Kentsel Peyzaj Yapısındaki Değişimlerin Peyzaj Metrikleri ile Analizi, İzmir Örneği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 57 (1), 119-128.
• Kesgin, B., & Nurlu, E. (2009). Land cover changes on the coastal zone of Candarli Bay, Turkey using remotely sensed data. Environmental Monitoring and Assessment, 157(1), 89-96.
• Nurlu, E., Doygun, H., Oğuz, H., & Atak, B. K. (2015) Simulating the Impacts of Future Policy Scenarios on Urban Land Use in Izmir Metropolitan Area Using the SLEUTH Urban Growth Model. Environment and Ecology at the Beginning of 21st Century, 166-179.
• OSM, (2022). Open Street Map. Erişim Adresi: https://www.openstreetmap.org/search?query=samsun#map=10/41.2943/36.3318.
• Özer, Y.E., (2002). “Organize Sanayi Bölgeleri ve Kentsel Gelişmeye Etkileri: Manisa Organize Sanayi Bölgesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 8-10.
• Öztürk, D., & Gündüz, U. (2020). Samsun İlçelerinde Kentsel Doku Morfolojisindeki Zamansal Değişimlerin Fraktal Analiz ile Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 22(64), 81-95.
• Petrescu, F. (2019). Urban Sprawl From Urban Atlas Data: Romanian Case Study. Management Research & Practice, 11(2).
• Soule, D.C., (2006). Urban sprawl: a comprehensive reference guıde, Greenwood press, ABD. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2022). Erişim Adresi: https://samsun.ktb.gov.tr/TR-231328/atakum-ilcesi.html.
• Turak, E., (1985). “Metropoliten Alanlar, Kavramlar, Tanımlar, Ölçütler”, Türkiye’de Metropoliten Alan Planlama Denetim ve Sorunları Kolokyumu, Mimar Sinan [Güzel Sanatlar] Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayını, İstanbul, 75.
• TÜİK, (2021). Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=nüfus.
• Uzun, A., & Demir, Y. (2019). Samsun Büyükşehir Belediyesi mücavir alan uygulamalarının tarım alanlarına ve tarımsal üretim üzerindeki etkileri. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 34(1), 118-128. Yılmaz, Ali (2004), “Samsun Kentinin Yeni Gelişim Alanları: Atakum, Atakent ve Kurupelit”, Türk Coğrafya Dergisi, S:42, 59-72.