Performans Teori, Âşık Fasılları Ve Doğaçlama

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 3, 1357 - 1366, 15.12.2016

Erdem Özdemir

Öz

Âşıklık, içerisinde müzik, şiir ve hikâye anlatımı gibi sanatsal edimleri barındıran,

kökleri Türklerin, İslam öncesi dini pratiklerinin de icra edildiği Kamlık kurumuna dayanan ve

günümüzde de, muhtelif işlevsel değişiklerle, aktif olarak sürdürülen bir gelenektir. Âşıkların

sanatsal edim bakımından en ayırt edici özelliği, katıldıkları icra ortamlarında doğaçlama şiir

düzmeleridir. Âşıklık geleneğinde, doğaçlama ifadesi fasıllarda icra edilen söz unsuru için

kullanılır. Bu fasıllarda belirlenen bir kafiye ve hece kalıbı ile belirli konularda oluşturulan şiir,

âşıklarca saz eşliğinde icra edilir ve bu yolla maharet sergilenmiş olur. Doğaçlama düzülen

söze eşlik edecek olan müzik ise aşığın dağarcığında bulunan kalıp ezgilerden seçilir. Bu

ezgilerin geneline âşık havaları denmektedir. İlk bakışta icranın müzik kısmında bir

doğaçlamadan bahsedilemez ancak sahne psikolojisi, maharet sergileme kaygısı ve işlenen

konunun etkisi ile müzik unsurunda da mevcut yapının dışına çıkıldığı görülebilmektedir.

Müzik icrasında meydana gelen bu değişikliklerin neden ve sonuçları, geleneğe ve içinde

bulunulan müzikal yapıya etkileri, bu çalışmanın kapsamını belirlemektedir. 2012 yılında

tarafımızdan gerçekleştirilen alan araştırmasında elde ettiğimiz görüntülerden de örneklerin

sunulacağı çalışmada, Âşıklık geleneğinin Türk halk müziği içerisindeki temsil kabiliyeti ve

önemi irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Performans, Aşıklık Geleneği, Aşık Havaları, Doğaçlama

Kaynakça

• BAILEY, Derek; BUCAK, Ali. Doğaçlama. Pan Yayıncılık, 2011. BAUMAN, Richard. Verbal Art As Performance, Prospect Heights, III, 1977. BAUMAN, Richard. Tür, Performans ve Metinlerarasılığın Üretimi. Çev. Işıl Altun, Red. Yeliz Özay). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, 2009, 3: 249-259. BEHAQUE, Gerard Henri. Müzik Performansı. Çev. Mustafa Sever. Halkbiliminde, 1997. ÇOBANOĞLU, Özkul. Halkbilimi kuramlari ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Basım Yayım Pazarlama AŞ, 1999. GÜNAY, Umay. Türkiye'de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Akçağ, 2011. GÜVENÇ, Bozkurt. İnsan ve Kültür. Remzi Kitabevi, 1996 KÖPRÜLÜ, Fuad. (1986), Edebiyat Araştırmaları, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara. SÖZER, Vural. Müzik: Ansiklopedik Sözlük. Remzi kitabevi, 1996. Kaynak Kişiler Âşık Nuri Çırağı, Mülakat, 2012, Gebze Âşık Sıtkı Eminoğlu, Mülakat, 2012, Denizli Âşık Cemal Divani, Mülakat, 2012, Bursa