Tokatlı Kânî Dîvânında Mûsikî İle İlgili Unsurlar

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 1490 - 1499, 15.04.2017

Mustafa Uğurlu Aslan

Öz

Ebû Bekir Kânî Efendi 1712 (H.1124) yılında Tokat’ta dünyaya gelmiş ve tahsil

hayatına Tokat’ta başlamıştır. Hayatıyla ilgili fazla bilgi bulunmayan Kânî Efendi, gençliğinin

ilk dönemlerinde derbeder bir hayat sürmüş ve o yıllarda nükteli bir üslupla yazmış olduğu

eserleri ile edebî muhitlere sesini duyurabilmiştir. Kanî Efendi, coşkun ve sanatkâr ruha sahip

bir şahsiyettir. Üzüntüsünü, sevincini; manzum ve mensur olarak eserlerinde dile getirmiş, ince

zevki, derin hayâl gücü ve benimsediği sanat anlayışını şiirlerine de yansıtmıştır. Şüphesiz çok

yönlü bir kişiliğe sahip olan Kânî Efendi’nin dîvânını farklı açılardan ele almak mümkündür

ancak bu çalışmada dîvânında mȗsikî ile ilgili unsurlar ve bu unsurların şiirine yansımaları ele

alınacaktır. Kânî Divanı’nda üflemeli, vurmalı ve telli mȗsikî âletlerinin adlarına; Hüseynî,

Uşşâk, Muhayyer, Nevâ ve Hisâr gibi bazı mȗsikî makamlarına, tel (evtâr), kulak, perde, reg, târ

gibi mȗsikî âletlerinin aksamıyla ilgili terimlere ve ney, tanbur, sâz, davul (tabl), çeng, def, kus,

kemân ve rebâb, ud, kudüm, bang, çârpâre gibi mȗsikî aletlerine sıklıkla rastlanılmaktadır. Bu

çalışmada Kânî dîvânı mȗsikî terimleri açısından tetkik edilmiş, ilgili terimler tespit edilmiş ve

bu terimlerin şiir içerisindeki bağlamları ve kullanım alanları ifade edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kânî, dîvân, mȗsikî, şiir, makam

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1995), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Engin Yayınevi, Ankara. Aslan, Mustafa, (1998) “Sami Divanı’nda Musiki”, İlmî Araştırmalar Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, İstanbul, VI, s. 35-62; Batislam, Hanife Dilek, (2017), Gazelde Redif-Anlam İlgisi Bağlamında Sehî’nin Kadeh Redifli Gazeli Journal of Turkish Language and Literature Volume:3, Issue: 1. Cançelik, Ali (2013), “Divan Şiiri-Osmanlı Klasik Mȗsikisi İlişkisi Ve 18. Yüzyıl Divan Şiirinden Örnekler” Türkiyat Mecmuası, C.23/Güz. Çalka, Mehmet Sait, (2008), “Nev’î Divanı’nda Mûsikî Terimleri”, Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Spring, Volume 3/2, pp. 179-193. Çetin, Kamile, (2009), “Musikî ve Musikî Terimlerinin İbrahim Râşid Divanı’ndaki Yansımaları, Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Winter, Volume 4/2, pp. 199-225; Ciğa, Özkan (2015), DÜSBED, Yıl,7, S.13, s.241. Devellioğlu, Ferit, (1999), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, Ankara. Güldaş, Ayhan, (1993), “Çeng”, DİA,cilt: 8, s. 268-269. Sefercioğlu, M. Nejat (1999), “Dîvan Şiirinde Mûsikî ile İlgili Unsurların Kullanılışı”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. Özkan, Ömer, (2007), Dîvân Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, Kitabevi Yayınları, İstanbul. Öztuna, Yılmaz (2000), Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi,Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları. Kadıoğlu, İdris, (2012), “Lebib Divanı’nda Musiki Terimleri ve Bir Gazel-i Ferah-sâz”, Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Summer Volume 7/3, pp. 1575-1592. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (2012) Kânî Dîvânı, www.kulturturizm.gov.tr. 22.04.2016. Macit, Muhsin (1196), Dîvân Şiirinde Âhenk Unsurları, Akçağ Yayınları, Ankara. Pala, İskender (2004), Asiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul. Soysal, Fikri, Saltı, Mustafa (2015), VI. Uluslararası Muğam Festivali, “Muğam Alemi”, s.367- 372. Şemsettin Sami, (2012), Kâmûs-ı Türkî, Şifa Yayınevi, İstanbul. Tanyıldız, Ahmet (2007), Kelimenin Fesâhative Fasîh Dîvânı Örneği, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall,s.732. Tozlu, Musa (2014), “Âsım Dîvânı’nda Mûsikî Unsurlar”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 13, İstanbul, s.141-166. Yazar, İlyas (1999), "Kânî Dîvânı (İnceleme-Metin)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı (Eski Türk Edebiyatı) Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir.