KUR’AN’I SIRPÇAYA ÇEVİREN İLK MÜTERCİM MIHAILO MIĆO LJUBIBRATIĆ (MİHAİLO MİÇO LJUBİBRATİÇ)

Yıl 2022, Sayı: 9, 31 - 60, 28.04.2022

Hanifed Kajkus

https://doi.org/10.53336/rumeli.1036611

Cited By: 1

Öz

Kur’ân-ı Kerim eski çağlardan beri Müslümanların ilmî ve amelî hayatında önemli bir yere sahip olduğu gibi gayrimüslimlerin de ilgisini çekmiştir. Kur'an'ı doğrudan anlama çabalarının yanı sıra tercüme yoluyla da anlaşılmaya ve açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Kur'an-ı Kerim'in tercümelerini Müslümanlar yazmış olduğu gibi, erken dönemde Batılı gayrimüslimler tarafından da farklı amaçlarla tercümeleri yapılmıştır. Bazılarının doğrudan tercüme olmadığı, ancak bunların ikinci kaynak ve dillerden yapılan tercümeler olduğu anlaşılmaktadır. 1895 yılında basılan ve halen araştırmacıların ilgisini çeken Sırpça Kur'an tercümesi… bahsi geçen tercümeler arasında yer almaktadır. Bu çalışmada mezkûr tercüme, müterciminin hayatı, yazılma amacı ve tercüme hakkındaki iddia ve tartışmaların değerlendirilmesi ele alınmıştır. Ayrıca tercümenin dili, üslubu, tercümede kullanılan ve Hıristiyanlara özel kavramlar da makalede açıklanmıştır. Bu çalışma sırasında araştırmacı, söz konusu çeviri ile ilgili yeni ve eski eserlerde yer almayan, mütercimin gazetede verdiği ilanlardan ve arşiv belgelerinden de yararlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Koran, Kur’an, Tercüme, Sırpça, Ljubibratiç, Ljubibratić, Kiril.

MIHAILO MIĆO LJUBIBRATIĆ, THE FIRST TRANSLATOR OF THE QUR’AN INTO SERBIAN LANGUAGE

Öz

The Holy Qur'an has important place in the life of Muslims, as well as it attracted the attention of non-Muslims since ancient times. In addition to the efforts to understand the Qur'an directly, it was also tried to understand and explain it through translation. In this regard as Muslims have written the translations of The Holy Quran, also its translations have been done also by western non-Muslims for different purposes in the early period. It is understood that among these translations some are not direct works, but these are the translations from second sources and languages. the… Serbian translation of the Qur'an, which was published in 1895 and still attracts the attention of researchers take place among the mentioned translations. In this study, the mentioned translation, the life of its translator, the purpose of its writing, and the evaluation of the claims and debates about the translation have been discussed. In addition, the language of the translation, its style, the term used in translation which are unique to Christians are also explained in the article. During this work, the researcher also benefited from the advertisements and archival documents given by the translator in newspaper, which were not covered by any new and old works related the mentioned translation.

Anahtar Kelimeler

Quran, Qoran, Translation, Serbian, Ljubibratić, Translator, Cyrillik

Kaynakça

• KAYNAKÇA Referans1 BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezâreti Hariciye Tercüme Odası [HR.TO], No. 553, Gömlek No. 105, 2.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezâreti Hariciye Tercüme Odası [HR.TO], No. 553, Gömlek No. 105, 1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Maârif Nezâreti Mektubî Kalemî [MF.MKT]. No. 178, Gömlek No. 123, 1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Maârif Nezâreti Mektubî Kalemî [MF.MKT]. No. 91, Gömlek No. 113, 1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Maârif Nezâreti Mektubî Kalemî [MF.MKT]. No. 179, Gömlek No. 115, 1/1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Maârif Nezâreti Mektubî Kalemî [MF.MKT]. No. 179, Gömlek No. 115, 1/2.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Şifre Kaleme Belgeleri [DH.ŞFR]. No. 200, Gömlek no. 82, 1.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Sadâret Hususî Maruzât [Y.A.HUS]. No. 362, Gömlek No. 133, 1-7.
• Bosansko-Hercegovački Istočnik, ed. ST. N. Davidović, Sarajevo: Štamparija Spindlera i Lesnera, (1896) God. 10, 5/177.
• Bosna. “Jedinstvo Islamsko” no: 325, (Utornik 5. i 17. Septembar, 1872), Sarajevo, 1.
• Bošnjak. “Različite vijesti”, Sarajevo, God. VI, br. 50, (10 Aralık 1896), 1.
• Busuladžić, Mustafa. “Prvi prievodi Kur-ana u svietu i kod nas”. Kalendar Narodna Uzdanica Sarajevo: Hrvatska Državna Tiskara Zagreb – Podružnica, (1945), 5-16.
• Carsko-kr. Službene narodne novine. “Turska” (15. Listopada 1853), Zagreb, 664.
• Čokić, Ibrahim Hakki. “Iman”, Hikjmet, Tuzla, period II, God. II, br. 23-24, (9 Nisan 1931), 319-327.
• ez-Zeccâc, Ebu İshak İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Meânî’l-Kur’âni ve İ’râbihi. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. 4 Cilt. Beyrut: Âlimü’l-Kütüb, 1408/1998.
• Grémaux, René. “Alone of Alla Her Sex? The Dutch Jeanne Merkus and the Hitherto Hidden Other Viragos in the Balkans during the Great Eastern Crisis (1875-1878)”, Balcanica, XLVIII/69, Belgrade: SANU, 2017.
• Gudžević, Sinan. “Koja riječ o dvojici prevodilaca”. Godišnjak BKZ Preporod, redaktör: Esad Zgodić, Sarajevo: BKZ Preporod, God. XXI (2012), 222-234.
• Gülşen, Ekrem – Terzić, Izet. “Osmanlı Sonrası Bosna’da Yapılan Bazı Kur’an Tercümeleri Üzerine”. Usul İslam Araştırmaları Dergisi (2015), 18, 83-106.
• Hadžijahić, Muhamed. “Bibliografske Bilješke o Prijevodima Kur’ana Kod Nas”. Biblotekarstvo Časopis Društva Biblotekara Bosne i Hercegovine, Sarajevo: God. XIII, (1967), 39-54.
• Ilić, Dragutin J. Poslednji Prorok. Beograd: Udruženje “Alia Mundi”, 2019. Referans2 Karabeg, H. Ali Riza. “Odgovor na prikaz moga prevoda Kur’ana”. el-Hidaje, Sarajevo: Islamska dionička štamparija (1938), god. II, br. 11-12/171-173.
• Kasimirski, Albin de Biberstein M. Le Koran Mohammed Traduction Nouvelle. Paris: Charpentier Libraire-Editeur, 1852.
• Kovčeg, “Mart 2009”. Erişim 27 Nisan 2021. https://kovceg.tripod.com/1899_Ivanic/1899_Ivanic_Bunjevci_i_Sokci.htm
• Ljubibratić, Mićo (Hercegovac). Koran. Beograd: Zadužbina Ilije Milosavljevića Kolarca, 1895.
• Ljubibratić, Mićo Hercegovac. Koran. Sarajevo-Banja Luka: el-Kalem, 2016.
• Ljubibratić, Mihailo. “Pretplatni Poziv na Al-Koran”. Star mali, Novi Sad. br. 24, (30 Avgust 1879), 191.
• M., “Mićo Ljubibratić Nekadašnji Vodja Ustanka u Hercegovini” Branik, God. V, br. 26, (Četvrtak 2. (14.) Mart 1889), Novi Sad, 1.
• Maksimović, Miodrag. Iz Kur’ana Časnog Svetu celom opomene. Beograd: Vuk Karadžić, 1967.
• Male novine. “Narodno Pozorište” br. 246, (09 Nisan 1896), Belgrad, 4.
• Maretić, Tomislav. “Zasto nam je potrebna gramatika”. Pravda, br. 125, god. XXVIII, (4 Maj 1932), Beograd, 8.
• Marić, Milos – Kosić, Vasilije, Masonske Loze u Jugoslaviji 1919-1940. (1872-1958). Beograd: Bibloteka informativnih sredstava.
• Mehmed Begović, “Nastanak i razvitak šerijatskog prava”, Academie Serbe Des Sciences Et Des Arts Institut Des Etudies Balcaniques, Belgrade: SANU, 1984, Balcanica XV.
• Mehmed Handžić, “Prevod Kur’ana od Hadži Ali Riza Karabega”. el-Hidaje, Sarajevo: Islamska dionička štamparija. God. II, Br. 9 (1937), 141-142.
• Miadrović, Djordje. “Zablude i praznoverice u našim poslovicama”. Glas Naroda, Novi Sad, (3 Novembar 1874), god. IV, br. 44/347-348.
• Mustafaev, E., Şçerbinin, V. G. Büyük Rusça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Multilingual, 1995.
• Nikolaev, Konstantin. Koran Magometa, perevedennii s arabskogo na francutsukii perevodcikom frantsuzkogo posolstva v Persii. Kazimirskim. Moskva: Izdanie knigoprodavca K. Šamova, 1865.
• Primorac. “Iz vjekopisa vodje ustaša Ljubibratića” br. 68, god. III, (srieda, 25. Kolovoz 1875), Kraljevica 1.
• Prosvetni Glasnik-službeni list Ministarstva i Crkvenih Poslova Kraljevine Srbije, Belgrad: Uprava Državne Štamparije, Državna Štamparija Kraljevine Srbije, (1897), God. XVIII, 1-12/320.
• Radojević, Danilo. “28 Izvještaj Ljubibratića Matiji Banu”. Matica Cetinje-Podgorica, proljece, 2018. god. 19, br. 73.
• Ramić, Jusuf. Naši prijevodi Kur’ana i stil kuranskog izraza.Sarajevo: Connectum, 2010.
• Ramić, Jusuf. Tefsir Historija i Metodologija. Sarajevo: Fakultet islamskih nauka, 2001.
• Rasen, “Istorija/Srpsko Pitanje”. Erişim 05 Kasım 2018. https://www.rasen.rs/category/istorija/srpsko-pitanje/#.YNW6xKgzbIU
• Saraç, Tahsin. Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük. İstanbul: Adam Yayınları, 1994.
• Sarajeviski List. “Biograd” God. IX, br. 33, (Nedelja, 21. Mart 1886), Sarajevo, 2.
• Sarajevski List. “Mali Vjesnik” God, XII, br. 31, (Petak, 15. Mart 1889), Sarajevo, 2.
• Skerlić, Jovan. Omladina i Njena Književnost (1848-1871). Beograd: Srpska Kraljevska Akademija, Državna Štamparija Kraljevine Srbije, 1906.
• Srbadija-ilustrovan list za zabavu i pouku, “Naše Slike”, Bec, God. I, (26 Septembar 1875), 10/240.
• Tanasković, Darko. “Kur’an”. Mogučnosti (1979), Split: Slobodna Dalmacija, Kolovoz-Rujan, God. XXVI, br. 8-9/879-890.
• Terzić, Izet. el-İnâjetu bil’Kur’an-i’Kerim fi’l-Bosna Munzu Fethiha ile’l-An. Tunus: Zeytun Üniversitesi, doktora Tezi, 1998.
• The Bosnia Times, “Kolumne”. Erişim 25 Mart 2021. https://thebosniatimes.ba/kolumne/
• Tr Weblo Geographic, “News”. Erişim 04 Mayıs 2021. https://tr.weblogographic.com/news/
• Vila. ed. Stojan Konstantin Novaković, (Beograd: 15 Jun 1868), God. IV, br. 17, 408.
• Zora, list za zabavu pouku i književnost, “Bilješke iz književnosti”, ed. Aleksa Šantić i Svetozar Ćorović, Mostar: 30 April 1896, God. 1, br. 1, 40.
• Тихомир, Б. А.. “Пятикинжіе”. Болъшая Российская Знциклопедия, Religious Studies. Erişim 03 Haziran 2021. https://bigenc.ru/religious_studies/text/3486884