Bankacılık Sektöründe Çalışanların Tükenmişlik Düzeylerinin Kopenhag Tükenmişlik Kriterlerine Göre Ölçülmesi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 3, 187 - 203, 01.01.2018

Hüseyin Gürbüz Murat Karapınar

Öz

Tükenmişlik kavramı ilk olarak 1970’li yıllarda Amerika’da, müşteri hizmetlerinde çalışan insanların yaşadığı mesleki bunalımı ifade etmek için kullanılmıştır. Tükenmişlik kavramı bir organizasyonun verimliliğine doğrudan etki eden önemli faktörlerdendir. Verimli bir organizasyonda verimli insan kaynağından oluştuğundan, çalışanlar kendilerini bedenen ve ruhen sağlıklı ve iyi hissettiklerinde verimli çalışanlar olurlar ve verimli organizasyonlar oluştururlar. Banka çalışanları da her alanında kendini hissettiren sıkıntılar, problemler ve zorlamalarla dolu bir yaşamla karşı karşıyadır. Banka çalışanlarının verimini, sağlığını ve psikolojisini etkileyen faktörler; kişisel tükenmişlik, iş tükenmişliği ve müşteri tükenmişliği olarak tanımlanan ve mesleki yılgınlık olarak da isimlendirilen tükenmişlik düzeyleridir. Bu araştırmada banka çalışanlarının tükenmişliği “Kopenhag Tükenmişlik Envanterleri’ne” göre ölçülmüştür. Araştırmada anket yöntemi kullanılmıştır. Anketin güvenirliliği 0,9213 tespit edilmiştir. Anket verileri SPSS 20 IBM statistics programı ile t ve F testleri kullanılarak analiz edilmiştir. Anketin kapsamı banka çalışanlarının duygusal, fiziksel, ruhsal durumlarını ve bu durumlarla demografik faktörlerin ilişkisini araştırmaktır. Alan araştırmasının maliyeti ve çeşitli zorluklar nedeniyle, araştırma İstanbul İlindeki özel sermayeli yerli ve yabancı mevduat bankaları arasından rassal örnekleme metodu ile seçilen 17 bankanın çalışanları ile yapılmıştır. Kopenhag tükenmişlik envanterinde değerlendirilmesinde bankalara, faaliyet alanına, faaliyet alanının sınırlarına, çalışan sayısına, bölüm, unvan, eğitim durumu, yaş ve cinsiyet değişkenlerine göre, tükenmişlikler incelenmiştir. Sonuç olarak ise cinsiyet ve banka değişkenlerine göre CBI’nın üç alt boyutlarında farklılıkların önemli olduğu bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Kopenhag Tükenmişlik Envanteri, Bankacılar, Tükenmişlik, Güvenilirlik

Measurement Of The People Burnout Level Who Work In Banking Sector According To Copenhagen Criteria

Öz

The concept of burnout syndrome was used in USA in the seventies to express the occupational depression of the officials who work in client sector for the first time. Burnout syndrome is one of the important factor that has direct effect on the productivity of an establishment. A productive establishment means physically and mentally active minds so when the workforce feel themselves psychologically, socially, or physically good success comes easily. Bank officials -as other workers in other sectors- can have problems, desperations, difficulties in every area of their lives. One of the factor that effects accomplishment of bank officials is their burnout exhaustion level which includes personal exhaustion, work exhaustion, client exhaustion. Burnout syndrome is also named as occupational intimidation. In this study, bank employees’ burnout were measured with respect to CBI. As a result of the measurement, there were statistical differences were found in the gender and banks for CBI, operating limits. In this study, the survey method was used and the survey reliability was found to be as 0.9213. The data of the survey was analyzed by SPSS 20 IBM statistics by t and F tests. We aim correlate the state of prolonged physical, emotional exhaustion, and depression of bank officials to their demographic factors. Due to economical situation and various difficulties, the study was conducted via random sampling method with the employees of 17 bank whom work in Private equity and foreign deposit bank. In the validation of Copenhagen Burnout Inventory, the variables of banks, area of activity, limits of activity area, personal quantity, department, title, educational status, age and sex were examined. The significancy p< 0.05 was found in three sub dimensions of Burnout according to the variables of sex and banks. Therefore we conclude that CBI is a reliable and valid instrument for measuring Burnout

Anahtar Kelimeler

Copenhagen Burnout Inventory, Bankers, Burnout, Reliability

Kaynakça

• Ağaoğlu, E; Ceylan, M; Kasım, E; Madden, T. (2004). Araştırma Görevlilerinin Kendi Tükenmişlik Düzeylerine İlişkin Görüşleri. Malatya: XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı.
• Akçamete, G., Kaner, S. ve Sucuoğlu B. (2001). Öğretmenlerde Tükenmişlik, İş Doyumu ve Kişilik, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Aktuğ, İ. Y., Susur, A., Keskin, S., Balcı Y. Seber, G. (2006). Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Çalışan Hekimlerde Tükenmişlik Düzeyleri, Osmangazi Tıp Dergisi, 28(2), 91-101.
• Altay, H. (2009). Antakya ve İskenderun otel çalışanların tükenmişliği ve iş tatmini üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,6,11,85-108
• Aslan, D., N. Kiper, E. Karaağaoğlu, F. Topal, M. Güdük Ve Ö. S. Cengiz (2005). Türkiye’de Tabip Odalarına Kayıtlı Olan Bir Grup Hekimde Tükenmişlik Sendromu ve Etkileyen Faktörler. Türkiye Tabip Odaları Birliği Yayınları, Ankara.
• Arslan H, Ünal M, Aslan O, Gürkan S, Alpaslan N. (1996). Pratisyen Hekimlerde Tükenme Düzeyleri. Düşünen Adam, 9 (3).
• Australian Journal of Psychology. (2006). The Abstracts of the Joint Conference of the Australian Psychological Society and the New Zealand Psychological Society Australian Psychological Conferences,107-211.
• Ay, M., Avsaroğlu, S. (2010). Muhasebe Çalışanlarının Mesleki Tükenmişlik, İs Doyumu Ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi 1- Mesleki tükenmişlik düzeyleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi Bağlantıda]. 7:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com
• Ayalon, A. (1989). Predictors of begining teacher burnout. Retrieved November 15, 2009 from http://eric.ed.gov/PDFS/ ED308145.pdf.
• Babaoğlan, E. (2006). İlköğretim Okulu Yöneticilerinde Tükenmişlik (Düzce Örneği), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bakker, A. B., Demerouti, E. and Verbeke, W. (2004). Using the job demands- resourcesmodel to predict burnout and performance. Human Resource Management, 43, 1, 83-104.
• Bakker, A. B, Le Blanc P.M. and Schaufeli,W.B. (2005). Burnout Contagion among intensive care nurses, Journal of Advanced Nursing, 51, 3, 276-287.
• Bakoğlu, R., Yiğit, İ., Yıldız, S. ve Taştan Boz, İ. (2009). Tükenmişliği Ölçmede Alternatif Bir Araç: Kopenhag Tükenmişlik Envanterinin Marmara Üniversitesi Akademik Personeli Üzerine Uyarlanması. Yönetim, 20 (63), 77-98.
• Birdir K.ve Tepeci M. (2003). Otel Genel Müdürlerinde Tükenmişlik Sendromu ve Tükenmişliğin Genel Müdürlerin İşlerini Değiştirme Eğilimlerine Etkileri. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, 93-106.
• Borritz,M. (2006). Burnout in human service work-causes and consequences. Ph. D. Thesis, National Enstitute of Occupational Health, 63 p, (unpublished).
• Ceyhan A. A. ve Siliğ, A. (2005). Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyleri ile Uyum Düzeyleri Arasındaki İlişkiler. Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 43‐55.
• Cherniss, C. (1980). Staff burnout: job stress in the human services.
• Çağlar, Ç. (2011). Okullardaki Örgütsel Güven Düzeyi İle Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, 2011 Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. s.1829.
• Çapri, B. (2006). Tükenmişlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Haziran ss. 62-77.
• Çokluk, Ö. (2003). Örgütlerde Tükenmişlik. Elma, C., Demir, K. (Ed.) (2003). Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar içinde (109-134). İkinci Baskı, , Ankara: Anı Yayıncılık.
• Deliorman, R.B., Yıldız, S., Boz, İ.T ve Yiğit, İ. (2009). Tükenmişliği Ölçmede Alternatif Bir Araç: Kopenhag Tükenmişlik Envanterinin Marmara Üniversitesi Akademik Personeli Üzerine Uyarlaması. Yönetim, 20, 63, 77-98.
• Dericioğulları, A., Konak, ., Arslan, E. ve Öztürk, B. (2007). Öğretim Elemanlarının Tükenmişlik Düzeyleri: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 5, 13-23.
• Dinler, A. (2010). Isparta ili otel işletmelerinde çalışanların iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri ile etkileyen etmenler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Isparta
• Dolan, N. (1987). The Relationship Betmeen Burnout and Job Satisfaction in Nurses. Journal of Advenced Mursing, 12(1), pp. 3-12.
• Dolunay, A.B. (2002). Keçiören İlçesi Genel Liseler ve Teknik-Ticaret Meslek Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu Araştırması. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 55, (1) 51–62.
• Edelwich, J. ve Brodsky, A. (1980). Burn-Out: Stages of Disillusionment in the Helping Professions. Human Sciences Press, NY
• Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemsirelerde Tükenmislik ve Maslach Tükenmislik Ölçeğinin Uyarlanması. Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalısmaları. Türk Psikologlar Derneği Yayınları. S. 143–154.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff Burnout. Journal of Social Issues, Vol. 30, pp. 159 – 165.
• Gürbüz, H., Tutar H., Başpınar, N.Ö. (2007). Burnout levels of executive lecturers: a comparative approach in three universities. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 18, s:65-88.
• Gürbüz, H., Karapınar, M., (2014). Bankacılık Sektöründe Çalışanların Tükenmişlik Düzeylerinin Maslach Kriterlerine Göre Ölçülmesi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 10, Sayı 23, s:267-278.
• Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karasu, S. (2009). Çalışanların yöneticilerin liderlik algılamaları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.143, (yayımlanmamış).
• Köse, S. ve Altın Gülova, A. (2006). Tükenmişlik (Burnout): Türkiye’deki Genel Cerrahlara Yönelik Bir Araştırma. 14. Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Erzurum, 255-261.
• Kristensen, S.T., Borritz, M., Villadsen, E., ve Christensen, K. B. (2005). The Cophenhagen Burnout Inventory: A new tool for the assessment of burnout. Work&Stress, July- September, 19(3) 192-207.
• Kutanış, R.Ö., Karakiraz, A. (2013). Akademisyenlerde Tükenmişliğin Kopenhag Tükenmişlik Envanteri (CBI) ile Ölçülmesi: Bir Devlet Üniversitesi Örneği. İşletme Bilimi Dergisi Cilt:1 Sayı:2, 14-30.
• Küçüközel, N. (2007). Aile Hekimliği Asistanlarındaki Anksiyetiye, Depresyon ve Tükenmişlik Düzeyinin Dahili Bilimler Asistanları ile Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara: Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği.
• Maslach, C. And Jackson, S. E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout, Journal of Occupational Behavior, Vol: II, p. 99-113.
• Mbuthia, M. N. N. (2009). An investıgatıon into the factors that nurses working care units perceive as leading to burnout, Ph. D. Thesis, University Of South Africa, 343p. (unpublished)
• Özkan, F., Aksoy, C. (2015). Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies 1/4 s. 24
• Peker, R. (2002). Anaokulu, İlköğretim ve Lise Öğretmenlerinde Mesleki Tükenmişliğin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 319-331.
• Pines, A.M., Aronson, E., Kafry, D. (1981). Burn Out: From Tedium to Personal Growth New York: The Free Press.
• Pines, A.M. ve Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. New York: Free Press.
• Sarros, J. C. ve Densten, J. L. (1989). Undergraduate Students Stress and Coping Strategies. Higher Education Research and Development, 8(1), 47-57.
• Sılığ, A. (2003). Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sonnenschein, M., Sorbi, J.M., Lorenz, J.P., Schaufeli, W.B. and Cora, M.J.M. (2007). Evidence that impaired sleep recovery may complicate burnout improvement independently of depressive mood, Journal of Psychosomatic Research, 62, 487-494.
• Sonnentag, S. (2005). Burnout research: Adding an off-work and day-level Perspective, First Publ. in: Work & Stress,19, 3, 271-275.
• Soysal, A. (2011). İş Yaşamında Tükenmişlik, Çimento Endüstrisi İşverenler Sendikası, 14-26. Sünbül, A.M. (2003). An Analysis of Relations Among Locus of Control, Burnout And Job Satisfaction in Turkish High School Teacher. Australian Journal of Education. Vol, 47, (1) 58–73.
• Taycan, Okutan, Kutlu, Leman, Çimen, Selma, ve Aydın, Nurcan (2006). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Depresyon ve Tükenmişlik Düzeyinin Sosyo demografik Özelliklerle İlişkisi, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7: 100-108.
• Topaloğlu, M, Koç, H. Ve Yavuz, E. (2007). Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Kamu-İş Dergisi, 9(3), 31-52.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki Tükenmişlikte Görülen Psikolojik Belirtiler ve Başa Çıkma Davranışları. Yayınlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adana
• Ünal, S., Karlıdağ, R., Yoloğlu, S. (2001). Hekimlerde Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Yaşam Doyumu Düzeyleri İle İlişkisi.Klinik Psikiyatri, 4(2): 113-118.
• Üngüren, E., Doğan, H., Özmen, M., Tekin, Ö. A. (2010). Otel Çalışanlarının Tükenmişlik ve İş Tatmin Düzeyleri İlişkisi. Yaşar Üniversitesi Dergisi, 17(5): 2922-2937.
• William, B.W and Davis, K. (1993). Human resources and personel management, Literatür yayıncılık, p 671.
• Yıldırım, S. (2008). Muhasebe Öğretim Elamanları ve Meslek Mensuplarının Mesleki Stres Düzeyi Üzerine Bir Araştırma, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 38, 153-162.
• Yıldırım, M. H. ve İçerli, L, (2010). Tükenmişlik sendromu: Maslach ve Kopenhag tükenmişlik ölçeklerinin karşılaştırmalı analizi, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2, 1, 123-131.