ROMA NATIRS WORKING IN ISTANBUL’S HISTORICAL BATHS: CONCERNS AND PROBLEMS ABOUT THEIR PROFESSIONS

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 103 - 124, 26.06.2025

Fatma Şencan

https://doi.org/10.59250/raedergisi.1701064

Öz

They continue their rites of passage around the bathhouse and that bath services are among the professions specific to their society makes bathhouses important for the Romani people. The profession of natırship, which has been passed down through generations, is facing the threat of extinction due to the problems experienced recently. This study aims to determine the importance of natırship, a lesser-known profession among the professions practiced by Roma women, and the problems they experience, and predicts that supporting this profession will contribute to increasing the employment of Romanies. The research was conducted with natırs working in the historical baths of Istanbul. The ethnographic method was preferred, which facilitates understanding and interpretation of the Romani subculture and their economic activities. For this purpose, semi-structured in-depth interviews were conducted with 13 Romani women working in bathhouses in Istanbul. According to the findings, the conversion of historical baths into places such as museums, cafes, markets has narrowed down the employment areas of Romani natırs. Today, the natirs working in the baths, which maintain their importance in terms of health and cultural tourism, are concerned about directing their children to this ancestral profession due to the difficult conditions and health problems they experience.

Anahtar Kelimeler

Natırs , Roma women , Turkish bath

İSTANBUL’UN TARİHİ HAMAMLARINDA ÇALIŞAN ROMAN NATIRLAR: MESLEKLERİNE YÖNELİK KAYGILAR VE SORUNLAR

Öz

Geçiş ritüellerini hamam çevresinde sürdürmeleri ve toplumlarına özgü meslekler arasında hamam hizmetlerinin bulunması, hamamları Romanlar için önemli kılmaktadır. Kuşaklar arası aktarım yoluyla sürdürülen natırlık mesleği, son zamanlarda yaşanan sorunlardan dolayı yok olma tehdidiyle karşı karşıyadır. Romanların icra ettiği meslekler arasında az bilinen natırlığın Roman kadınlar için önemini ve yaşadıkları sorunları belirlemeyi amaçlayan bu çalışma, mesleğin desteklenmesinin Romanların istihdamını artırmaya katkı sağlayacağını öngörmektedir. Araştırma, İstanbul’un tarihi hamamlarında çalışan natırlarla yürütülmüştür. Roman alt kültürü ve onların ekonomik etkinliklerini anlama ve yorumsamayı kolaylaştıran etnografik yöntem tercih edilmiştir. Bu amaçla İstanbul’daki hamamlarda çalışan 13 Roman kadınla yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakat yapılmıştır. Bulgularına göre, tarihi hamamların bugün müze, kafe, market gibi mekanlara dönüştürülmesi natırların istihdam alanlarını daraltmıştır. Bugün sağlık ve kültür turizmi açısından önemini koruyan hamamlarda çalışan natırlar, zorlaşan koşulları ve yaşadıkları sağlık sorunları nedeniyle çocuklarını bu ata mesleğine yönlendirme konusunda endişe duymaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Natırlar , Roman kadınlar , Türk hamamı

Kaynakça

• Albayrak, G. C. (2021). Osmanlı’da kadın işletmeciler: 18. yüzyılda İstanbul’un kadın hamamcıları. Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 7(2), 55-100.
• Altınöz, İ. (2013). Osmanlı toplumunda Çingeneler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bozok, D. (2005). Türk hamamı ve geleneklerinin turizmde uygulanışı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(13), 62-86.
• Cihan, A. (2012). XIX. yüzyılda İstanbul ve Üsküdar Çingenelerinde meslek. S. F. Güncüoğlu (Ed.), Üsküdar Sempozyumu VII 2-4 Kasım 2012 Bildiriler Cilt I, (s. 267-283) içinde. İstanbul: Üsküdar Belediyesi.
• Çelik, K. ve Tar, Y. Y. (2016). Samsun’da evlere temizliğe giden Roman kadınlar: enformel sektörde çalışmanın yükü nelerden hafif?. Çalışma ve Toplum, 1(48), 59-86.
• Dingeç, E. (2004). Rumeli’de geri hizmet teşkilatı içinde Çingeneler XVI. yüzyıl. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dingeç, E. (2009). XVI. yüzyılda Osmanlı ordusunda Çingeneler. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(20), 33-46.
• Dirimeşe, E. (2022). Avrupa Birliği toplumsal cinsiyet politikaları ve Türkiye’de Roman kadınların durumu: Zonguldak örneği. Trakya Üniversitesi Roman Dili ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-19.
• Ergin, N. (2011). Bathing business in Istanbul: a case study of the Çemberlitaş hamami in the seventeenth and eighteenth centuries. Nina Ergin (ed.) Bathing culture of anatolian civilizations: architecture, history, and ımagination (s. 142-168) içinde. Peeters, Leuven-Paris-Walpole, MA.
• Ertuğrul, A. (2009). Hamam yapıları ve literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı 13, 241-266.
• Erünsal, İ. E. (2021). Yirmi iki mürekkep damlası: Osmanlı sosyal ve kültür tarihi üzerine sohbetler. (Söyleşi: Halil Solak), İstanbul: Timaş Yayınları.
• Eyice, S. (1997). “Hamam”. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 15, s. 420-430, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Genç, Y., Aynacı, C., Doğan, H., ve Kulaoğlu, S. (2020). Romanların sosyal dışlanmaya karşı direnişi. Journal of Academic Social Science Studies, 13(81).
• Koptekin, D. (2017). Biz Romanlar siz Gacolar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kütükoğlu, M. (1983). Osmanlılarda narh müessesesi ve 1640 tarihli narh defteri. İstanbul: Enderun Kitapevi.
• Marushiakova, E. ve POPOV, V. (2006). Osmanlı İmparatorluğu'nda Çingeneler. İstanbul: Homer Kitabevi.
• MezarcıoğLU, A. (2010). Çingenelerin kitabı. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Özkan, A. R. (2000). Türkiye Çingeneleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Özmen, N. (2015). Edirne Romanlarında geçiş ritüelleri ve din. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Sami, K. (2017). Halk kültürü bağlamında hamam (lar)ın toplumsal ve mekânsal dönüşümleri, Diyarbakır Tarihi “Suriçi” örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(64-Ek Sayı), 1531-1546.
• Şanlıer, S. (2013). Hukuki düzenlemeler ışığında Osmanlı Çingeneleri. İstanbul: Ofis Yayın Matbaacılık.