EŞİ CEZAEVİNDE OLAN ROMAN KADINLARIN YAŞAM DENEYİMLERİ: KAYSERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 19 - 54, 26.06.2025

Eda Efe , Burak Kahraman

https://doi.org/10.59250/raedergisi.1648734

Öz

Bu çalışma eşi cezaevinde olan Roman kadınların yaşamış olduğu zorlukları ve devlet desteği olarak tek ebeveynli ailelere sunulan Sosyal ve Ekonomik Destek Hizmetinin aile üzerindeki etkisini konu edinmektedir. Bulundukları her alanda en dezavantajlı konumda yer alan Roman kadınların eşleri cezaevine girdikten sonra yaşamış olduğu ekonomik ve sosyal problemlerin neler olduğu, kadınların bu problemlerle nasıl baş ettiği ve yaşadıkları deneyimler yoksulluk, sosyal dışlanma, kimlik ve damga kavramları üzerinden ele alınmıştır. Çalışmanın örneklemini Kayseri’de çoğunlukla Roman vatandaşların ikamet ettiği mahallede yaşayan ve eşi cezaevinde olan on dokuz Roman kadın ve “Çeribaşı” olarak seçilen kişi olmak üzere toplam 20 katılımcı oluşturmaktadır. Nitel desende tasarlanan bu çalışmada araştırmacı tarafından hazırlanmış yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve verilerin analizinde fenomenolojik yaklaşım benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cezaevi , Kimlik , Roman Kadın , Sosyal Dışlanma , Yoksulluk

Etik Beyan

Bu çalışmadaki tüm bilgilerin, akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde edildiğini beyan ederim. Aynı zamanda bu kural ve davranışların gerektirdiği gibi, bu çalışmanın özünde olmayan tüm materyal ve sonuçları tam olarak aktardığımı ve referans gösterdiğimi belirtirim.

LIFE EXPERIENCES OF ROMANI WOMEN WHOSE SPOUSES ARE IN PRISON: THE CASE OF KAYSERI

Öz

This study examines the difficulties experienced by Romani women whose husbands are in prison and the impact of the Social and Economic Support Service provided to single-parent families as state support on the family. The economic and social problems experienced by Romani women, who occupy one of the most disadvantaged positions in society, after their husbands are imprisoned, and how women cope with these problems are discussed through the concepts of poverty, social exclusion, identity and stigma. The sample of the study consists of a total of 20 participants, including nineteen Romani women living in a predominantly Romani neighbourhood. In this study, which was designed with a qualitative design, a semi-structured interview form prepared by the researcher was used and a phenomenological approach was adopted in the analysis of the data.

Anahtar Kelimeler

Identity , Poverty , Prison , Roma women , Social exclusion

Kaynakça

• Adaman, F. ve Burçay, E. (2011). Promoting the Social Inclusion of the Roma: Turkey, Peer Review in Social Protection and Social Inclusion and Assessment in Social Inclusion. European Union.
• Akgün, R. ve Tezel, Z. (2017). Sessiz kurbanlar: Eşi cezaevinde olan kadınların psikososyal ve ekonomik durumlarının belirlenmesi-Kırıkkale İli Yahşihan İlçesi örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54): 786-793.
• Akkan, B. E. Deniz, M. B., ve Ertan, M. (2011). Sosyal Dışlanmanın Roman Halleri. İstanbul: Sosyal Politika Forumu Yayınları.
• Alpman N. (2014), Başka Dünyanın İnsanları Çingeneler. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Arayıcı, A. (2008). Avrupa’nın Vatansızları: Çingeneler. İstanbul: Khalkedon Yayınları.
• Arditti, J. A. Lambert‐Shute, J. ve Joest, K. (2003). Saturday morning at the jail: Implications of incarceration for families and children. Family relations, 52(3), 195-204.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1): 231-274.
• Bourdıeu, P. (2014). Eril Takakküm (2. Baskı). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Buz, S. ve Sevin, M. D. (2018). The profile of social and economic supported families: A retrospective study in Ankara/Sosyal ve ekonomik destek alan ailelerin profili: Ankara'da retrospektif bir çalışma. A. Erbaş (Ed.), Paradigms & Understanding Social Issues (1th ed.), (s. 137-153) içinde. London: IJOPEC.
• Cairney, J. Boyle, M. Offord, D. R. ve Racine, Y. (2003). Stress, social support and depression in single and married mothers. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 38: 442-449. https://doi.org/10.1007/s00127-003-0661-0.
• Canatan, K. Bilge, Y. ve Çapar, H. (2019). Tek Ebeveynli Aile Bağlamında Yaşayan Annelerin Sosyal ve Psikolojik Problemleri: Küçükçekmece Örneği. Turkish Studies Social Sciences, 14(4). 1331-1354.
• Chant, S. (2003). Female household headship and the feminisation of poverty: Facts, Fictions and forward strategies. London: London School of Economics, Gender Institute, New Working Paper Series.
• Christensen, E. (2001). Imprisoned parents and their families: What can we do to minimise harmful effects to children?. Journal of Child Centred Practice, 84-85.
• Creswell, J.W. (2015). Revisiting mixed methods and advancing scientific practices. in Sharlene Nagy Hesse-Biber, and R. Burke Johnson (eds), The Oxford Handbook of Multimethod and Mixed Methods Research Inquiry, Oxford Library of Psychology.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, (Çev. Ed: Bütün, M. ve Demir, S.B.). 5. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çarıklıoğlu, Y. (2 Eylül 2017). Mülakat Ömer Çaha, Antalya.
• Daşlı, Y. (2015). Sosyal Yardımların Sorunlu Alanı: Muhtaclık Tespiti. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39(2), 135-154.
• Deveci, F. (2011). Ergenlerde karar verme stilleri ile algılanan sosyal destek düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Diktaş, A., Deniz A. Ç. ve Balcıoğlu, M. (2016). Uşak’ta yaşayan Romanların Türk eğitim sistemi içerisinde yaşadıkları problemler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4): 1121-114.
• Dotycheva, M. (2015). Roms et Tsiganes en Europe Mediterraneen: L’actualite d’une Question. Confluences Mediterranee. 93(2), 9-25.
• Edebali E. F, (2020). Sosyal ve ekonomik destek hizmetinden faydalandırılanların yaşam memnuniyeti ve yaşam kalitesi; Sincan örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erbay, E. (2007). Çocukluklarında küçük sanayi işletmelerinde çalışmış yetişkinlerin bu çalışma sürecini nasıl yorumladıkları ve çocuk işçiliğine bakışları üzerine bir araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eren, E. (2008). Örgütsel davranış ve psikolojisi. (11. Basım). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Falcke, D. Wagner, A. ve Mosmann, C. P. (2008). The relationship between family-of-origin and marital adjustment for couples in Brazil. Journal of Family Psychotherapy, 19(2), 170-186. doi: 10.1080 / 08975350801905020.
• Fırat, M. ve İlhan, S. (2019). Çingenelerde yoksulluk ve sosyal dışlanma: Malatya örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 265-277.
• Fundación Secretariado Gitano (2010). Türkiye’de Romanların durumu: Türkiye’de çalışma ve insana yakışır iş koşulları sorunları. Son Rapor. Aralık. (Sözleşme Referans No. VC/2009/0365).
• Giray Sözen, F. ve Akdaş Mitrani, A. (2017). Bekleyen Çocuk: Anne ya da Babası Cezaevinde Olan Çocuklar Üzerine Bir Proje. İstanbul: TCYOV.
• Goffman, E. 2020. Damga örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar (5. Baskı). Çev. Levent Ünsaldı, Şerife Geniş ve Suphi Nejat Ağırnaslı. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Güzel, E. (2017). Malatya’da kadın yoksulluğu, (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hall, S. (1995). New Ethnicities. B. Ashcroft, G. Griffiths ve H. Tiffin (Der.), The Post-Colonial Studies Reader (1st Edition), (s. 223–227) içinde. London and New York: Routledge.
• Kâhya, O. ve Ekinci, C. E. (2018). In their own words: School lives of children with an imprisoned parent. International Journal of Educational Development, 62: 165-173.
• Karadağ Çaman, Ö. ve Çilingiroğlu, N. (2009). Ekonomik krizler ve sağlığa etkisi. Toplum Hekimliği Bülteni, 28(2), 1-11.
• Karaman, Z. T. (2007), “Siyasi ve İdari Yönüyle Romanlar”. S. Kolukırık (Ed.). Yeryüzünün Yabancıları: Çingeneler, (s. 33-43) içinde. İstanbul: Simurg Kitapçılık Yayınları.
• Kesgin, B. (2013). Kamu Sosyal Politikalarında Sosyal Yardım. İstanbul: Acılım Kitap.
• Klaus, S. ve Marsh, A. (2014). A special challenge for Europe: The inclusion of Roma children in early years education and care. European Early Childhood Education Research Journal, 22(3): 336-346.
• Klenke, K. (2016). Qualitative research as method. Qualitative Research in The Study of Leadership (pp. 31-55) in. Emerald Group Publishing Limited.
• Kolay Çepni, Ş. (2016). Eşleri cezaevinde olan kadınların yaşam durumlarının sosyal hizmet bakış açısı ile incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Kolukırık, S. (2004). Aramızdaki yabancı: Çingeneler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kolukırık, S. (2008). Türkiye’de Rom, Dom ve Lom gruplarının görünümü. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 8: 145-153.
• Koptekin, D. (2020). Biz Romanlar siz Gacolar. İletişim yayınları.
• Koşar, N. (2000). Sosyal Hizmetlerde Sosyal Yardım Alanı (Yoksulluk ve Sosyal Hizmet). Şafak Matbaacılık, Ankara.
• Lapeyre, F. (2001). Social justice and global cooparative strategies in transition eceonomies. www.uniovi.es/congresos/2001/RC19/ 428 papers/lapeyre_F.pdf s. 2.4.
• Loucks, N. (2004). Prison without bars: needs, support, and good practice for work with prisoners’ families. Edinburgh: Families Outside.
• Lowenstein, D. H. (1984). Political bribery and the intermediate theory of politics. 32 Ucla Law Review, s. 784-851.
• Marsh, A. (2008), Türkiye Çingenelerinin Tarihi Hakkında, Biz Buradayız! Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi. Derl. Ebru Uzpeder, Savelina Danova-Roussinova, Sevgi Çelik ve Sinan Gökçen. İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Muşanoviç, S. (2018). Eşleri cezaevinde bulunan kadınların yaşadıkları sorunlar ve başa çıkma becerileri: Altındağ sosyal hizmet merkezi örneği, (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Önal Dölek, B. (2004). Hükümlü ailelerin ekonomik ve psiko-sosyal sorunları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ören, K. (2011). Sosyal politika. Ankara: Pelikan Yayınevi.
• Özdemir, B., Göker, M. ve Kayalar, T. (2015). Türkiye’de Adalet Sistemi ve Adli sosyal Hizmet. Sosyal Hizmet Sempozyumu 20-22 Kasım 2014, içinde. Ankara: Haberal Eğitim Vakfı.
• Özkan, A. R. (2010). Çingenelerin kökeni ve Türkiye’de Çingeneler. Hasan Suver vd. (Ed.). Bir Çingene Yolculuğu, (s. 9-69) içinde. İstanbul: Fatih Belediye Başkanlığı Yayınları.
• Petkovic, B.(2010). Hate speech and profiling of roma people, hate crimes and hate speech (1. Baskı). İstanbul: Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Rees, T. (1998). Social exclusion and equal opportunities. International Planning Studise, 3(1): 15-35.
• Saar Heiman, Y., Lavie Ajayi, M. ve Krumer Nevo, M. (2017). Poverty- Aware Social Work Practice: Service Users' Perspectives. Child & Family Social Work, 22(2), 1054-1063.
• Schneller, D. P. (1975). Prisoners' families: A study of some social and psychological effect of incarceration on the families of negro prisoners. Criminology, 12(4), 402-412.
• Smith, R., Grimshaw, R., Romeo, R. ve Knapp, M. (2007). Poverty and disadvantage among prisoners’ families. York: Joseph Rowntree Foundation.
• Soytürk, S. (2013). Hükümlü ve tutukluların sosyal hizmet gereksinimlerinin değerlendirilmesi: Karaman M tipi kapalı-açık cezaevi örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şanlıer, S. (2013). Hukuki düzenlemeler ışığında Osmanlı çingeneleri. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Tamkoc, B. (2017). SED (Sosyal ve Ekonomik Destek) hizmetinden yararlanan çocukların özelliklerinin incelenmesi ve hizmet surecinin değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tartanoğlu, Ş. (2011). Sosyal dışlanma: Küreselleşme perspektifinden bir kavramsallaştırma çabası. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 42: 1-13.
• Taylan, H. H., Barış, İ. Genç, Y. (2015). Sakarya’da Romanlara Yönelik Sosyal Mesafe Araştırması. Uluslararası Roman Sorunları Çalıştayı Bildiri Kitabı, Kocaeli: 36-42.
• Temiz, H. E. (2008). Dünyada kronik yoksulluk ve önleme stratejileri. Çalışma ve Toplum, 2(17), 61-100.
• Topçuoğlu, A. ve Aksan, G. (2014). Türkiye’de yoksullukla mücadele, sosyal yardımlar ve kadınlar. A. Topçuoğlu vd. (Ed.). Yoksulluk ve Kadın (s. 129-162) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Uğurlu, Ö. (2013). Dönüşen kentlerde çingene olmak: İzmit örneği. Mülkiye Dergisi 37(1): 71- 104.
• Van Manen, M. (2007). Phenomenology of practice. Phenomenology & Practice. 1(1), 11-30.
• Vrooman, J. C. ve Hoff, S. J. (2013). The disadvantaged among the Dutch: A survey approach to the multidimensional measurement of social exclusion. Social İndicators Research, 113: 1261-1287.
• Wacquant, L. (2013), “İleri Marjinallik Çağında Bölgesel Damgalama”. (Çev. Celalettin Yanık), Ö. Aytaç ve S. İlhan (Ed.), Kentsel Yoksulluğu Yeniden Düşünmek, (s. 125-140) içinde. Ankara: Birleşik Yayınları.
• Wu, C.-F., Chang, Y.-L., Rhodes, E., Musaad, S. ve Jung, W. (2020). Work-Hour Trajectories and Associated Socioeconomic Characteristics among Single-Mother Families. Social Work Research, 44(1), 47-57.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, N. (2025). Çırpı Mahallesi'nde Çingene/Roman olmak: Çingeneler/Romanlar üzerine etnografik bir araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi.