Itrî’nin Segâh Ayini’nin Alti Nota Nüshasi Üzerinde Makamsal Bir İnceleme

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 2, 19 - 30, 01.12.2014

A. Tan D. U. Kır

https://doi.org/10.12975/rastmd.2014.02.01.00029

Öz

A zikr type called sema is performed in the form of “Mukabele” in Mevlevi tradition. WhileMevlevis perform sema in their own axis and around the square in a broader perspectivekeeping their right hands up and left hands down, mutrıb play the works of religious music in Ayin form. Mevlevi Ayins consist of four selams. Rhythmic changes and maqaminterchanges (geçki) in selams help zikr to go on in harmony. History has witnessed manyAyin-i Şerif some of which, because of their high art value, were demanded and transmitted to next generations but the others were not even performed as they did not have a high artvalue. One of the ayins which was able to survive is the Ayin-i Şerif composed by Itri in Maqam Segâh of which we have six different noted versions . In this study, allversions of this particular ayin will be subjected to a comparison using the perception ofmaqam segah in the 17thand 18thcenturies which aims to determine the differences thatoccurred in this 80-year period

Anahtar Kelimeler

Segâh Ayin, Ayin-i Şerif, Segâh, Maqam

Itrî’nin Segâh Ayini’nin Alti Nota Nüshasi Üzerinde Makamsal Bir İnceleme

Öz

B r z k r şekl olan sema, Mevlev l k’de mukabele şekl nde cra ed l r. Mevlev ler, sağ eller n yukarıda, sol eller n aşağıda tutmak suret yle sağdan sola doğru kend eksenler nde ve gen ş perspekt fte meydanın etrafında sema ederlerken; mutrıb1, d n musikinin ayin formundaki eserlerini icra eder. Mutrıbın ses verd ğ Mevlev Ay nler dört selamdan oluşur. Bu selamlardak r tm değ şmeler , geçk ler; z kr n ahenkl b r şek lde devam etmes ne yardımcı olur. Tar h, b rçok ay n- şer fe tanık olmuştur. Bunların bazıları yüksek sanat değer neden yle rağbet görmüş ve nes llerarası naklolunmuş; bazıları se sanat zevk ne h tap etmed kler nden cra dahî ed lmem şt r. Yüksek sanat zevk ne h tap ederek günümüze kadar geleb len ay nlerden b r Itrî’n n segâh makamında besteled ğ ay nşer ft r. Itrî’nin segâh ayin tesp t ed leb len, ( k s 1900-1950, kalanı se 1950-2012 tar hler arasında kaleme alınmış) altı farklı nota nüshasıyla günümüze ulaşab lm şt r. Bu çalışmada ay n n eldek tüm nota nüshaları 17.-18. yüzyılların segâh makamı algısı üzer nden değerlend rmeye tab tutulacaktır. Böylece 80 yıllık sürede notalarda ne g b farklılıkların olduğu tesp t ed lecekt r

Anahtar Kelimeler

Segâh Ayin, Ayin-i Şerif, Segâh, Makam

Kaynakça

• Çağatay, A. Rıfat ve diğerleri. Mevlevi Ayinleri II. İstanbul: İstanbul Konservatuarı Neşriyatı, 1934
• Çalışır, Ahmet. Beste-i kadimden beste-i cedide (meydan görmüş) Mevlevi ayinleri. Konya: Selçuk Belediyesi, 2010
• Heper, Sadettin. Mevlevi Ayinleri. Konya: Konya Turizm Derneği, 1974.
• Kosal, Cüneyd. Segâh Ayin-i Şerifi Notası. İstanbul: İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Arşivi, 1995
• Özalp, Nazmi. Türk Musikisi Beste Formları. Yayımlanmamış Hizmete Özel Çalışma. Ankara: TRT Yayınları, 1992
• Özcan, Nuri. “Buhûrizâde Itrî Efendi”. TDV İslam Ansiklopedisi 19(1999):220-221
• Özcan, Nuri. “Mevlevi Ayini”. TDV İslam Ansiklopedisi 29(2004):464-466
• Salgar, Fatih. Mevlevi Ayinleri. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010
• Tan, Ali ve diğerleri. Itrî İzleri. İstanbul: TFM Yayıncılık, 2012
• Tura, Yalçın. Kitabu’l İlmi’l-Musiki’ala Vechi’l-Hurufat Musıkiyi Harflerle Tesbit ve İcra İlminin Kitabı Tıpkı Basım-Çeviriyazı-Çeviri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001
• Uruş, Demet. “Ali Rıfat Çağatay’ın Koleksiyonunda Bulunan Nâyî Osman Dede’nin Uşşak Ve Itrî’nin Segâh Ayin-İ Şeriflerinin Edisyon Kritiği”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 2013.