Dokuma ve Motif Özellikleri Açısından Sembolik Değer Olarak Osmanlı Padişah Kaftanları ve Şifreleri

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 3, 148 - 168, 01.01.2017

Hikmet Öztürk Tarık Yazar

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda XIX. Yüzyıla kadar şalvar, iç gömleği, entari, kaftan ve hırkalar giyim ürünleri olarak kullanılmıştır. Osmanlı kıyafetlerinin en önemlileri arasında kaftanlar ve entariler yer almaktadır. Kaftanlar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Padişah’ların çalışma hayatına yönelik olarak kullandıkları bir nevi üniformalardı. Bu üniformalar birer giyim ürünü olmalarının ötesinde İmparatorluğun gücünü ve itibarını temsil eden özelliklere de sahipti. Osmanlı Padişah kaftanları değerli kumaşları, aksesuarları, desenleri, dokuma ve motif özellikleri açısından sembolik değerler taşımaktaydı. Rumi, palmet, hatâi, lotus, lâle, karanfil, sümbül, gül, nar, elma, saz üslubu, Türk rokokosu, çınar yaprağı, hançer yaprağı, kozalak, ağaç ve çark-ı felek en önemli bitkisel motifleridir. Bu araştırmada, dokuma ve motif özellikleri açısından sembolik değer olarak Osmanlı Padişah kaftanları ve şifreleri hakkında bilgi verilmiştir. Kumaş dokumalarının teknik özellikleri, ülke, şehir, malzeme ve tekniklerine göre isimlendirilen kaftanlar padişah giysileri üzerinden değerlendirilmiştir. Kaftanlarda kullanılan kumaşların dokuma ve motif özellikleri, tılsımlı ve şifreli olarak dokunan padişah kaftanlarının sembolik özellikleri, Padişah’ın temsil ettiği güçlerin, kaftanlarda kumaş desenleri olarak nasıl sembolize edildiği, Osmanlı padişahlarının düşman, nazar gibi çeşitli durumlardan korunma ve şifa bulma özellikleri, özel tılsımlarla ve şifrelerle hazırlanmış gömleklerin üzerindeki sembollerin ne kadar derin anlam taşıdıkları gibi konular irdelenmiş ve görsellerle anlatılmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

adişah Kaftanları Dokuma ve Motif Tılsım Şifre Sembol

Ottoman Padishah Knobs and Codes as a Symbolic Value For Weaving and Motific Properties

Öz

1 [e-mail] 2 Yrd.Doç.Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, [e-mail] In the Ottoman Empire XIX. Up to a hundred years old shalwar, inner shirt, entari, caftan and others have been used as clothing products. Caftans and inscriptions are among the most important of the Ottoman attire. The caftans served as a sort of uniform used by the Ottoman Empire for the working life of the Padishah. Caftans, besides being a clothing product, also had the characteristics that represented the power and prestige of the Empire. The Ottoman Padishah caftans carried symbolic values in terms of valuable fabrics, accessories, patterns, weaving and motif features. The most important plant motifs are rumi, palmet, miso, lotus, tulip, carnation, hyacinth, rose, pomegranate, apple, saz style, Turkish rococo, plane leaf, dagger leaf, cone, tree and wheel. In this research, information about Ottoman Padishah kaftans and their ciphers was given as symbolic value in terms of weaving and motif characteristics. The technical characteristics of the fabric weavings were evaluated according to the country, city, materials and techniques, and the caftans were evaluated over the Padishah clothes. The symbolic characteristics of the Padishah’ caftans, which are woven and motif features of the fabrics used in the caftans, the symbolic characteristics of the Padishah 's caftans, how the powers represented by the Padishah are symbolized as cloth patterns in the caftans, the features of the Ottoman Padishahs to protect and heal from various situations such as enemies and evil, The depths of the symbols on the shirts have been studied and tried to be explained visually

Anahtar Kelimeler

Caftans of the Padishah Weaving and Motifs Talisman Code Symbol

Kaynakça

• Atasoy, N., Denny, W. B., Mackie, L. W. ve Tezcan, H., (2001). İpek, Türk Ekonomi Bankası Yayını, İstanbul. Gönül, M., (1975).
• Akpınarlı, H. Feriha (2008). Osmanlı Dokumalarındaki Kuş Motifinin İncelenmesi, Ciepo18 Erken-Osmanlı ve Osmanlı Araştırmaları, Uluslararası Komitesi-15. Sempozyumu, 25-30 Ağustos, Zagrep-Hırvatistan.
• Altay, F., (1979). Kaftanlar, Yapı ve Kredi Bankası Yayınları, İstanbul.
• Akpınarlı, H. F. ve Balkanal, Z. (2012). 16-18. Yüzyıllarda İstanbul’da Üretilen Kumaşlarda Bitkisel Bezemelerin İncelenmesi, Motif Akademi Halk Bilim Dergisi, s.182
• Gürsu, N. (1988). Türk Dokumacılık Sanatı Çağlar Boyu Desenler, Redhouse Yayınevi, İstanbul. s. 33,21.
• Görünür, L., Ögel, S.,(2006). Osmanlı kaftanları ile entarilerinin farkları ve kullanılışları, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Programı, 34437, Taşkışla, Taksim, İstanbul 59-68.
• Mantran, R., (1991). XVI.-XVII. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat, Eren Yayınevi, İstanbul.
• Nutku, Ö.(1995). Tarihimizden Kültür Manzaraları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Orakçıoğlu, M.,( 2001). Osmanlı araştırmaları, Evtekstili Dergisi Sayı 32..
• Öz, T., (1946). Türk Kumaş ve Kadifeleri Fasikül I., s. 8,10. Milli Eğitim Basın Evi.
• Öz, T., (1952). Türk Kumaş ve Kadifeleri II, İstanbul, s. 44.
• Özön, M. N. ve Özön, N., (2004). Terimler Sözlüğü içinde Seyahatname (Evliya Çelebi), Kabalcı, İstanbul, 725-766.
• Öztuna, Y., (1969). Türk Tarihinden Yapraklar, Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul. S.314
• Sülün, M., (2011). Şifalı Gömlekler Kitabı, Dualar Bölümü, Timaş Yayınları Salman, F., (2011). Türk Kumaş Sanatı, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, s.20 Erzurum.
• Salman, F., (1998).Tarihi Türk Kumaşlarında Desen ve Renk Anlayışı, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, S. 4, s. 147.
• Tezcan, H., (1995). Kumaş Sanatı, Geleneksel Türk El Sanatları, İstanbul, s. 158.
• Tezcan, H., (1999). 16. –17. Yüzyıllarda Osmanlı Sarayında Kadın Modası, P Dergisi,12, s.54-69.
• Tezcan, H., (2011). Tılsımlı Gömlekler Topkapı Sarayı Koleksiyonu, Timaş Yayınları. ISBN: 9786051143651
• Yetkin, Ş., (1993).Türk Kumaş Sanatı, Başlangıcından bugüne Türk Sanatı, Ankara, s. 329- 342.
• Yakıt, İ., (2010) Türk İslam Kültürü'nde Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Yayınevi Neşriyat
• Yatman, N.,( 1945). Türk Kumaşları, Ankara, s. 21. Maarif Matbaası Yayını Osmanlıkaftanları, Osmanlı medeniyeti bilgi bankası, Osmanlı tarihi, http://www.osmanlimedeniyeti.com/Bilgi/Osmanl%C4%B1%20Kaftanlar%B1(Erişim Tarihi: 20/01/2017)
• Osmanlının tılsımlı gömlekleri, Kültür ve sanat dergisi, 2013 http://www.aileceizle.com/osmanli-nin-tilsimli-gomlekleri-2746.html. (Erişim Tarıhi: 20/01/2017)
• http://www.osmanlimedeniyeti.com/Bilgi/Osmanl%C420Kaftanlar%C4%B1(Erişim Tarihi: 05/02/2017)
• https://www.frmtr.com/tarih/685lalenin-oykusu.htmlve lalelerin öyküsü. (03/02/2017)http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=10934&start=40(Erişim Tarihi:03/02/2017)
• http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=45524&start=5 lale(Erişim Tarihi: 04/02/2017)
• https://www.google.com.tr/search?q=sultan+ii64MMbütün tılsımlı gömlekler. (Erişim Tarihi: 05/02/2017)
• http://www.sabah.com.tr/galeri/yasam/padisah-gomleklerinin-inanilmaz-sirri/33(Erişim Tarihi: 07/02/2017)
• http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modull20Motifleri.pdf(Erişim Tarihi: 07/02/2017)
• http://www.aileceizle.com/osmanli-nin-tilsimli-gomlekleri-2746.html(Erişim Tarihi: 08/02/2017)
• https://forum.shiftdelete.net//padisah-gomleklerindeki-ak-buyuler.290815/( Erişim Tarihi: 06/02/2017)
• https://www.google.com.tr/search?q=murabba+keçe+çuha+kaftan+çeşitleri&se(Erişim Tarihi: 28/02/2017)