Ahlak Eğitimi Bağlamında Nefs ve Değer İlişkisi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10, 233 - 250, 31.12.2019

Hacer Çetin

Öz

İnsanı tanıma çabası
ile başlayan her faaliyetin üzerine yoğunlaşması gereken cihetler vardır. Zira insan
maddi yönü olan bir varlık olmasının yanında manevi bir dünyaya da sahiptir.
İnsanı tanıma, anlama ve ona kendisini tanıtma faaliyeti olarak ortaya konan
her çabanın sonuca ulaşabilmesi için insanın maddi yönü kadar manevi yönüne ait
unsurların da iyi tahlil edilmesi gerekir. Çünkü insanı tanımak onun, düşünce,
duygu ve davranışsal motiflerini çözmek ve anlamak demektir. İşte bu sebeple
ahlak ilmi psikolojik boyutları olan bir alan olarak insanı bu motifler
üzerinden ele almaya ve çözümlemeye ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyaca atıfla bu
makalede, günümüzde öne çıkan pozitif ve psikolojik yaklaşımlar üzerinden
insanın ahlaki gelişiminde manevi güçlerin ifadesi olan nefs ve bu güçlerin
maddi unsurlarını oluşturan değerlere ait konular ele alınacaktır. Zira ahlak
eğitimi insanın mutluluğu üzerinden hedeflerini belirlemekte, ahlaki davranışları
psikolojik temeller üzerinden değerlendirmeye tâbi tutmaktadır. Ahlak eğitimi mutluluğu
temin edecek, ruhsal olgunluğu oluşturacak psikolojik unsurlar üzerinde
ilerlemekte ve insan psikolojisi ile şekillendirilen bütüncül bir gelişimi ve
eğitimi içermektedir. Bu gelişim ve eğitimin temel unsurlarını ise nefs ve
değerler oluşturmaktadır. Bu bağlamda din ve ahlak eğitimi paydaşlarına insanın
mutluluğunu temin etmede nefs ve değerlerin ilişkisi konusunda bir bakış
kazandırmak, değerlerin psikolojik gelişim üzerindeki etkisine dikkat çekmek, değerlerin
dinî ve eğitimsel yönlerine dair bir bilinç kazandırmak bu makalenin amacını
oluşturmaktadır. Bu amaç çerçevesinde yapılan araştırmalar nefs ile insan
mutluluğu arasında yakın bir ilişkinin varlığını, insan mutluluğunun nefse ait
güçlerin değerler yönünde eğitilmesi ile mümkün olduğunu ortaya çıkarmıştır. Nefs
ve değerlerin insanın psikolojik ve ahlaki gelişiminde önemli bir yer edindiğini
göstermiştir.  

Anahtar Kelimeler

Ahlak, nefs, değer, eğitim, değişim, gelişim

The Relatıonshıp Between The Nafs And The Value In A Context Of Moral Educatıon

Öz

 In this article, nafs which
is the expression for spiritual forces in
moral development and issues regarding values which provide the material
elements for these forces are discussed
through positive and psychological
approaches that are prominent today.
In this reading it's emphasized that the
end goal of moral education is the happiness of human and that moral behaviors are being evaluated according to
psychological fundaments. It has been
also stated that moral education makes
progress through psychological elements forming spiritual maturity, ensuring happiness and aims a totalitarian development and education shaped by the psychology of human. It's
pointed out that the fundaments of this
development and education are formed
by nafs and values. In this context,it
has been set forth that it is important
for the shareholders of religious and
moral education to give an aspect of relationship between nafs and values, to
draw attention to the effect of values on
psychological development, and to raise awareness about the religious and
educational aspects of values in ensuring human happiness. The potentiality of educating nafs and the relationship between values are being underlined. In this research, it is concluded
that there is a close relationship
between nafs and the happiness of human and also that human happiness is
possible by deeducating the forces of
nafs towards values. 

Anahtar Kelimeler

Moral education, nafs, values, change, development, maturity

Kaynakça

• KaynakçaAdler, Alfred. Yaşama Sanatı, Kamuran Şipal (çev.). 7.Basım, İstanbul: Say Yayınları, 2001.
• Akın, Ahmet. Pozitif Psikoloji, İstanbul: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2013.
• Akıncı, Âdem. “Hayata Anlam Vermede Dinî Değerlerin ve Din Öğretiminin Rolü”, Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt. 3, Sayı. 9, 2005, ss. 7-24.
• Ali Çelebî, Kınalızâde. Ahlâk-ı Alâî, Mustafa Koç (çev.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Alper, Ömer Mahir. İbni Sînâ, İstanbul: İsam Yayınları, 2014.
• Altıntaş, Hayrani. Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara: MEB Yayınları, 1992.
• Arıcı, Müstakim. “Erdemlerin Tasavvuru ve Tanımı: Taşköprizade’nin Erdem Şemaları”. Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Cilt.20, Sayı.38, 2015, ss.1-38.
• Aydın, Metin. “John Stuart Mill’in Erdem Teorisi ve Araçsallaştırılmış Erdemler”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt. 20, Sayı.37, 2018, ss. 53-79.
• Ayni, Mehmet Ali. Ahlak Dersleri, İsmail Dervişoğlu ve Emir Hüseyin Yiğit (çev.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Ayten, Ali. Erdeme Dönüş, İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
• Ayten, Ali. Tanrıya Sığınmak, İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Bayraklı, Bayraktar. Kur’an’da Değişim, Gelişim ve Kalite Kavramları, İstanbul: İfav Yayınları,1999.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Meali, 3. Basım, İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2014.
• Bayraktar, Faruk. İslam Eğitiminde Öğrenci- Öğretmen Münasebetleri, İstanbul: İfav Yayınları, 1989.
• Bolay, Süleyman Hayri. Din Eğitimi Raporu, Ankara: TDV Yayınları,1995.
• Can, Şefik. Mesnevî Tercümesi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
• Comte-Sponville, Andre. Büyük Erdemler Risalesi, Işık Ergüden (çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2004.
• Çakmaklı, Kemal. Koruyucu Ruh Sağlığı, İstanbul: Seha Yayınları, 1997.
• David, Ross. Aristoteles, Ahmet Arslan, İhsan Oktay Anar, Özcan Yalçın Kavasoğlu, Zerrin Kurtoğlu (çev.). İstanbul: Kabalcı Kitabevi, 2002.
• Durak, Nejdet. Platon ve Fârâbî Felsefesinde Erdem Kavramı, Isparta: Fakülte Kitabevi, 2009.
• Ebû Dâvûd es-Sicistâni. Sünen, Necati Yenial ve Hüseyin Kayapınar (hzl.). C.6,İstanbul: Şamil Yayınları, 1987.
• El- Mâverdî, İmamı Eb’ul Hasan. Edebü’d-Dünya ve’d-Din, Selahaddin Kip ve Abidin Sönmez (çev.).İstanbul: Bahar Yayınları, 1978.
• El-Bennâ, Hasan. Tasavvuf ve Ahlak Eğitimi, Ayetullah Güneş ve Cuma Karan (çev.). İstanbul: Nida Yayınları, 2016.
• El-İcî, Adudüddin. Ahlâku Adudüddin, İlyas Çelebî (çev).Ankara: TDV Yayınları, 2015.
• El-İsfahânî, Râgıb. Ez-Zerîa ilâ Mekârimi’ş – Şerî'a, Muharrem Tan ve Anar Gafarov (çev.). İstanbul: İz Yayınları, 2009.
• El-İsfahânî, Râgıb. Mutluluğun Kazanılması, Lütfü Doğan(çev.). İstanbul: Fatih Gençlik Vakfı Yayınları,1974.
• Er-Râzî, Ebu Bekir. .Felsefe Risaleleri, Mahmut Kaya(çev.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Fârâbî. Fusûlü’l- Medenî, Hanifi Özcan (çev.). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1987.
• Fromm, Erich. Kendini Savunan İnsan, Necla Arat (çev.). 9.Basım, İstanbul: Say Yayınları, 2001.
• Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk, Ayda Yörükhan (çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları,1995.
• Gazzâlî. İhyâü Ulûmi’d-Dîn, Ali Arslan(çev.). C.6, İstanbul: Yaylacık Yayınları, 1972.
• Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar, Profesörlük Tezi, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010.
• Halstead, J.Mark. “Ahlak Eğitiminde Bir Temel Olarak İslami Temeller,” Recep Kaymakcan, Nuri Tınaz, Z. Şeyma Altın (ed.). Değerler ve Eğitimi II içinde, İstanbul: Dem Yayınları, 2015.
• Hökelekli, Hayati. Değerler Psikolojisi ve Eğitim, İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• İbn Miskeveyh. Tehzibu’l Ahlâk, Abdulkadir Şener, İsmet Kayaoğlu, Cihat Tunç (çev.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• İbn Miskeveyh. Mutluluk ve Felsefe, Hümeyra Özturan (çev.). İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• İbn Rüşd. Felsefe ve Din İlişkileri, Süleyman Uludağ (hzl.). 5. Basım, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• Karaca, Faruk. Dini Gelişim Teorileri, İstanbul: Dem Yayınları, 2007.
• Kılıç, Recep. Ahlakın Dini Temeli, Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Kindî. Üzüntüden Kurtulma Yolları, Mustafa Çağrıcı (çev.). İstanbul: İfav Yayınları, 1998.
• Köse, Ali ve Ayten, Ali. Din Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Luthans, Fred ve Allan H, Church. “Positive Organizational Behavior: Developing and Managing Psychological Strengths [and Executive Commentary].” The Academy of Management Executive (1993-2005), Cilt. 16, Sayı. 1, 2002, ss. 57–75. JSTOR, www.jstor.org/stable/4165814.
• Luthans, Fred. ve Allan H. Church. “Positive Organizational Behavior: Developing and Managing Psychological Strengths [and Executive Commentary].” The Academy of Management Executive (1993-2005), Cilt. 16, Sayı. 1, 2002, ss. 57–75. JSTOR, www.jstor.org/stable/4165814.
• Merter, Mustafa. Dokuz Yüz Katlı İnsan, 14.Basım, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2015.
• Merter, Mustafa. Nefs Psikolojisi ve Rüyaların Dili, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2014.
• Morin, Edgar. Geleceğin Eğitimi İçin Gerekli Yedi Bilgi, Hüsnü Dilli (çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
• Peterson, Christopher ve E. P. Seligman, Martin. Character Strenghts and Virtues, New York: Oxford University Press, 2004, ss.33-39.
• Sayar, Kemal. Ruh Hastalığını Anlamak, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001.
• Sayar, Kemal. Sufi Psikolojisi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Seligman, Martin. Öğrenilmiş İyimserlik, Ankara: Hyb Yayınları, 2007.
• Seyyar, Ali. Olağanüstü Durumlarda Acil Manevi Destek, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Shihadeh, Ayman. Fahreddin er-Râzî’nin Gayeci Ahlakı, Selime Çınar ve Kübra Şenel (çev.). Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
• Tarhan, Nevzat. Güzel İnsan Modeli, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Topçu, Nurettin. Psikoloji, Ezel Erverdi ve İsmail Kara (hzl.). İstanbul: Dergâh Yayınları, 2003.
• Tûsî, Nasîrüddin. Ahlak-ı Nasiri, Anar Gafarov ve Zaur Şükürov (çev.). 2.Basım, İstanbul: Litera Yayınları, 2013.
• Uludağ, Süleyman. “Nefs”, DİA, C.32,İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Uysal, Enver. “Dindarlığın Temelleri Üzerine Bazı Düşünceler”, İhvan-ı Safa ve İbni Sina Felsefesi, Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Ülken, Hilmi Ziya. Eğitim Felsefesi, İstanbul: MEB Yayınları, 1967.
• Yaran, Cafer Sadık. “İslam Ahlakında Erdem”, İslam Ahlakı, Ankara: DİB Yayınları, 2015, s.99-100.