Hakkı Derman’a Ait Bayâti Keman Taksiminin Analizi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 3, 1367 - 1395, 15.12.2016

Murat Gürel

Öz

Hakkı Derman (1907-1972), keman ile Türk Mûsikîsi icrâcılığında, performans

becerisiyle tavırlı icrânın gelişmesine hizmet etmiş, arabesk (karma müzik üslûbu ile oluşan)

müzik anlayışına her daim uzak durmuş, kendisinden sonra gelen kemânileri teknik ve tavır

özellikleri bakımından etkileyip yol göstermiş, çalgısındaki hâkimiyetiyle virtiözite kapılarını

açmış, keman ile Türk Mûsikîsi icrâcılığında taksim geleneğinin oluşmasına katkıda bulunmuş,

mûsikî tarihimizin kayıtlarına ulaşılabilen önemli kemân icrâcıları arasında yer almıştır.

Araştırma; Hakkı Derman ile ilgili gerekli literatürün taranması ve mevcut durumun ortaya

konulması sebebiyle “Betimsel” bir araştırma, araştırmanın modeli “Genel Tarama Modeli”dir.

Araştırmada, Hakkı Derman’a ait Bayâti keman taksimi notaya alınarak taksimin teknik, melodik

ve nazarî açıdan analizi yapılmıştır. Teknik analiz ile Derman’ın keman icrâsındaki süsleme

teknikleri ve ifade unsurları analiz edilerek açıklanmıştır. Melodik analiz ile taksimdeki tartım

kullanımları, ajiliteli pasajlar ve Derman’ın kişisel motifleri ortaya çıkarılmıştır. Nazarî analiz ile

taksimin tamamı cümle cümle ayrılmış, Derman’ın seyir anlayışı gelenek yaklaşımına bağlı

kalınarak açıklanmış, Derman’ın nazarî anlayışı 12 ayrı kaynaktaki (edvârdaki) makam tarifleri

ile kıyaslanarak ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, Hakkı Derman’ın icrâ tavrı keman

icrâcılarının kullanımına sunulmak maksadı ile somutlaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Müziği, Hakkı Derman, Keman, Bayâti, Taksim, İcrâ Analizi, Süsleme Teknikleri

Kaynakça

• AÇIN, Cafer. (1994), Enstrüman Bilimi (Organoloji), Basılmamış Ders Notları, İstanbul. AKDOĞU, Onur. (1989), Taksim nedir nasıl yapılır?, İhlas A.Ş. İzmir Tesisleri, İzmir. AKDOĞU, Onur. (1996), Türk Müziği’nde Türler ve Biçimler, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir. AKSOY, Bülent. (2003), Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Mûsikî, Pan Yayıncılık, İstanbul. AREL, H. Saadettin. (1993), Türk Mûsıkîsı Nazariyatı Dersleri, Haz: Onur Akdoğu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. BAŞER, F. Âdile. (2013), Türk Mûsikîsi’nde Abdülbâkî Nâsır Dede, Fatih Üniversitesi Konservatuvarı Yayınları, İstanbul. BEHAR, Cem. (2008), Musikiden Müziğe, Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Modernlik, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., İstanbul. BEHAR, Cem. (2015), Osmanlı/ Türk Musıkisinin Kısa Tarihi, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., İstanbul. BÜYÜKAKSOY, Feridun. (1997), Keman Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler, Armoni Ltd. Şti, Ankara. CEVHER, M. Hakan. (1993), Rehber-i Mūsikî, Tanbūrî Cemil Bey, EÜDTMK Yayınları, İzmir. DOĞAN, S. Hatice. (2012), Meşk Sistemi Bağlamında Taksim Formunda Üslȗb Üzerine Bir Çalışma, Basılmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. EZGİ, Suphi. (1933), Nazarî ve Ameli Türk Mûsikîsi, c. 1, Millî Mecmua Matbaası, İstanbul. GAZİMİHAL, M. Ragıp. (1961), Musiki Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. GÖDE, Funda. Keman Türk Musikisi Çalgısı Sayılabilir Mi? Musiki Mecmuası, Cilt 46, Sayı 442 (1993), s. 6-13. GÖNÜL, Mehmet. (2010), Nevres Bey’in Ud Taksimlerinin Analizi ve Ud Eğitimine Yönelik Alıştırmaların Oluşturulması, Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. GÜRAY, Cenk. (2012), Bin Yılın Mirası, Makamı Var Eden Döngü Edvar Geleneği, Pan Yayıncılık, İstanbul. GÜREL, Murat. (2011), Keman Eğitiminde Kullanılan Süsleme Tekniklerinin Türk Müziği Keman İcrâsındaki Uygulama Biçimi ve Buna Yönelik Alıştırmaların Oluşturulması, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. GÜREL, Murat. (2016), Nubar Tekyay’ın Keman Taksimlerinin Tahlîlî, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara. JUDETZ, E. Popescu. (2002), Tanbūrî Küçük Artin, Pan Yayıncılık, İstanbul. KAYGUSUZ, Nermin. (2006), Muallim İsmail Hakkı Bey ve Mûsikî Tekâmül Dersleri. İ.T.Ü. Vakfı Yayınları, İstanbul. KUTLUĞ, Y. Fikret. (2000), Türk Mûsikîsi’nde Makamlar,Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanâyi A.Ş., İstanbul. LEVENDOĞLU, Oya. (2004), XIII. Yüzyıldan Günümüze Kadar Varlığını Sürdüren Makâmlar ve Değişim Çizgileri, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. ORAN, Aydın. (2004), Keman Metodu, Gökhan Matbaacılık ve Mücellithanesi, İstanbul. ORANSAY, Gültekin. (1973), Türk Din Mûsikîsi nde XVII. Yüzyılda Kullanılmış Makamlar Ankara Üniversitesi İlahiyet Fakültesi Yayınları, No:117, Ankara. ORANSAY, Gültekin. (1988), Cumhuriyet’in ilk Elli Yılında Geleneksel Sanat Musikimiz, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Ankara. ÖZALP, Nazmi. (2000), Türk Mûsikîsi Tarihi, 2. Cilt, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara. ÖZBİLEN, Ö. Nesibe. (2007), Fasıl Şarkıcılığı Açısından Türk Makam Müziği’nde Süslemeler. Basılmamış Sanatta Yeterlik Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. ÖZKÖK, Kürşat. (1996), Zeki Müren Belgeseli. ÖZTUNA, Yılmaz. (1969), Türk Bestecileri Ansiklopedisi, Neşriyat Anonim Şirketi, İstanbul. ÖZTUNA, Yılmaz. (2006), Türk Mûsikîsi Ansiklopedik Sözlüğü, Orient Yayınları, Ankara. SOYDAŞ, M Emin. Beşiroğlu, Ş. Şehvar. Osmanlı Saray Müziğinde Yaylı Çalgılar, İ.T.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt IV, Sayı 1 (2007), s. 3-12. TEKDAĞLI, N. Özgül. (1992), 1900-1930 Yılları Arasında Doğan Sanatkârların Mûsikîmize Olan Katkıları, İ.T.Ü Türk Müziği Devlet Konservatuvarı Temel Bilimler Bölümü Bitirme Ödevi, İstanbul. TEKİN, Abdülkadir. (2003), Hızır Ağa’nın Mûsikî Risalesi İsimli Yazma Eserinin Transkripsiyonu ve Dönemin Edvarları ile Mukayesesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. TIRIŞKAN, A. Gürsel. (2000), Hâşim Bey’in Edvarı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. TORUN, Mutlu. (1996), Ud Metodu, Çağlar Yayınları, İstanbul. TURA, Yalçın. (2001), Kantemiroğlu Kitâbu ‘İlmi’l-mūsikî ‘alâ vechi’l-Hurûfat, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. TOZ, A. İslam. (2014), Niyazi Sayın’ın Taksimlerinde İcrayı Oluşturan Elemanların Transkripsiyonu, Pan Yayıncılık, İstanbul. TURGAY, N. Özgül. AYANGİL, Ruhi. Fasıl Müziği İcrasında Nota Dışı Farklılıklar, Rast Müzikoloji Dergisi, Cilt IV, Sayı 1 (2016), s.1165-1184. ULUNAY, R. Cevat. (1955, 14 Ocak), Milliyet Gazetesi, s.3. ULUNAY, R. Cevat. (1955, 1 Mayıs), Milliyet Gazetesi, s.3. USLU, Recep. (2001), Mehmet Hafid Efendi ve Musiki, Pan Yayıncılık, İstanbul. USLU, Recep. (2009), Hızır Ağa ve Müzik Teorisi: Saraydaki Kemancı: A violinist in the Ottoman Court, 3. Basım, İstanbul. YAHYA, Gülçin. (2005), Ud Metodu, Yurt Renkleri, Ankara. YAHYA KAÇAR, Gülçin. (2009), Türk Mûsikîsi Üzerine Görüşler (Analizler ve Yorumlar), Maya Akademi, Ankara. YAVUZOĞLU, Nail. (2010), Uygulamalı Müzik Teorisi, İnkılâp Kitabevi, İstanbul. Milliyet Gazetesi Arşivi, Ankara Millî Kütüphane 1950, 12 Ağustos. Milliyet Gazetesi, s.4. 1950, 3 Ekim, Milliyet Gazetesi, s.4. 1950, 7 Kasım, Milliyet Gazetesi, s.4. 1952, 17 Mart, Milliyet Gazetesi, s.6. 1954, 13 Ekim, Milliyet Gazetesi, s.7. 1955, 15 Şubat, Milliyet Gazetesi, s.5. 1955, 18 Şubat, Milliyet Gazetesi, s.5. 1955, 30 Temmuz, Milliyet Gazetesi, s.7. 1955, 6 Ağustos, Milliyet Gazetesi, s.6. 1955, 24 Eylül, Milliyet Gazetesi, s.4. 1956, 12 Ocak, Milliyet Gazetesi, s.2. 1956, 11 Mart, Milliyet Gazetesi, s.5.TR 1957, 22 Haziran, Milliyet Gazetesi, s.1. 1959, 2 Kasım, Milliyet Gazetesi, s.3. 1964, 19 Aralık, Milliyet s.6. 1965, 12 Eylül, Milliyet Gazetesi, s.6. 1966, 25 Mayıs, Milliyet Gazetesi, s.6. 1966, 14 Eylül, Milliyet Gazetesi, s.6. 1967, 12 Ağustos. Milliyet Gazetesi, s.4. 1967, 28 Aralık. Milliyet Gazetesi, s.4. 2009, 6 Aralık, Sabah Gazetesi, s.6. http://www.musikidergisi.net/?p=1480 Erişim Tarihi: 30. 09. 2016