Transparency in Local Government: Spatial Transformation of Municipal Buildings in Türkiye

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 80 - 92, 25.03.2024

Merve Uluçay Temel Derya Elmalı Şen

https://doi.org/10.5152/Planarch.2023.23140

Öz

The concept of transparency, which has been utilized by human beings from prehistoric times to the present day, began to be discussed in the mid-20th century, enriched, and took on much deeper meanings. In architecture today, the concept of transparency has become a multidimensional concept with its connotations that go beyond the ability to reveal the background and transmit light, rather than being solely material-related. On the other hand, in recent years, concepts that are the cornerstone of classical democracy, such as participatory democracy and transparent governance, are being debated both globally and in Turkey. Especially at the level of local governments, the representation power of architecture is utilized as the most effective method of putting these concepts into practice. The purpose of this study is to interpret the administrative and spatial changes that municipal institutions and municipal buildings have undergone from the past to the present day in the context of the concept of transparency in Turkey. For this purpose, a literature review was conducted, and the transformation of municipal structures was revealed in terms of both administrative and spatial aspects, and the spatial transformation in municipal structures was examined through the concept of transparency in architecture using descriptive analysis method. It was concluded that transparency finds its correspondences in concepts such as accessible, inviting, attractive, embracing, human-scale, legible, balanced, and lightweight in municipal service

Anahtar Kelimeler

Democracy, transparent management, transparent design, municipal buildings, spatial transparency

Yerel Yönetimde Saydamlaşma: Türkiye’de Belediye Binalarının Mekânsal Dönüşümü

Öz

Tarih öncesi çağlardan günümüze kadar insanoğlu tarafından faydalanılan saydamlık kavramı, 20. yüzyılın ortalarında tartışılmaya başlanmış, zenginleştirilmiş ve çok daha derin anlamlara bürünmüştür. Günümüzde mimarlıkta saydamlık kavramı salt malzemeyle ilgili olan, arkasını gösterme ve ışığı geçirme becerisinden daha öte, barındırdığı yan anlamları ile çok boyutlu bir kavram halini almıştır. Öte yandan son yıllarda, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de katılımcı demokrasi, şeffaf yönetim gibi klasik demokrasinin mihenk taşı olan kavramlar tartışılmaktadır. Özellikle yerel yönetimler düzeyinde bu kavramları teoriden pratiğe geçirmenin en etkin ifade yöntemi olarak da mimarlığın temsil gücünden yararlanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de belediye kurumunun ve belediye binalarının geçmişten günümüze yönetimsel ve mekânsal olarak geçirdiği değişimin, saydamlık kavramı bağlamında okunmasıdır. Bu amaç doğrultusunda literatür taraması yapılarak belediye yapılarının geçirdiği dönüşüm yönetimsel ve mekânsal yönden ortaya konmuş ve betimsel analiz yöntemi ile belediye yapılarındaki mekânsal dönüşüm mimarlıkta saydamlık kavramı üzerinden irdelenmiştir. Saydamlığın belediye hizmet binalarında; erişilebilir, davet edici, çekici, saran, kucaklayan, insan ölçeğinde olan, okunaklı, dengeli, hafif gibi kavramlarla karşılık bulduğu ve yapıların geçmişten günümüze saydamlaşma yönünde bir gelişim gösterdiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, şeffaf yönetim, saydam tasarım, belediye binaları, mekânsal saydamlaşma

Kaynakça

• Aktan, G. (2021, 9 Şubat). Tarihi belediye binamızı yeniden inşa edeceğiz. https://www.maviayajans.net/tarihi-belediye-binamizi-yeniden-insa-edecegiz/ (son erişim: 18.07.2023).
• Alkış, A. (2021, 26 Mart). Belediye yatırımları kaldığı yerden devam ediyor. http://www.canakkaleolay.com/Belediye-yatirimlari-kaldigi-yerden-deva-52873 (son erişim: 18.07.2023).
• ArchDaily (2015, 30 Ocak). SDU Campus Kolding / Henning Larsen. https://www.archdaily.com/590576/sdu-campus-kolding-henning-larsen-architects (son erişim: 05.07.2023).
• ArchDaily (2016, 29 Ağustos). Energy Living / M+ Group. https://www.archdaily.com/794085/energy-living-m-plus-group. (son erişim: 05.07.2023).
• ArchDaily (2017, 26 Ekim). Westland Town Hall / architectenbureau cepezed. https://www.archdaily.com/882334/westland-town-hall-architectenbureau-cepezed (son erişim: 17.07.2023).
• ArchDaily (2018, 11 Aralık). The Sales Center in Wenzhou TOD New Town / NAN Architects. https://www.archdaily.com/907200/the-sales-center-in-wenzhou-tod-new-town-nan-architects (son erişim: 05.07.2023).
• ArchDaily (2020, 11 Kasım). LAND Community Center / EID Architecture. https://www.archdaily.com/951057/land-community-center-eid-architecture (son erişim: 05.07.2023).
• ArchDaily (2022, 25 Ocak). Easyhome Huanggang Vertical Forest City Complex / Stefano Boeri Architetti. https://www.archdaily.com/975710/easyhome-huanggang-vertical-forest-city-complex-stefano-boeri-architetti (son erişim: 05.07.2023).
• Baratto, R. (2021, 20 Ocak). Transparent Buildings and the Illusion of Democracy. https://www.archdaily.com/955204/transparent-buildings-and-the-illusion-of-democracy?ad_source=search&ad_medium=projects_tab&ad_source=search&ad_medium=search_result_all (son erişim: 19.07.2023).
• Cengizkan, A. (2005). Ankara’nın İlk Planı 1924-25 Lörcher Planı: Kentsel Mekân Özellikleri, 1932 Jansen Planına ve Bugüne Katkıları, Etki ve Kalıntıları, Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı ve Arkadaş Yayıncılık Ltd. Ortak Yayını.
• Civelek, Y. (2009). “Mimarlık, Tarih Yazımı ve Rasyonalite: XX. Yüzyılın İlk Yarısındaki Modern Türk Mimarisinde Biçime Dayalı Sembolik Söylem Meselesi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı 7 (13), s.131-152.
• Çelik, G. (2013). Kentsel Mekân, İdeoloji ve Temsiliyet Bağlamında Güvenpark Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Ana Bilim Dalı.
• Dowley, K. M. (2007). Local government transparency in east central europe. In Local Government in Central and Eastern Europe (pp. 31-51). Routledge.
• Doğrusoy, İ. T. (2008). The World as a Global Agora: Critical Perspectives on Public Space. Thouaf, L. & Boutkhil, S. (Eds.), Transparency and publicity: An examination through parliament buildings (p. 14-26). Cambridge Scholars Publishing.
• Dönmez, O.A. (2015). İlçe Belediye Hizmet Binalarında Tasarım Yaklaşımlarının Mekân Dizim Yöntemi ile İncelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi] İstanbul Teknik Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Elmalı, D. (2005). Mimaride Saydamlık-Opaklık Kavramları ve Cephelerin Algılanmasına Etkileri. [Yüksek Lisans Tezi] Karadeniz Teknik Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Fenster, M. (2010). Seeing the state: Transparency as metaphor. Administrative Law Review, 617-672.
• Foster, N. (t.y.). Reichstag, New German Parliament. hhttps://www.fosterandpartners.com/projects/reichstag-new-german-parliament (son erişim: 05.05.2023).
• İtez, Ö. (2014, 4 Ağustos). Çukurova İlçe Belediyesi Hizmet Binası ve Kültür Merkezi. https://www.arkitera.com/proje/cukurova-ilce-belediyesi-hizmet-binasi-ve-kultur-merkezi/ (son erişim: 18.07.2023).
• Jencks, C., & Valentine, M. (1987). The Architecture of Democracy-the Hidden Tradition. Architectural Design, 57(9-10), 8-25.
• Kaya, İ. N. (2023, 16 Ocak). Tartışmaların odağında bir yapı: İstanbul Belediye Sarayı. https://www.gzt.com/arkitekt/tartismalarin-odaginda-bir-yapi-istanbul-belediye-sarayi-3710936 (son erişim: 18.07.2023).
• Nelis, J. (2008). Modernist Neo‐classicism and Antiquity in the Political Religion of Nazism: Adolf Hitler as Poietes of the Third Reich. Totalitarian Movements and Political Religions, 9(4), 475-490.
• Özakbaş, D. (2014). Cumhuriyet Dönemi Mimarlığının Siyasal, Ekonomik ve Sosyal Gelişmeler Paralelinde Modernleşme Süreci 1950–2000. [Doktora Tezi] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Özkan, C. (2019). Yerel Yönetim Binaları Cephelerinde Erkin, Halk ve Tasarımcılarla Olan Algısal Birlikteliğinin Analizi. [Yüksek Lisans Tezi] Konya Teknik Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Öztürk, Ö. (2018, 14 Ocak). Gümüşhane (Haldiya, Canca) Tarihi. https://ozhanozturk.com/wp-content/uploads/2018/01/G%C3%BCm%C3%BC%C5%9Fhane-Atat%C3%BCrk-Caddesi-%C4%B0lk-Belediye-binas%C4%B1.jpg. (son erişim: 18.07.2023).
• Pallasmaa, J. (2011). Tenin Gözleri Mimarlık ve Duyular, çev. Aziz Ufuk Kılıç, İstanbul: YEM Yayınları.
• Perçin, A. (2018). Yarışma ile Elde Edilen Belediye Hizmet Binaları: Kullanıcı ile İletişim ve Kamu İmajı. [Yüksek Lisans Tezi], Gazi Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Rowe, C. and Slutzky, R. (1963). “Transparency: Literal and phenomenal”, Perspecta, Vol 8, pp.45-54.
• Schneider, A. J. (2008). Transparency = Democracy Architecture Supporting the Social Ideals of Democracy [Master's thesis, University of Cincinnati]. OhioLINK Electronic Theses and Dissertations Center. http://rave.ohiolink.edu/etdc/view?acc_num=ucin1211936111 (son erişim: 05.05.2023).
• Sezgin, N. (2016). Türkiye'de Belediye Binalarının Elde Edilmesinde Mimari Tasarım Yarışmalarının Rolü. [Yüksek Lisans Tezi], Yıldız Teknik Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Tapan, M. (1997). “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı ve Sanatı (1925–1980)”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, İstanbul: Cilt 1, s. 365-368.
• Tapan, M. (2007). “Uluslararası Üslup: Mimarlıkta Liberalizm, Modern Türk Mimarlığı 1900-1980”, TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, s.109-122.
• Tek-Art İnşaat (t.y.). Kadıköy Belediyesi. http://www.tek-artinsaat.com/insaat-kadikoy-bld.html (son erişim: 18.07.2023).
• Turhan, E. (2007). Mimari Tasarımda Cam Kullanımı ve Alışveriş Merkezlerinde Değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Teknik Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü. (t.y.). Saydamlık. https://sozluk.gov.tr/ (son erişim: 10.04.2023).
• Uluçay Temel, M. ve Elmalı Şen, D. (2019). “Belediye Hizmet Binalarının Saydamlık Kavramı Bağlamında İncelenmesi: Yarışma Projeleri”, 4th International Symposium on Innovative Approaches in Architecture, Planning and Design, Nov. 22-24, Samsun, Turkey, pp.161-167.
• Uluçay Temel, M. (2022). Belediye Hizmet Binalarında Fenomenal Saydamlık Kavramının Kullanıcı Algısındaki Karşılığının İrdelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Uludağ, Z. (2009). “Modern Başkentlerin Ortak Misyonu: Sıfırdan Başlamak ve Modern Ulusun Sahnesi Olmak”, Mimarlık, Sayı 350, s.24-28.
• Velibeyoğlu, V.R. (2018). Egemen İdeoloji ve Mimarlık: Totaliter Rejimlerin Mimari Üzerindeki Etkileri. [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Aydın Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Velibeyoğlu, V.R. ve Eraslan Göçer, A. (2018). “Egemen İdeoloji ve Mimarlık: Helenistik ve Roma Dönemi Mimarisi Üzerinde Egemen İdeolojinin Rolü”, ABMYO Dergisi, Sayı 50, s.85-102.
• Yılmaz, Y. (2013). “Meşru Otoritenin Birey Üzerinde Yarattığı Korku Korkunun İktidarına Medyanın Etkisi”, VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi, 2-5 Ekim, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, s.371-386.