AN EVALUATION ON ROMAN PERIOD POTTERY KILNS IN ANATOLIA

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 3, 147 - 176, 28.03.2024

Elvan Gezer , Aynur Civelek

https://doi.org/10.56170/propontica.1437213

Öz

Production, technique, forms and stylistic features are essential in pottery studies. For thousands of years, clay artifacts, especially pottery, have been fired to increase their durability. Due to some adverse effects of open and pit firing, closed firing areas were needed. Pottery kilns are small cooking structures based on pyro technology. In this technology, the basic element is fire, which causes the material placed in the kiln to harden, dry, or undergo chemical changes. With the appropriate fuel and technique, pottery were fired in different conditions and temperatures depending on the nature of the works produced and the effect desired to be achieved. This practice may vary depending on geography, time and society. While pottery firing has developed over thousands of years, it is noteworthy that some traditional techniques are still applied today. Pottery production was a developed industry during the Roman Imperial Period. Archaeological evidences show that active pottery production and trade continued in various regions of the Roman Empire. Various types of pottery kilns and related evidences were found during excavations in the spread areas of the empire. This study aims to identify and bring together the archaeological sites where pottery kilns were located in Anatolia during the Roman Period and to examine the kiln structures in line with the evidences. In this regard, an attempt was made to identify the excavated and published Roman pottery kilns and to determine their characteristics. In general, data from settlements in Britain, Italia, Hispania and Gallia, the Eastern Mediterranean and North Africa during the Roman Imperial Period, and especially from Anatolia, were presented. Digital methods used in recent years have enabled the understanding of the structures and production models of these kilns. With increasing excavations in Anatolia, data about Roman pottery has also increased. Most of the valuable data on Roman Period kilns comes from the ancient settlements of Troia, Pergamon-Kestel Valley, Allianoi, Phokaia, Sagalassos, Patara, Soli Pompeiopolis, Antiochia ad Cragum and Anemurium. Workshops and pottery kilns have been destroyed in many settlements for various reasons since the Ancient Period, and therefore, they can hardly be identified.

Anahtar Kelimeler

Archaeology, Anatolia, Pottery, Roman Kiln, Production

ANADOLU’DAKİ ROMA DÖNEMİ SERAMİK FIRINLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Seramik çalışmalarında üretim, teknik, formlar, stilistik özellikler önemlidir. Binlerce yıldır kilden eserler ve özellikle seramikler, dayanıklılığının arttırılması amacıyla pişirilmiştir. Açık ve çukurda pişirimde görülen bazı olumsuz etkiler nedeniyle, kapalı pişirim alanlarına ihtiyaç duyulmuştur. Seramik fırınları, piroteknolojiye bağlı küçük pişirme yapılarıdır. Bu teknolojide temel element ateştir ve fırında, kilin sertleştirmesi, kuruması ya da kimyasal değişiklikler geçirmesine neden olmaktadır. Seramikler, uygun yakıt ve teknikle birlikte, üretilen eserlerin niteliğine ve elde edilmek istenen etkiye göre farklı koşullarda ve sıcaklıklarda pişirilmiştir. Bu uygulama, coğrafya, zaman ve toplumlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Seramik pişirimi, binlerce yılda geliştiği gibi, geleneksel bazı tekniklerin günümüzde de uygulandığı dikkat çekmektedir. Roma İmparatorluk Dönemi’nde seramik üretimi, gelişmiş bir endüstridir. Arkeolojik kanıtlar, Roma İmparatorluğu’nun çeşitli bölgelerinde seramik üretiminin canlı bir şekilde devam ettiğini ve ticaretinin yapıldığını göstermektedir. İmparatorluğun yayılım alanlarında yapılan kazılarda çeşitli tiplerde seramik fırınları ve ilişkili kanıtlar bulunmuştur. Bu çalışmanın amacı, Roma Dönemi’nde Anadolu’daki seramik fırınlarının bulunduğu arkeolojik alanların tespit edilerek bir araya getirilmesi ve fırın yapılarının kanıtlar doğrultusunda incelenmesidir. Bu doğrultuda, kazısı yapılmış ve yayınlanmış Roma seramik fırınları saptanmaya ve özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Genel kapsamda Roma İmparatorluk Dönemi’nde Britania, Italia, Hispania ve Gallia, Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’daki yerleşimlerden ve özellikle Anadolu’dan gelen veriler sunulmuştur. Son yıllarda kullanılan dijital yöntemler, bu fırınların yapıları ve üretim modellerinin anlaşılmasını sağlamıştır. Anadolu’da artan kazı çalışmalarıyla, Roma seramiği hakkındaki bilgiler çoğalmıştır. Roma Dönemi fırınlarına ait kullanışlı verilerin çoğu Troia, Pergamon- Kestel Vadisi, Allianoi, Phokaia, Sagalassos, Patara, Soli Pompeiopolis, Antiochia ad Cragum ve Anemurium antik yerleşimlerinden gelmektedir. Antik Dönem’den bu yana çeşitli nedenlerle çok sayıda yerleşimde atölye ve fırınlar yıkılmıştır ve bu nedenle, güçlükle tespit edilebilmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Arkeoloji, Anadolu, Seramik, Roma Fırını, Üretim.

Etik Beyan

etik belgesi istenmemektedir.

Kaynakça

• Acarsoy 1983, Acarsoy, A., Seramik Teknolojisi, İstanbul.
• Akşehirli 2018, Akşehirli Ö., Anadolu’da Seramik Fırınları, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Türkiye Cumhuriyeti Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı, Ankara.
• Aktaş et. al. 2018, Aktaş R. – Sezgin, E. – Çilingiroğlu, Ç., “İzmir-Karaburun Yüzey Araştırmasında Ele Geçen Roma Dönemi Seramikleri”, OLBA, XXVII, 369-412.
• Atakuman 2014, Atakuman, Ç., “Neolitik Süreci Yeniden Tanımlamak: Güneydoğu Anadolu Neolitiği’nde Mekân Kurgusu ve Sosyal İlişkiler”, Yerleşim Sistemleri ve Mekân Analizi, TAS, 1, 191-216.
• Ateş 2017, Ateş G., “Son Araştırmalar Işığında Elaia Antik Kenti ve Seramik Üretimi”, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 1, 499-529.
• Atlı Akbuz 2008, Atlı Akbuz L., Hadrianopolis Roma Dönemi Seramiği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Autret 2012, Autret C., “Cyprus and Cilicia: Amphora Production, Trade and Relations in The Early Roman Era. Cyprus: An Island Culture”, Society and Social Relations from the Bronze Age to the Venetian Period, Oxford, 251-267.
• Autret et. al. 2010, Autret C. – Yağcı R. – Rauh N. K., “Soli / Pompeiopolis’te LRA 1 Amphora Fırını Alanı”, ANMED, 8, 203-207.
• Aybar 2020, Aybar, E., Geleneksel Odun Fırınlarında Uygulanan Karartma Tekniğinin Seramik Bünyelere Etkisinin Araştırılması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Isparta.
• Aykurt – Erkanal 2016, Aykurt, A. – Erkanal, H., “Archaeological Evidence for An Early Second Millennium BC Potter’s Kiln at Liman Tepe”, Belleten, LXXX, 287, 1-22, Fig. 1-25.
• Başkırkan 2010, Başkırkan, H., Dumanlı Pişirim Teknikleri, (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Başkırkan 2012, Başkırkan H., “Türkiye’de; Sorkun Köyü, Gökeyüp Kasabası, Uslu Köyünde Açık Ateşte Pişirim ve Konu Üzerine Yeni Bir Öneri”, Sanat ve Tasarım Dergisi, 2, 2, 109-123.
• Bechtold 2012, Bechtold, B., Amphorae Production in Punic Sicily (7th–3rd/2nd Centuries BCE), Facem I, https:// facem.at/img/pdf/Amphorae_in_Punic_Sicily_06_06_2011.pdf. Accessed 13 February 2024.
• Bes – Keweloh-Kaletta 2021, Bes, P. – Keweloh-Kaletta, A., https://www.dainst.blog/transpergmikro/pitane-survey- in-2021/. Accessed 06 March 2024.
• Bes 2019, Bes, P., https://www.dainst.blog/transpergmikro/pitane-survey-2019/. Accessed 06 March 2024.
• Bes 2020, Bes P., “Early Byzantine Pottery from Limyra’s West and East Gate Excavations”, ADALYA, 23, 377-407.
• Blin 1991, Blin, O., “Roanne (Loire) : les fouilles de la rue de Charlieu en 1990. Lecture d’une occupation péri-urbaine du Ier au IIIe siècle ap. J.-C. / Roanne (Loire) : excavation in the rue Charlieu, 1990 : considerations on a suburban site of the Ist to IInd c. A.D.”, Revue Archéologique du Centre de la France, Tome 30, 163-174.
• Boak 1921, Boak, A. E. R., A History of Rome to 565 AD. Macmillan. https://www.gutenberg.org/files/32624/32624-pdf. pdf. Accessed 13 February 2024.
• Ceccarelli 2017, Ceccarelli, L., “Production and Trade in Central Italy in the Roman Period: The Amphora Workshop of Montelabate in Umbria”. Papers of the British School at Rome, 85, 109-141.
• Chenet 1928, Chenet, G. (1928). Haches polies à cupule et Cailloux-crapaudines de tours de potiers Gallo-Romains. Bulletin de la Société préhistorique de France, 25(10), 421-423.
• Civelek 2021, Civelek, A., “Phokaia Sahil Yolu Kırmızı Astarlı Seramikleri”, ARMA (1), 41-65.
• Corder 1957, Corder, P., The Structure of Romano-British Pottery Kilns. Archaeological Journal, 114, 1, 10-27.
• Çapan – Güvenç 2017, Çapan, F. – Güvenç, B., “Kavimler Göçü ve Batı Roma İmparatorluğu’nun Çöküşü”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, 18, 629-640.
• Çizer – Yarol 2005, Çizer S. – Yarol, Y, “Tarih Öncesi Çömlekçiliğin Halen Yaşadığı Bir Merkez, Sanat/Art, 12, 104-109.
• Çizer 2010, Çizer, S., Seramikte Odunlu Pişirim Geleneği, https://mbeotblog.files.wordpress.com/2016/12/seramikte_ odunlu_pisirim_gelenegi_uzakdo.pdf . Accessed 13.02.2024.
• Çizer 2016, Çizer, S., “Roma Dönemi Galya’sında Terra Sigilata Atölyelerinin Özel Fırınları”, Seramik Pişirim Teknikleri ve Fırınları, (ed. E. E. Aslan, K. Canduran), Ankara, 58-61.
• Dündar 2015, Dündar E., “The Ceramics from Patara: Investigations, Productions and Trade Past Studies - Future Projections”, (içinde 199- 227), Conference: From Sand Into a City. 25 Years of Patara Excavations, International Symposium Proceedings, 11-13 Nov. 2013 AntalyaVolume: Patara VII.1.
• Erdemgil 1980, Erdemgil, S., “Kestel Kurtarma Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı II, 103-107.
• Erdemgil 1981, Erdemgil, S., “Kestel Kazısı 1980 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı III, 63-66.
• Falsone 1981, Falsone, G., Struttura e Origine Orientale dei Forni da Vasaio di Mozia, Studi Monografici I, Palermo.
• Fantar 1987, Fantar, M. H., Kerkouane: Une Cité Punique au Cap-Bon.
• Ferrazzoli- Ricci 2009, Ferrazzoli, A. F.- Ricci, M., “Cilician Ceramic Production from Roman to Byzantine Age. New Data from Elaiussa Sebaste”, Olba, 17, 23-44.
• Fletcher et. al. 2017, Fletcher, A. – Baird D. – Fairbairn, A., Early Ceramics in Anatolia: Implications for The Production and Use of The Earliest Pottery. The Evidence from Boncuklu Höyük, Cambridge University Press.
• Fülle 1997, Fülle G., “The Internal Organization of the Arretine Terra Sigillata Industry: Problems of Evidence and Interpretation”, The Journal of Roman Studies, Vol. 87, 111-155.
• Fülle 2000, Fülle G., The Organization of Mass Production of Terra Sigillata in the Roman Empire, Problems of Evidence and Interpretation, A Thesis D. Ph., Berlin.
• Greene 1992, Greene K., Roman Pottery, British Museum Press.
• Greene 2005, Greene K., “Roman Pottery: Models, Proxies and Economic Interpretation”, Journal of Roman Archaeology 18, 34–56.
• Günel 2012, Günel S., “Menderes Bölgesinde MÖ 2. Binyıl Kenti: Çine-Tepecik”, CollAn, XI; 55-80.
• Günzel et. al. 2022, Günzel, A. – Ateş, G. – Bes, P.- Keweloh-Kaletta, A. – Ludwig, B., “Large Amphora Production Site Discovered in the Vicinity of Pergamon”, https://www.dainst.blog/transpergmikro/amphora-production- site/. Accessed 06.03.2024.
• Hasaki 2002, Hasaki, E., Ceramic Kilns in Ancient Greece: Technology and Organization of Ceramic Workshops, University of Cincinnati.
• Hayes 1972, Hayes, J. W., Late Roman Pottery, British School at Rome, London.
• Hayes 1997, Hayes, J. W., Handbook of Mediterranean Roman Pottery, London.
• Hayes 2008, Hayes J. W., Roman Pottery Fine Ware Imports, The Athenian Agora, XXXII, Princeton, New Jersey.
• İplikçioğlu 2007, İplikçioğlu, B., Hellen ve Roma Tarihinin Anahatları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Jackson 2022, Jackson M., “Understanding Societal Transformation Through Ceramic Production and Use in Pisidia and Isauria”, The 24th International Congress of Byzantine Studies | Volume 1, Proceedings of the Plenary Sessions, 345-365.
• Kaya 2005, Kaya, M. A., “Anadolu’da Roma Eyaletleri: Sınırlar ve Roma Yönetimi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 11-30.
• Kaya 2016, Kaya, T. Ö., “Bölgesel Bir Kompleks Olarak Mağrip”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1), 639-666.
• Kılıçoğlu 2019, Kılıçoğlu O., Seramikte Alternatif Fırınlar ve Bir Fırın Uygulaması, Uşak Sosyal bilimler Enstitüsü, Uşak.
• King 1980, King, A., “A Graffito from La Graufesenque and ‘samia vasa’”, Britannia, Vol. 11, 139-143.
• Kondopoulou et. al. 2014, Kondopoulou, D. – Zananiri, I. – Rathossi, C. – De marco E., “An Archaeometric and Archaeological Approach to Hellenistic–Early Roman Ceramic Workshops in Greece: Contribution to Dating”, Radiocarbon 56 (4), 27-38.
• Last 1999, Last J., “Pottery / Çanak-Çömlek”, Çatalhöyük 1999 Archive Report, https://www.catalhoyuk.com/archive_ reports/1999/ar99_11.html. Accessed 04.03 2024.
• Leitch 2019, Leitch, V., “The history and science of Fire and Fuel in The Roman Empire”, Fuel and Fire in the Ancient Roman World, (ed. R. Veal. – V. Leitch), McDonald Institute For Archaeological Research, University of Cambridge, 11- 20.
• Lesigyarski et. al. 2019, Lesigyarski D. – Jordanova N. – Avramova M. K. – Bozhinova E., “Clay source and firing temperatures of Roman ceramics: Acase study from Plovdiv, Bulgaria”, Geoarchaeology, 35 (2), 141-309.
• Majidzadeh 1975, Majidzadeh Y, “The Development of the Pottery Kiln in Iran from Prehistoric to Historical Periods”, Paléorient, 1975, vol. 3, 207-221.
• Marty 2003, Marty, F., “L’atelier de Potier Gallo-Romain de Sivier (Istres, Bouches-du-Rhône)”, Revue archéologique de Narbonnaise, 36 (1), 259-282.
• Mayet – Picon 1986, Mayet, F. – Picon, M., “Une sigillée phocéenne tardive (Late Roman C ware) et sa diffusion en Occident”, Figlina 7, 129-142.
• Nicholson 2010, Nicholson, P., “Kilns and Firing Structures”, UCLA Encyclopedia of Egyptology, 1, 1, 1-10.
• Olsen 1983, Olsen, F. L., The Kiln Book Third Edition Materials, Specifications and Construction, Pennsylvania.
• Ökse 1993, Ökse, T., Önasya Arkeolojisi Seramik Terimleri, İstanbul: Kanaat Matbaası.
• Özdemir 2009, Özdemir B., Patara Roma Dönemi Günlük Kullanım Seramikleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Özyiğit 1991, Özyiğit Ö.,“1989 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları”, XII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 127-153.
• Özyiğit 2004, Özyiğit, Ö., “2002 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları”, 25.KST Cilt 1, Ankara, 441-452.
• Özyiğit 2007, Özyiğit, Ö., “2005 Yılı Phokaia Çalışmaları”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı
• Özyiğit 2008, Özyiğit, Ö., “2006 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları”, KST 29, Cilt. 2, Ankara, 489-512.
• Özyiğit 2013, Özyiğit, Ö.. “2011 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları”, KST 34-2, Ankara, 173-190.
• Özyiğit 2020, Özyiğit, Ö., “2018 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları”, 41. KST, 3. cilt, 645-662.
• Peacock 1977, Peacock D., “Roman Amphorae: Typology, Fabric and Origins”, Publications de l’École Française de Rome, 32, 1, 261-278.
• Peacock 1982, Peacock D. P. S., Pottery in The Roman World, an ethnoarchaeological approach, New York.
• Plinius, Plinius Secundus, Historia Naturalis, (ed: H. R. Rackham, H.S. Jones), The Loeb Classical Library, London, 1961.
• Poblome et. al. 2001, Poblome, J. – Bounegru, O. – Degryse, P. – Viaene, W. – Waelkens, M. – Erdemgil, S, The Sigillata Manufactories of Pergamon and Sagalassos. Journal of Roman Archaeology, 14, 2001, 143-165.
• Poblome et. al. 2013, Poblome, J.-Malfitana, D.- Lund, J.- Bagnall, R. S.- Brodersen, K.- Champion, C. B.- Huebner, S. R., “A Pottery Kiln Underneath The Odeon of Ancient Sagalassos. The Excavation Results, The Table Wares and Their Archaeometrical Analysis”, 193-204.
• Ratiu 2009, Ratiu, A.,“Pottery Kilns From North-Western Transylvania from the 2nd – 4th Centuries”, (içinde 165- 186) , Near and Beyond The Roman Frontiers Proceedings of A Colloquim Held in Târgovişte, 16-17 October 2008.
• Rauh – Slane 2000, Rauh, N. K. – Slane, K.W., “Possible Amphora Kiln Sites in W.Rough Cilicia”, JRA, 13, 319-330.
• Rauh 2023, Rauh, N. K., “Addendum to the Rough Cilicia Kiln Site Ceramics (Syedra, Delice, Biçkici, and Antiochia ad Cragum): An Update to the Kiln Sites”, Sagona – Zimansky 2009, Sagona, A.-Zimansky, P., Arkeolojik Veriler Işığında Türkiye’nin en Eski Kültürleri. (trans. N. Başgelen, S. İ. Belik, M. Payne, H. Taşkıran), İstanbul.
• Sevim 1991, Sevim, C., İlkel Fırınlar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Slane 1991, Slane K. W., Gnomon, 63, 150-154.
• Stirling 2006, Stirling, L., Aspects of Punic and Roman Kiln Designin North Africa.
• Swan 1984, Swan, V. G., The Pottery Kilns of Roman Britain. London.
• Şenol – Şenol 2003, Şenol A. K. – Şenol C. G., “Commercial Ties of Cilicia by Means of Hellenistic and Roman Amphorae”, OLBA, VII (Özel Sayı), 119-143.
• Şölenay 2009, Şölenay, E., Seramik Sanat Eğitiminde Sırlama ve Pişirme Yöntemleri El Kitabı. Murat Kitabevi, Ankara.
• Tekkök 2000, Tekkök, B., “Pottery Production in the Troad: Ancient and Modern Akköy” Near Eastern Archaeology, 63 (2000), 94-101.
• Tekkök-Karaöz 2023, Tekkök-Karaöz, B. “Ilion and Its Role in Aegean Trade,” Thrace Through The Ages Pottery as Evidence for Commerce and Culture from Prehistoric Times to the Islamic Period, (ed. Z. Koçel Erdem – R. Şahin), Oxford: Archeopress 112-131.
• Uğuz 2015, Uğuz G., Phokaia’nın Kuzeyinde Geç Roma Dönemi Bir Terra Sigillata Atölyesi”, T.C. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Van den Bel et. al. 2018, Van den Bel, M. M. – Knippenberg, S. – Pagán-Jiménez J. R., “From Cooking Pits to Cooking Pots, Changing Modes of Food Processing During The Late Archaic Age in French Guiana”, The Archaeology of Caribbean and Circum-Caribbean Farmers (6000 BC - AD 1500), Routledge, 391-418.
• Van Oyen 2015, Van Oyen A., “The Roman City as Articulated Through Terra Sigillata”, Oxford Journal of Archaeology 34 (3), 279- 299.
• Vandiver et. al. 1989. Vandiver, P. B. – Soffer, O. – Svoboda K., “The Origins of Ceramic Technology at Dolni Vestonice, Science 246, 1989, 1002-1008.
• Varkıvanç 2001/2002, Varkıvanç B., “Patara’da Bir Seramik İşliği”, ADALYA, 2001-2002, 137-152.
• Veal 2019, Veal R. J., “Studying Fuel and Fire Through the Integration of Ecology, Economy, Technology and Culture”, Fuel and Fire in the Ancient Roman World, (içinde 1-6), (ed. Veal R.- Leitch, V.), McDonald Institute For Archaeological Research, University of Cambridge.
• Williams 1989, Williams C., Anemurium: The Roman and Early Byzantine Pottery, Toronto.
• Wu et. al. 2012, Wu X. – Goldberg P. – Zhang C. – Cohen D. J., “Early Pottery at 20,000 Years Ago in Xianrendong Ccve, China”, Science 336 (6089): 1696-700, doi: 10.1126/science.1218643
• Yaraş 2003, Yaraş A., “Allianoi Geç Antik Çağ Seramik Fırınları”, III. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler Kitabı, International Eskişehir Terra Cotta Symposium Proceedings Book, (16-30 Haziran 2003 Eskişehir), 404-410.
• Yener 2000, Yener, K. A., “1999 Tell Kurdu Kazıları”, 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, 231-246.
• Yıldırım 2019, Yıldırım, B., The Social And Symbolic Role of Early Pottery in The Near East, A Thesis Submitted to The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, The Department of Settlement Archaeology, Ankara.
• Yıldız 2019, Yıldız, S. Z., Arkeolojik Veriler Işığında Geç Tunç Çağı’nda Güneybatı Anadolu’nun Kültürel Gelişimi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Muğla.
• Young 1977, Young C. J., The Roman Pottery Industry of the Oxford Region. Doktora Tez Çalışması, Oxford University.
• Zhushchikhovskaya – Nikitin 2014, Zhushchikhovskaya, I. S. – Nikitin, Y. G., “Ceramic Firing Structures in Prehistoric and Ancient Societies of the Russian Far East”, Asian Perspectives, 121-149.