Korkuteli yöresi düğün geleneklerinin müzik folkloru açısından incelenmesi

Yıl 2023, , 97 - 135, 30.03.2023

Sevilay Gök , Cem Savaş

https://doi.org/10.12975/rastmd.20231115

Cited By: 1

Öz

Korkuteli yöresi düğün geleneklerinin müzik folkloru açısından sunulduğu bu çalışmada, yöreye özgü kültürel dokuların öne çıkarılması, toplanan verilerin yazılı dokümanlara dönüştürülerek sonraki çalışmalara kaynaklık etmesi üzerine odaklanılmıştır. Bu çalışmada, Korkuteli yöresinde geleneksel anlayışlarla günümüze kadar gelmiş, özellikle elektriğin ve teknolojik imkânların sınırlı olduğu ya da yeni yeni kullanılmaya başlandığı dönemleri (1970-1980’li yıllar) kapsayan düğün örf ve adetlerinin birinci ağızdan yansıtılması amaçlanmıştır. İlgili veriler yöredeki kaynak kişilerle yapılan görüşmelerden ve elde edilen dokümanlardan yararlanılarak oluşturulmuştur. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması ve kültür analizi (etnografi/ etnografya) modeliyle desenlenen bu çalışmanın verileri betimsel analiz yapılarak çözümlenmiştir. Yöredeki düğünler; düğün öncesi, düğün süreci ve düğün sonrası olmak üzere üç aşamada değerlendirilmiş, düğün öncesi süreçte; kız isteme, dürü, oku/davetiye, düğün sürecinde; tongavut/ tartala, keşkek dövme, yuka ağzı, ıspa/ıspayı/ispahi ve düğünlerde oynanan oyunlar, çeyizaltı, maşala, güreş, kına, yas etme, kız alma (gelin alma), düğün sonrasında ise gelin yüzü yapıldığı belirlenmiştir. Geleneksel düğünler cuma, cumartesi ve pazar ya da salı, çarşamba ve perşembe olmak üzere üç gün yapılmakta, düğün öncesi hazırlıklar ve düğün sonrası yapılan ritüellerle süreç beş günü bulabilmektedir. Korkuteli’ne ait TRT Türk halk müziği arşivine kayıtlı dokuz türkü, Gülizar, Hicaz, Hüseyni, Uşşak ve Zirgüleli Hicaz olmak üzere beş farklı makam dizisi ile benzerlik göstermektedir ve kullanım sıklığı bakımından en yaygın görülen Gülizar makamı dizisidir. Türkülerde 2/4, 4/4, 6/2-9/2, 9/4, 7/8 ve 9/8 olmak üzere altı farklı ölçü sayısı kullanılmıştır ve bu ölçülerden en yaygını 9/8’dir. Türküler dört farklı ses sınırında görülmüştür ve ezgiler çoğunlukla sekiz ve dokuz ses sınırındadır. Türkülerin temaları çoğunlukla aşk- sevda ve gurbettir. Yörede, gelin olurken söylenen ve ölenin arkasından söylenen olmak üzere, kadınlar tarafından iki türlü ağıt yakılmaktadır. Ağıtların ritmik ve melodik bir yürüyüşü yoktur ve ağlama biçiminde söylenmektedir. Geleneksel kına ve düğünlerde kadın icracılar bakır leğen, erkek icracılar davul, zurna ve bağlama çalmaktadır. Sonuç olarak, Korkuteli yöresinde 1970-1980’li yıllardan günümüze kadar ulaşan bir zaman diliminde, geleneksel düğün adetleri ile müziklerinin belgelendirildiği ve bu bağlamda yöreye özgü dönemsel kültürel dokuların anlatıldığı, daha sonraki alan araştırmalarına kaynak olma niteliğinde bir çalışma sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Korkuteli, Düğün, gelenek, müzik folklorü, Türk halk müziği

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından kısmen desteklenmiştir.

Teşekkür

Bu doğrultuda katkılarından dolayı Melek İnce, Uğur Aslan, Gülcan Öz, Papuş Koparan, Cemile Gürbilek, Ahmet Çoban, Kadir Selçuk ve Rasih Çenit’e teşekkür ederiz. Ek olarak, çalışmanın saha araştırmaları sürecinde verdiği desteklerden ötürü TRT Antalya Radyosu yönetimine teşekkür ederiz. Prof. Allan E.W. Rennie’ye İngilizce kontrol ve çeviri için teşekkür ederiz.

Analysis of the wedding traditions of Korkuteli region in terms of music folklore

Öz

This study, which presents traditional wedding customs and music practices in the district of Korkuteli in Antalya province, focuses on highlighting the distinctive cultural fabrics of the region and transforming the collected data into written documents for future reference. The aim is to reflect the traditional beliefs and wedding customs of Antalya's Korkuteli district from first-hand sources, especially in the period of 1970-1980 when electricity and technological resources were limited or just beginning to be used. The data was generated by interviewing local sources and using available documents. The study, designed using qualitative research methods such as case study and cultural analysis (ethnography), was analyzed using descriptive analysis. The weddings in the region were evaluated in three stages: before the wedding, during the wedding, and after the wedding. The wedding preparations involved the girl's asking, gift-giving, and invitations. During the wedding, activities such as preparing the bride, making keşkek, playing games, and mourning were carried out. After the wedding, the bride's face was revealed. Traditional weddings can last up to five days, including preparations before the wedding and rituals after the wedding, and are held on Friday, Saturday, or Sunday. The archive of TRT Türk folk music belonging to Korkuteli contains nine Turkish songs that show similarity with five different modes, including Gülizar, Hicaz, Hüseyni, Uşşak, and Zirgüleli Hicaz. The most widely seen mode is the Gülizar mode in terms of usage frequency. Six different measure numbers, 2/4, 4/4, 6/2-9/2, 9/4, 7/8, and 9/8, have been used in the songs, and the most common one is 9/8. The songs have been seen in four different vocal ranges, and the melodies are mostly in eight and nine vocal ranges. The themes of the songs are mostly love and exile. In the region, two types of mourning songs are sung by women, one is sung when the bride is getting married and the other is sung after the death. The mourning songs do not have a rhythmic and melodic flow and are sung in a wailing form. During traditional henna and weddings, women performers play the copper tray, and men performers play the drum, zurna, and bağlama. In conclusion, a study has been produced that documents the traditional wedding customs and music practices from the 1970-1980s to present day in Antalya province, Korkuteli district, and reveals the unique cultural fabrics of the region, which can be a source for further studies.

Anahtar Kelimeler

Wedding, Tradition, Korkuteli (a district in Antalya Province in Turkey), music folklore, Turkish folk music

Kaynakça

• Akın, B. (2018). Kültürel bellek ve müzik. Eurasian Journal of Music and Dance, 13, 101-117.
• Akın, Ü.B. (2020). Türk halk bilimi çalışmalarında müziğin işlevselliği üzerine eleştirel bir değerlendirme. Milli Folklor, 32(127), 172-185.
• Antalya, D.B. (2012). Korkuteli. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. Antalya.
• Artun, E. (2008). Halk kültürü araştırmaları. Kitabevi, İstanbul.
• Ataman, S.Y. (1992). Eski Türk düğünleri ve evlenme rit’leri (Vol. 186). Kültür Bakanlığı.
• Ay, E. (1999). Folklor (Halkbilim). Pan yayıncılık, İstanbul.
• Barlas, U. (1975). Hakkâri ili evlenme töre ve törenleri. Özer basımevi, Karabük.
• Bayat, F. (2011). Türk folklorunda ağıt. Emine Gürsoy Naskali. Ağıt kitabı. Kitabevi. İstanbul.
• Can, İ. (2006). Korkuteli’nin (Antalya) beşerî ve ekonomik coğrafyası. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çelik, A. (2013). Teke Kozağacı Korkuteli köy araştırması. Asude Ofset.
• Çine, H. (2010). Burdur Halk Kültürü. Geçmişten geleceğe Burdur halk kültürü ve turizm sempozyumu (2. Burdur sempozyumu). Mrk Baskı.
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları.
• Dashtseren, U. (2021). Eski Göçebe Kavimlerinde Ateş Kültü. Mehmet Ali Bolat. 6. Uluslararası öğrenci sempozyumu bildiriler kitabı -9- Tarih. Uluslararası Öğrenci Dernekleri Federasyonu (UDEF), İstanbul.
• Dülger, C. (2019). İzmir Ödemiş’te kına gecesi âdetleri. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, 2(1), 53-68.
• Erken, F. (2019). Korkuteli ilçesi ve köyleri folkloru (Derleme, İnceleme), Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Esen, A. Ş. (1997). Anadolu ağıtları. İletişim Yayınları.
• Gök Akyıldız, S. (2016). Burdur yöresi Türk halk müziği ve özellikleri. Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Gökalp, E. (2020). Kültür: Antropolojik Yaklaşımlar. Kültür sosyolojisi (Editör: Ergur, A. & Gökalp, E.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, no: 2318.
• Günay, U. (1999). Osmanlı İmparatorluğu ve Türk halk kültürü. Osmanlı Kültür ve Sanat, c.9, Yeni Türkiye Yayınları.
• Hacıgökmen, M.A. (2013). Türklerde yas âdeti temelleri ve sonuçları. Tarihçiliğe adanmış bir ömür: Prof. Dr. Nejat Göyünç’e armağan, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Yayınları.
• Hekimoğlu, Ş. (2010). Burdur’un folklorik eğlence kültürü. Burdur Ticaret ve Sanayi Odası, Dilek Ofset.
• Kızılkaya, T. (2011). Antalya Korkuteli yöresi Kırkpınar Köyü geleneksel gelin giysileri. Akdeniz Sanat, 4(7), 115-117.
• Mejía, R. & Guillermo, R. (2016). Elementos de la música folclórica como material musical en la composición: unión de la tradición y la academia en la composición contemporánea (Elements of folk music as musical material in composition: union of tradition and academy in contemporary composition). Master Thesis. Universidad EAFIT, Columbia.
• Moğol, H. (2010). Beylikler Dönemi Antalyası (Tekeoğulları Beyliği). Dünden bugüne Antalya, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 113.
• Öğüt Eker, G. (2000). Türk Düğün Geleneği İçinde Karakeçili Türk Düğününün Ritüel Açıdan Değerlendirilmesi. Milli Folklor Dergisi, 46, 92-100.
• Örnek, S.V. (2000). Türk halkbilimi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, M. (2018). Yağlı güreş folkloru (Antalya ili örneğinde). Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Özlem, D. (2008). Kültür bilimleri ve kültür felsefesi (5. baskı). Doğu Batı Yayınları.
• Pérez, J. M. (1999). La tradición evocada: folklore y folklorismo (The evoked tradition: folklore and folklorism). Universidad de Cantabria. Tradición Oral: 81-107.
• Savaş, C. (2022). Burdur ili Tefenni ilçesindeki 1970’li yıllara ait düğün gelenek- görenekleri ve müzik pratikleri. Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Şimşek, A. (2012). Araştırma Modelleri. Anadolu Üniversitesi yayını, No: 2653. s.80- 16. TRT Müzik Dairesi THM Repertuvarı Nota Yayınları
• Yakıcı, A. (1991). Düğün kelimesi ve kültürümüzdeki yeri. Milli Folklor Dergisi, 11, 33-36.
• Yakıcı, A. (1992). Anadolu düğün geleneğinin sosyal hayata, sanata ve edebiyata etkisine dair. Milli Folklor, 2, 28-31.
• Yaldızkaya, Ö.F. (2018). Emirdağ yöresi Türkmen ağıtları. Emirdağ Belediyesi Kültür Yayınları:5, Kanyılmaz Matbaacılık.
• Yolcu, M.A. & Aça, M., (2017). Yapısal işlevselcilik açısından folklorda değişme ve işlevsel zorunluluklar modeli. Folklor/ Edebiyat, 23(92), 13-28.
• Web Sitesi
• www.repertukul.com/ TRT Türk Halk Müziği Nota Arşivi
• https://sozluk.gov.tr/TDK
• https://aleph.org.mx/Qué significa la música folclórica