Günümüz Kalkandelen Şehrinde Osmanlı İzleri

Yıl 2020, Sayı: 5, 40 - 68, 14.04.2020

Abas Jahjai

Öz

Osmanlı, erken dönemden itibaren medeniyetin temel değerlerinden biri sayılan şehirleşmeye önem vermiştir. Batı’ya doğru ilerledikçe yeni şehirlerin kurulmasına vesile olduğu gibi, hazır bulduğu şehirlerin de genişlemesi ve gelişmesini sağlamıştır. Varlığı, Bronz Çağı’nın ilk dönemine dayandırılan Kalkandelen, XIV. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı hâkimiyeti altına girmiş bulunmaktadır. Yeni hâkimlerinin yürütmüş olduğu ıslah ve şehirleşme faaliyetleri varlığı Osmanlı öncesine dayanan bu şehrin zamanla bir Osmanlı şehri olarak şekillenmesini sağlamıştır. Kuzey Makedonya sınırları içerisinde yer alan ve Tetova ismiyle anılmakta olan Kalkandelen, sahip olduğu eserler ile günümüzde de bir Osmanlı şehri olarak karşımıza çıkmaktadır. 6 asrı aşkın bir geçmişe şahitlik eden camilerin zaman içerisinde oluşan tahribatlarının tamir edilmesi ve ihtiyaca binaen eklemelerin yapılması neticesinde halen işlevselliklerini yitirmeyip kültür aktarımının nesilden nesilde geçişini temin ederek o ruhun canlı kalmasını sağlamıştır. Zamanın değişmesiyle birlikte işlevselliğini yitirmiş olan bazı eserler de yok olmaya mahkûm edilmiştir. Bu makalede Kalkandelen’de günümüze kadar ulaşabilmiş Osmanlı ve İslam izleri taşıyan eserlerin bugünkü durumları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, şehir, Kalkandelen, kültür, miras, tarihi eser

Ottoman Traces in Today's Tetovo City

Öz

The Ottoman state has given importance to urbanization which is considered as one of the basic values of civilization since the early period. As it progressed towards the West, it enabled the development and expansion of the cities it founded, as well as creating new cities. The Tetovo whose existence dates back to Bronze age came under Ottoman rule in the 14th century. This city has been transformed into an Ottoman city with the improvement and activities of its new rulers. “Kalkandelen” which is also known as Tetova which is located within the borders of Northern Macedonia and still preserves the appearance of the Ottoman city today with its Works. The mosques, which have witnessed a past of more than XVI centuries, have still not lost their functionality as a result of repairing their destructions over time and making additions to the need. For this reason, it ensured that the soul has remained alive by ensuring the transfer of culture from generation to generation. Some of the works that lost their functionality with the change of time have also disappeared. In this article, the current status of works bearing Ottoman and Islamic traces that have survived in Tetovo will be tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, city, Kalkandelen, culture, heritage, Historical Monuments, Tetovo

Kaynakça

• Arsllani, İsmail. Tetova Në Dosjen e Kohës. Tetovë: 2018. Aruçi, Muhammed. “Harabati Baba Tekkesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 69-71. Ankara: TDV Yayınları, 1997. Aruçi, Muhammed. “Kalkandelen”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24: 263-264. Ankara: TDV Yayınları, 2001. Barkan, Ömer L. “Osmanlı İmparatorluğunda Kolonizatör Türk Dervişleri”. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 133-153. Bilmenoğlu, Nadi. Kalkandelen Dün ve Bugün. İstanbul: Gün Matbaası, 1975. Doğan, Ayhan. “Balkanlarda Tüfek Üretim Merkezi: Kalkandelen (Tetova)”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 212 (Ekim 2014): 89-112. Hasan, Hamdi. Makedonya Türklerince Söylenen Türküler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2008. Hasluck, F. W. Bektaşilik Tedkikleri. Trc. Ragıp Hulusi. İstanbul: 1928. İnbaşı, Mehmet. “Makedonya’da İslam Kültürü; Üsküp ve Kalkandelen Örneği”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. İslam Kongresi Özel Sayısı. (2018): 132-152. İnbaşı, Mehmet. “The Kaza of Kalkandelen (Tetovo) (1455-1569)”. Turkish Review of Balkan Studies. Foundation For Middle East and Balkan Studies (OBİV), 6: 17-36. İstanbul: 2001. Jahja, Abas – İslami, Abas. Monumentet Kulturo-Fetare İslame Në Maqedoni. Shkup: Bashkësia Fetare İslame e Maqedonisë, 2014. Pelidiya, Enes – Feridun Emecen. “İsa Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 475-476. İstanbul: TDV Yayınları, 2002. Şehapi, Behicüdin. İslam Birliği ve Kuruluşları. Üsküp 1997. Şentürk, M. Hüdai. “Osmanlı Kuruluş Devrinde Rumeliʼde Uyguladığı İskân Siyâseti Ve Neticeleri”. Belleten 57/218 (Nisan1993): 89-112. Uğur, Yunus. “Şehirler ve Şehirleşme”, Osmanlı İmparatorluğunda Çevre ve Şehir, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı: Aralık 2015, 293-327. Urošević, Atanasije. “Tetovo”, Enciklopedija Jugoslavije, VIII. Zagreb: 1971. Vishko, Ali. Harabati Teqe e Tetovës Dhe Veprimtaria në të në Periudhën e Kaluar, Tetovë: 1997.