Fıkhî Mezhepler ve Hüküm İstinbatında Dayandıkları Deliller; Ehl-i Sünnet-İmamiyye Karşılaştırması

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 22, 01.01.2018

Adnan Algül

Öz

Bu çalışma Ehl-i Sünnet diye bilinen ve birer fıkhî/ameli mezhep olan Hanefi, Maliki, Şafii ve Hanbelî Mezhepleri ile Şia’dan İmamiyye Mezhebini ele alır. Söz konusu beş mezhep müntesiplerinin tarih boyunca gerek aynı ülkelerde gerekse birbirine komşu olan ülkelerde yaşamaları birbirlerine karşı ilgi ve alakalarını artırmıştır. Öyle ki bu ilgi ve alaka yerini inceleme, araştırma ve tanıma gibi sosyal sebeplere bırakmıştır.İşte bu çalışma bu mezheplerin nakil ve tedvininden, hüküm istinbatında dayandıkları delillerden ve ihtilaf nedenlerinden bahsetmektedir. Şüphesiz söz konusu beş mezhebin ihtilaf etmelerinin temelinde şer’i delillerden hüküm istinbat ederken dayandıkları delillerin farklı olması hususu yatmaktadır. İlerde de açıklanacağı üzere her mezhep farklı bir usul vazetmiş ve bu usule göre şer’i delillerden hüküm çıkarmaya çalışmıştır. Bunun neticesinde pek çok ameli konuda ihtilaf meydana gelmiştir. Bu makalede, yukarıda adı geçen mezheplerin farklı düşünmelerine etki eden usul, yöntem ve kaynakların ne olduğu açıklanacak, böylece mezhepler hakkında doğru bilgiye sahip olunacak ve meseleleri daha sağlıklı bir şekilde analiz etme imkânı oluşacaktır. Akıl ve düşünme yetileriyle donatılmış insanların farklı görüş ve fikir beyan etmeleri insan doğasının bir gereğidir. Denilebilir ki Müslümanlar için bu görüş ayrılıklarında rahmet ve kolaylık vardır

Anahtar Kelimeler

Fıkıh Mezhep Ehl-i Sünnet İmamiyye Delil

Fiqh Sects and Evidences on Inferring Islamic Law: The Case of Ahl al-Sunnah Sects and Imamiyyah

Öz

This study focus on Ahl al-Sunnah Sects, consists from sects of Hanafi Maliki Shafi Hanbali, and Imamiyyah sect from Shia. Followers of aforementioned five sects, due to living on the same or near countries, are interrelated with each other. These relations have a research dimension on each other rather than some ordinary relationships. This article is about these sects’ evidences on inferring and classifying Islamic law and their conflicts. It is clear that conflicts among these sects depend on their difference on various evidences while inferring Islamiclaw. As it will be detailed in the article, each sect adopts a different method and tries to infer Islamic law. This process causes many contradictions on religious practices. In this article, bases of contradictions are held by pointing methodological variety and sources; in that sense, it will facilitate to properly evaluate sects and their contradictions. Various ideas and perspectives are natural result of human reason and mind. In fact, it can be said that various ideas and perspectives are mercy and convenience for Muslims.

Anahtar Kelimeler

Fıqh Sect Ahl al-Sunnah Imamiyyah evidence

Kaynakça

• Atar, F. (2008). Fıkıh Usulü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Çakan, İ. L. (2008). Hadis Usûlü, , İstanbul: M.Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Dönmez, İ. K. (2006). İlmihal, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ebu Zehra, M. (tsz). İslam’da Fıkhi Mezhepler Tarihi, (trc. Abdulkadir Şener), İstanbul: Hisar Yayınevi.
• El-Kazımi, C. (tsz). Mesalikü’l-Efham İla Ayati’l-Ahkâm, Tahran: el-Mektebetü’l-Mürtadaviyye. Erdoğan, M. (2005). Fıkıh ve Hukuk Terimleri, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Es-Salih, M. E. (2002). Mesadiru’t-Teşri’l-İslami ve Menahici’l-İstinbat, Riyad: Mektebetü’l- Abikan.
• Ez-Zehebi, Ş. M. (1986). Siyerü A’lami’n-Nübela, Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• Fığlalı, E. R. (2001). Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, İstanbul: Şa-to Yay.
• Habbazi, C. E. M. (h.1403). el-Muğni Fi Usuli’l-Fıkıh, Mekke: Camiatü Ümmi’l-Kura.
• Hısni, M. A. (1979). Şerhu İfadeti’l-Envar Ala Metni Usuli’l-Menar, Kahire: Daru’l-Kütüb.
• İbn Hallikan, Ş. A. (tsz). Vefeyatü’l-A’yan, Beyrut: Dar Sadır. İbn Kayyim El-Cevziyye, Ş. (1991). İ’lamü’l-Muvakkiîn Ân Rabbi’l-Âlemin, Beyrut: Daru’l- Kutübü’l-İlmiyye.
• İbn Kudâme El-Makdisî, M. A. (1981). Ravdatu’n-Nazır ve Cennetü’l-Münazır, Beyrut: Daru’l- Kitabi’l-Arabi.
• İbn Manzur, C. M. (1990). Lisanü’l-Arab, Beyrut: Darü’l-Fikr.
• İbn Melek, A. (tsz). Şerhu Menari’l-Envar, İstanbul: Salah Bilici Kitabevi Yay. Karaman. H. (2007). İslam Hukuk Tarihi, , İstanbul: İz Yayıncılık.
• Keskin, M. (2010). Caferi İlmihali, Ankara: DİB Yay.
• Kummi, M. (2005) Men La Yahduruhu’l-Fakih, Beyrut: Müessesetü’l-A‘lami.
• Muğniye, M. C. (1423 h.). Fıkhu’l-İmam Cafer es-Sadık, İran: Müessesetü’s-Sıbteyn el- Alemiyyeti.
• Niyazov, A. (2006). Caferi Fıkhında Boşama Yetkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya.
• Öz, M. (2000). “Ca'fer es-Sâdık”, TDV. İslam Ansiklopedisi, İstanbul.
• Sadru’ş-Şeria, U. (tsz). et-Tavdih Şerhu’t-Tenkih, (Tahkik: Muhammed Adnan Derviş), Beyrut: Daru’l-Erkam. Semerkandi, A. M. (1984). Mizanu’l-Usul, Katar: Metabi’ ed-Devha el-Hadise.
• Semerkandi, A. M. (1984). Tühfetü’l-Fukaha, Beyrut: Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye.
• Soğukoğlu, F. (2017). Sûfî ve Şiîlerde Bilgi Anlayışı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya.
• Subkî, T. A. (1999). Tabakatü’ş-Şafiiyyeti’l-Kübra, Beyrut: Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye.
• Subkî, T. A. (tsz). Cem’ul-Cevâmi’ fî Usûli’l-Fıkh, Diyarbakır: İlim Kitabevi. Suphi, S. (1981). İslam Mezhepleri ve Müesseseleri, (trc: İbrahim Sarmış), İstanbul: Düşünce Yayınları.
• Şa’ban, Z. (2007). İslam Hukuk İlminin Esasları, (trc. İbrahim Kâfi Dönmez), Ankara.
• Şaşi, N. (2007). Usulü’ş-Şaşi, Beyrut: Darü İbn Kesir.
• Şevkânî, M. (1994). İrşadü’l-Fuhul İla tahkiki’l-Hakki Min İlmi’l-Usul, Beyrut: Daru’l-Kutübü’l- İmiyye.
• Şeyh Müfid, E. A. (1989). el-İhtisâs, (Nşr. el-Mu’temeru li’ş-Şeyh Müfîd) Kum.
• Yavuz, Y. Ş. (1994). “Ehl-i Sünnet”, TDV. İslam Ansiklopedisi, İstanbul.
• Zeydan, A. K. (2006). el-Medhal li Diraseti’ş-Şeriati’l-İslamiyye, Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• Zeynuddin, İ. A. (1985). er-Riâye fî İlmi’d-Dirâye, Necef.
• Zuhayli, V. (1985). el-Fıkhü’l-İslami ve Edilletühü, Beyrut: Daru’l-Fikr.
• Zuhayli, V. (1986). Usuli’l-Fıkhi’l-İslami, Beyrut: Daru’l-Fikr.
• Zuhayli, V. (1995). el-Veciz Fi Usuli’l-Fıkh, Beyrut: Daru’l-Fikr.