HATAY’DA DİNSEL İNANCIN MEKÂNSAL KARŞILIĞI OLAN NUSAYRİ ZİYARETGÂHLARININ KENT SOSYOLOJİSİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, , 538 - 555, 20.10.2023

Halil İbrahim Çelebi

https://doi.org/10.33723/rs.1357199

Öz

Nusayrilik, kent sosyolojisi bağlamında ne anlam ifade eder gibi temel sorunsal etrafında içerik kazanan bu çalışmada öncelikli olarak kent, kentleşme ve kentlileşme gibi kavramlar tanımlanmıştır. Sonrasında Hızır kültü, türbe inancı, reenkarnasyon (tenasüh), tevil ve takiyye, gizli ve kapalı cemaat örgütlenmesi gibi özgünlükler içeren Nusayriliğin ne olduğu mevcut bilimsel literatür üzerinden ortaya konmaya çalışılmıştır. Nusayriliği kent sosyolojisi bağlamında ele alan bu çalışmanın temel amacı, kentsel mekânlarda yaşanan bu inancın kentsel sosyoloji kuramlarıyla çelişen ya da örtüşmeyen noktaları ortaya koymaya çalışmaktır. Şöyle ki; kent sosyolojisi çalışmaları içerisinde dinsel yaşantı kentsel mekânlarda etkisi azalan bir durum olarak değerlendirilmektedir. Ancak Hatay’da özellikle Defne ve Samandağ ilçelerinde dinsel yaşantı ziyaretgâhlar etrafında ve kentsel mekânlarda yaşanmaktadır. Çalışma, söz konusu dinsel yaşantının mevcut sosyolojik kuramsal yaklaşımlardan farklı olarak kentlileşmeye nasıl etkide bulunduğu sorunsalına odaklanmakta ve bu noktada bir özgünlük/farklılık olduğu iddiası taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nusayrilik, Kentleşme, Kentlileşme, Kent Sosyolojisi, Kent Dindarlığı

Evaluation of Nusayri Visitations, which are the Spatial Equipment of Religious Belief in Hatay, in the Context of Urban Sociology

Öz

In this study, which has gained content around the main problematic such as what Nusayri means in the context of urban sociology, concepts such as city, urbanization and urbanization are defined primarily. Afterwards, it has been tried to reveal what Nusayri is, which includes originalities such as the cult of Hızır, tomb belief, reincarnation (reincarnation), tawil and taqiyya, secret and closed community organization, through the existing scientific literature. The main purpose of this study, which deals with Nusayri in the context of urban sociology, is to try to reveal the points that contradict or do not overlap with the urban sociology theories of this belief in urban spaces. Namely; Within the studies of urban sociology, religious life is considered as a situation whose effect is decreasing in urban spaces. However, in Hatay, especially in Defne and Samandağ districts, religious life is lived around pilgrimage sites and in urban spaces. The study focuses on the problem of how the religious experience in question affects urbanization, unlike the existing sociological theoretical approaches, and claims that there is an originality/difference at this point.

Anahtar Kelimeler

Nusayriya, Urbanization, Urbanization, Urban Sociology, Urban Piety

Kaynakça

• Berger, P. L. ( 1993). Dinin Sosyal Gerçekliği. A. Coşkun. (çev:). İnsan Yayınları.
• Bulut, H. İ. (2011). Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrilik. Sakarya: Ortadoğu Yıllığı, (7), 579-614.
• Demir, A. (1996). Çağlar Boyu Antakya. Akbank Yayınları.
• Doğruel, F. (2005). İnsaniyetleri Benzer-Hatay’da Çoketnili Ortak Yaşam Kültürü. İletişim Yayınları.
• Durkheim, E. (2018). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. Fuat Aydın (çev.). Eski Yeni Yayınları.
• Durkheim, E. (2020), Toplumsal İşbölümü. Özer Ozankaya. (çev.), Cem Yayınevi.
• Eskiocak, N. (1998). Yaratıcının Azameti ve Kuran’daki Reenkarnasyon. Can Yayınları.
• Es M. & Ateş H. (2004). Kent Yönetimi, Kentlileşme ve Göç: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi. İÜİF Yayını. (48), 205-248.
• Fığlalı, E. R. (1980). Çağımızda İtikadî İslam Mezhepleri. Selçuk Yayınları.
• İsbir E. G. (1982). Kentleşme Metropolitan Alan ve Yönetimi. AİTİA Yayını.
• Karasu, M. (2006). Nusayrilik, Alevilik ve Çokkültürlülük. Keşif Yayınları.
• Keleş R. (2008). Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi.
• Keser, İ. (2006). Kentsel Dinamikler ve Kamusal Alan Farklılaşması: Adana Nusayrileri, (Tez No: 186941) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi].
• Kıray, M. (1998). Değişen Toplum Yapısı. Bağlam Yayınları.
• Kurtuluş, H. (2017), Kent Sosyolojisinde Değişen Kavrayışlar ve Türkiye’nin Kentleşme Deneyimi, Örgen Uğurlu vd. (Der), Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, (177-225), Örgün Yayınevi.
• Melikoff, İ. (1994). Uyur İdik Uyardılar, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları. Can Yayınevi.
• Morva, O. (2013), Chıcago Okulu (Pragmatik Sosyal Teoride İletişimin Keşfi). Doruk Yayımcılık.
• Nottridge, H.E. (1997). Kent Sosyolojisi. Şule İnankul, (çev.). Türk Sosyoloji Dergisi, (3) 20-33.
• Öztürk, Y.N. (2010). Cevap Veriyorum 1. Yeni Boyut Yayınları.
• Parlak, B. (2008). Kent Kültürü ve Kentlilik Bilinci Geliştirme Projesi: Bursa Büyükşehir Örneği.Fatma Nevval Genç-Abdullah Yılmaz-Hüseyin Özgür (Ed.). Dönüşen Kentler ve Değişen Yerel Yönetimler, (s.61-85).Gazi Kitabevi.
• Türk, H. (2002). Nusayrilik (Arap Aleviliği) ve Nusayrilerde Hızır İnancı. Ütopya Yayınları.
• Türk, H., (2005), Anadolu’nun Gizli İnancı: Nusayrilik, Kültürel Özellikleri ve İnanç Sistemi. Kaknüs Yayınları.
• Türk, H. (2010). Nusayrilerde Hızır İnancı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Araştırma Dergisi. (54) 225-242.
• Tönnies, F. (2005). Şehir ve Cemiyetler. Ahmet Aydoğan (çev.). İz Yayıncılık.
• Wach, J. (1987). Din Sosyolojisine Giriş. Battal İnandı (çev:). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Wırth, L. (1938). Urbanism As a Way of Life, The American Journal Of Sociology, 44(1), 1-24.
• Yavuz H. (2012). Modernleşme: Parça mı Bütün mü? Batılılaşma: Simge mi, Kavram mı? Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), Modernleşme ve Batıcılık, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Serisi 3 (s.212-217), İletişim Yayınları.
• http://hatay.gov.tr/tarihsel-surec-icinde-hatayda-kultur-ve-uygarlik, Erişim Tarihi:04.07.2023.