Bir İnsan Hakları İhlali: Namus Cinayetleri

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 19, 01.01.2019

Ahu Aksoy Duygu Vefikuluçay Yılmaz

Öz

Namus, bazı toplumların büyük değer atfettiği olgulardan biridir. Namus; cinsel davranışa ilişkin gelenek ve göreneklerden kaynaklanan ve kural olarak cinsel sakınmayı gerektiren yaşamsal değere sahip önemli bir kavramdır. Namus olgusu, içinde bulunulan döneme ve topluma göre farklı anlamlarda algılanabilmekte ve yorumlanabilmektedir. Müslüman ağırlıklı bireylerin yaşadıkları ülkelerde ataerkil yapı üstlenilmekte ve genel olarak namus, kadın bedeni ve onun cinsel saflığı ile özdeşleştirilmektedir. Bu bağlamda kadından namus adı altında bekaretine sahip çıkması beklenirken, erkekten de bunun bekçiliğini yapması istenmektedir. Buna ek olarak kadınlar, önce aile baskısı sonra toplum baskısı altında özgürlüklerinin kısıtlandığı bir hayata zorlanmakta ve bu durum namus kavramı ile bütünleştirilmektedir. Dolayısıyla erkeklere göre ikinci planda kalan kadınlar istemedikleri kişilerle zorla evlendirilmekte ve karşı çıkılması durumunda “namus cinayeti” adı altında yaşamlarına son verilmektedir. Günümüzde bu cinayetlerin öngörülemez bir şekilde artmasına rağmen konuya ilişkin bilimsel makaleler yeterli düzeyde değildir. Dolayısıyla literatüre ışık tutacağı düşünülen bu derlemede namusla ilişkilendirilen kavramlar ve namus cinayetleri ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Namus, namus cinayetleri, kadına yönelik şiddet

A Human Rights Infringement: Honor Killings

Öz

Honor is one of the phenomena that some societies attach great value to. Honor is an important concept that has vital values that arise from traditions and customs regarding sexual behavior and as a rule require sexual avoidance. The concept of honor can be perceived and interpreted in different meanings according to the period and society. Patriarchal structures are undertaken in countries where Muslim-dominated individuals live, and in general, honor is identified with the female body and its sexual purity. In this context, while women are expected to have virginity under the name of honor, they are demanded to do their guarding from the man. In addition, women are faced with a difficult life constrained by their freedom, first under the pressure of the family, then in the society press and this situation is integrated with the concept of honor. Therefore, women who are seen on the second plan are forcibly married to people they do not want, and if they are opposed, their lives are terminated under the name of "honor killings". Despite the unprecedented increase in these killings today, scientific articles on the subject are not sufficient. Therefore, in this review which is thought to be a light for literature, concepts related to honor and honor killings have been dealt with

Anahtar Kelimeler

Honor, honor killings, violence against women

Kaynakça

• Akbaş, G. & Sakallı Uğurlu, N. (2013). Namus kültürlerinde “namus” ve “namus adına kadına şiddet”: sosyal psikolojik açıklamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 16 (32), 76-91.
• Akış, A., Akkuş, A. (2003). Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) Şanlıurfa’daki göçe etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10:529-542.
• Altınay, A. (2002). Bedenimiz ve Biz: Bekaret ve Cinselliğin Siyaseti. 90’larda Türkiye’de
• Feminizm içinde. Bora, A. ve Günal, A. (Der.). İletişim Yayınları, İstanbul. Altunel, M. (2012). Namus. Ankara Barosu Dergisi, 1, 215-217. Amnesty https://www.amnestyusa.org/reports/annual-report-yemen-2013/ (Erişim tarihi: 02.07.2018.). Annual Report Yemen adresinden erişildi.
• Amnesty International USA (2012). Culture of Discrimination: A Fact Sheet on “Honor” Killings.
• Ankara Barosu Kadın Hakları Merkezi. (2008). İnsanlığın namus lekesi: töre cinayetleri.
• Ankara Barosu Dergisi, 66 (4), 17-19. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı. (2008). 2007 Töre ve Namus Cinayetleri Raporu, s.5, http://www.tihk.gov.tr/www/files/tore_namus_cinayetleri_raporu_06_08_2008.pdf adresinden erişidli. (Erişim tarihi: 14.03.2018.).
• Berktay, F. (2009). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın: Hıristiyanlıkta ve İslamiyette Kadının
• Statüsüne Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. Metis Yayıncılık, İstanbul. Bilgili, N. & Vural, G. (2011). Kadına yönelik şiddetin en ağır biçimi: namus cinayetleri.
• Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14 (1), 67-72. Bora, A., Üstün, İ. (2005). Sıcak Aile Ortamı – Demokratikleşme Sürecinde Kadın ve Erkekler. Tesev Yayınları, İstanbul, 2005.
• Caner, E. (2004). Kutsal Fahişeden Bakire Meryem’e – Toprak ve Kadın. Su Yayınevi, İstanbul.
• Çimen, A., Çınar, O., Kaya, F. (2006). Ağrı İlinin Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Yaşam
• Memnuniyeti Araştırması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2):49-68. Demren, http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/SayfaDosya/erkeklik_ataerklik.pdf adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 26.01.2019). ve İktidar İlişkileri.
• Dinçer, Ö. (2007). Namus ve Bekaret: Kuşaklar Arasında Değişen Ne? İki Kuşaktan Kadınların
• Cinsellik Algıları. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Dişsiz, M. & Hotun Şahin, N. (2008). Evrensel bir kadın sağlığı sorunu: kadına yönelik şiddet. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,1 (1), 50-58.
• Emiroğlu, K., Aydın, S. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Erenoğlu, R. (2008). Gazi Üniversitesi Öğrencilerinin Töre- Namus Cinayetleri Hakkındaki
• Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Glick, P., Fiske, S.T., Mladinic, A., Saiz, J.L., Abrams, D., Masser, B., et al. (2000). Beyond
• Prejudice As Simple Antipathy: Hostile and Benevolent Sexism Across Cultures. Journal of Personality and Social Psychology, 75:763-775. Gültekin, M.N. (2012). Dişi bedenler erkek düşünceler mi? değişen geleneksel köy toplumsal yapısında kadınlar, erkekler ve ataerkil değerler. İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 55.
• Gürhan N. (2010). Toplumsal cinsiyet ve din. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 4, 58-80.
• Gürsoy, E. & Arslan Özkan, H. (2014). Türkiye’de üniversite öğrencilerinin kadına ilişkin
• “namus” algısı. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 5 (3), 149-159. Human Rights Watch ‘Jordan: Tribunals No Substitute For Reforms On ‘Honor Killings’, (2009). honor-killings adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 02.07.2018.).
• Irmak Vural, P. & Körpe, G. (2018). Üniversite öğrencilerinin kadınlık-erkeklik ve kadına ilişkin namus anlayışı tutumu. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2 (3), 155-166.
• Işık, R. & Sakallı Uğurlu, N. (2009). Namusa ve namus adına kadına uygulanan şiddete ilişkin tutumlar ölçeklerinin öğrenci örneklemiyle geliştirilmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 12, 24.
• İlkkaracan, P. (2003). Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik. İletişim Yayınları İstanbul.
• İnci, Ü.H. (2013). Basında yer alan namus cinayetlerinin sosyolojik analizi. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 282-296.
• Kalav, A. (2012). Namus ve toplumsal cinsiyet. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 2 (2), 151
• KA-MER. (2005). Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgeleri’nde “Namus” Kisvesi Altında İşlenennCinayetler İle Mücadelede Kalıcı Yöntemler Geliştirme Projesi” Raporu. Kandiyoti D. (2011).
• Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Egemenliğinin Çözümlenmesine Yönelik Notlar. Ş. Tekeli (Eds.). 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, ss.327-340. Kara, Z.,
• Gürhan, N. (2013). Eşit/sizliğin Tarafı Olmak: Mardin’de toplumsal cinsiyet algısı. Birey ve Toplum Dergisi, 3 (5): 65-92.
• Kardam F. (2005). Türkiye’de Namus Cinayetlerinin Dinamikleri: Eylem Programı İçin Öneriler Sonuç Raporu. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, Nüfus Bilim Derneği, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. Ankara. Kocacık, F. (2001). Şiddet olgusu üzerine. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1):1-7.
• Kocadaş, B. (2016). Sosyolojik açıdan gençlerin namus ve şiddet değerlendirmeleri. Sosyolojik Düşün, 1 (2):27-39. Korteweg, A.C. & Yurdakul, G. (2010). Religion, Culture and the Politicization of Honour Related Violence. Gender and Development Programme. Kur’an-ı Kerim, Nur Suresi.
• Kulczycki, A., Windle, S. (2011). Honor Killings in the Middle East and North Africa. Violence Against Women, 17 (11), 1442-64.
• Nicole P. (2004). Honour Killings: Instruments of Patriarchal Control. In Shahrzad Mojab and Nahla Abdo (eds.), Violence In The Name Of Honour: Theoretical And Political
• Challenges (p. 29). Istanbul: Istanbul Bilgi University Press. Özer, A. (1998). Modernleşme ve Güneydoğu. Ankara: İmge Kitabevi.
• Özen, C. (2000). Demokratik Seçim Süreçlerinde Antidemokratik Bir Unsur Olarak Kan
• Davasının Sosyolojik Açıdan Önemi ve Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. Öztürk, M. & Demirdağ, M.A. (2013). Namusunu kanla temizleyenler: Mardin
• Cezaevi’nde namus davası nedeniyle yatan mahkûmlar üzerine bir araştırma. Sosyal Politika Çalışmaları, 7 (30), 117-135. Pervizat, L. (2005). Uluslararası insan hakları bağlamında namus cinayetleri: kavramsal ve hukuksal boyutu ve Türkiye özelinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamaış Doktora
• Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Sakallı Uğurlu, N. (2002). Çelişik duygulu cinsiyetçilik ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik
• Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17:47-45. Sayılan, F. (2011). Ataerkilliğin ideolojik ve kurumsal bağlantıları: milliyetçilik, devlet ve İslam: kurtulmuş ama özgürleşmiş mi?. D. Kandiyoti (Edt.). Cariyeler, Bacılar,
• Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler içinde (s. 71-91). İstanbul: Metis Yayıncılık. Serdaroğlu, U. (2010). Toplumsal Cinsiyet, Bilim ve Akademi. U. Serdaroğlu (Edt.).
• İktisat ve Toplumsal Cinsiyet içinde (s. 30-37). Ankara: Efil Yayınları. Sever, A. & Yurdakul, G. (2001). Culture of honor, culture of change: A feminist analysis of honor killings in Turkey. Violence Against Women, 7(9), 964-998.
• Siddiqui, H. (2005). ‘There is No ‘Honour’ in Domestic Violence, Only Shame Women’s
• Struggles Against “Honour” Crimes in the UK’, in Lynn Welchmann and Sara Hossain (eds), 'Honour' Crimes, Paradigms, And Violence Against Women. London and New York: Zed Books. Sır A. (2006). Namusun algılanışı araştırması: Suçlu kim? Güney Doğu ve Doğu Anadolu
• Bölgesinde namus kisvesi altında işlenen cinayetler ile mücadelede kalıcı yöntemler geliştirme projesi 2006 raporu. Diyarbakır.
• State of the World Population. (2000). Ending Violence against Women and Girls. New York:
• United Nations Population Fund, chap. 3. Swidler, L. (1976). Women in Judaism, The Status of Women in Formative Judaism. Erişim adresi: Erişim tarihi: 02.07.2018
• Şanlı, B. (2017). Üniversite birinci ve Son Sınıf Öğrencilerinin Kadına İlişkin Namus Anlayışı
• İle İlgili Tutumları (Mersin Üniversitesi Örneklemi). Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin. Şanlı, B., Yılmaz Vefikuluçay, D. (2018). Namus Kavramı ve Kadına İlişkin Namus
• Anlayışını Etkileyen Faktörler. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(24):12-23. T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. (2006). Töre ve Namus Cinayetleri İle
• Kadınlara ve Çocuklara Yönelik Şiddetin Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan TBMM Araştırma Komisyonu Raporu. Tezcan, M. (1999). Ülkemizde Aile İçi Töre Ya Da Namus Cinayetleri, içinde Töre
• Cinayetleri, Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları. Tezcan, M. (2003). Türkiye’de Töre (Namus) Cinayetleri: Sosyo–Kültürel Antropolojik
• Yaklaşım. Naturel Yayınları, Ankara. Topes, M.D. (2012). Türkiye’de Kan Davası Geleneğinin Sosyolojik Çözümlemesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2):189-197.
• Türkmenoğlu, D., Vefikuluçay Yılmaz, D. (2018). Hemşirelik Öğrenimi Gören Birinci ve Son Sınıf Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumlarının
• Belirlenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(20):123-136. Türk Dil Kurumu. www.tdk.gov.tr adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 14.03.2018).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Komisyonu (2005). Töre ve Namus Cinayetleri.Türkiye http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tbmm_basin_aciklamalari adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 14.03.2018). Millet Meclisi Araştırma Komisyon Raporu.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Bakanlığı Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü. (2000). Batman’da Artma Eğilimi Gösteren İntihar Olaylarının İncelenmesi Raporu, Ankara.
• Üskül, A.K., Cross, S.E., Sunbay, Z., Gercek-Swing, B. & Ataca, B. (2012). Honor bound: the cultural construction of honor ın Turkey and the Northern United States. Journal of
• Cross Cultural Psychology, 43, 1131-1151.
• Vefikuluçay, D., Zeyneloğlu, S., Eroğlu, K. & Taşkın, L. (2007). Kafkas üniversitesi son sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları. Hacettepe Üniversitesi
• Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 26–38. Vefikuluçay Yılmaz, D., Zeyneloğlu, S., Kocaöz, S., Kısa, S., Taşkın, L. & Eroğlu, K. (2009). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin görüşleri. Uluslarası
• İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (1), 775-792. Yenice, A.R. (1994). Cahiliye Döneminde Kabilelerarası Kan Davaları. Yüksek Lisans Tezi,
• Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul. Yıldız, A.N. (2009). Kadın cinselliğinin söylemsel inşası ve namus cinayetleri: Şanlıurfa örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldız, M.C. (2008). Türkiye’de Töre baskısına bağlı intiharlar ve töre cinayetleri. Abant
• İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (16). Yıldız Tahincioğlu, A.N. (2010). Namusun ve namus cinayetlerinin cinsiyet eşitsizlikleri bağlamında analizi. Kültür ve İletişim, 13 (2), 131-158.
• Yıldız Tahincioğlu, A.N (2010). Namus olgusunun bir biyo-politik olarak düşünülebilirliği: Şanlıurfa örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 13, 1-2.