KUR’ÂN VE BAĞLAM İSİMLİ ESERE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Sayı: 16, 131 - 151, 30.10.2025

Ayşe Aytekin

https://doi.org/10.53336/rumeli.1494711

Öz

Araştırmamızın ana temasını oluşturan Kur’ân ve Bağlam isimli eser, Prof. Dr. Ahmet Nedim SERİNSU tarafından kaleme alınan ve birbirini tamamlayan Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûl’ün Rolü, Sa’lebe Kıssası- Esbâb-ı Nüzûl’e Yeni Bir Yaklaşım, Tarihsellik ve Esbâb-ı Nüzûl isimli üç farklı kitaptan oluşan çok boyutlu bir eserdir. Kavramların anlam alanlarının ve diğer mana boyutlarının tarifi ve tespiti, Esbâb-ı Nüzûl ilminin Kur’ân ilimleri içerisindeki yeri ve önemi Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûl’ün Rolü isimli eserde ele alınmaktadır. Esbâb-ı Nüzûl rivayeti, yeni yaklaşım ilkeleri çerçevesinde Sa’lebe Kıssası- Esbâb-ı Nüzûl’e Yeni Bir Yaklaşım isimli eserde incelenip değerlendirilmektedir. Bağlam bilgisinin keşfinde tarihsel bilginin gerekliliği, tarih-bağlam ilişkisinin tespiti, bu tespitin zorunlu olduğu durumlar ve dereceleri, tarihsellik kavramının felsefe, tarih felsefesi, epistemoloji, hermeneutik, linguistik gibi çeşitli alanlardaki tarifi ve tanımı, son olarak bu terimin Kur’ân-ı Kerîm’i anlamadaki rolü, Tarihsellik ve Esbâb-ı Nüzul isimli eserde tartışılmaktadır. Bu eserin -içeriğindeki bilgileri aktararak- literatürdeki yerini belirlemek, diğer eserlerden ayrılan yönlerini tespit etmek, gerekli yerlerde değerlendirmelerde bulunmak ve ulaştığımız sonuçları şeffaf bir biçimde aktarmak araştırmamızın temel hedefidir. Makalemiz, Ahmet Nedim SERİNSU’nun Kur’ân ve Bağlam adlı eserini klasik ve modern tefsir metodolojileri ışığında eleştirel bir gözle değerlendirmekte, eserin metodolojik yeniliklerini ve bağlamsal yorumlamadaki sınırlılıklarını incelemektedir. Tespit ettiğimiz kadarıyla, Esbâb-ı Nüzûl ilmine dair kavramsal çerçevenin ve sınırlarının sistemli bir şekilde belirlenmesi, âyetlerin iniş sebeplerinin ve paydaşlarının daha net bir biçimde anlaşılması, tüm sürece dair yeni bir yöntemin tavsiye edilmesi, teorik bilgi düzeyinin somut olay ve örneklerle reel hayatta daha gerçekçi bir şekilde karşılığının bulunması eseri diğer çalışmalardan farklı kılan özelliklerdir. Eserin kaleme alındığı zaman diliminin şartları düşünüldüğünde, bu dikkat ve özenin tefsir sahasına sunduğu katkı, kayda değer bir hakikattir. Zengin yorumlama biçiminin ve doğru iz sürme yönteminin teklifi ise diğer yeni çalışmalara ufuk açıcı bir niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Kur’ân , Bağlam , Esbâb-ı Nüzul , Kıssa , Tarihsellik

An Evaluation on the Work Named Kur’ân ve Bağlam (The Qur’ān and Context)

Öz

The work named Kur’ân ve Bağlam (The Qur’ān and Context), which has constituted the main theme of our research was written by Professor Doctor Ahmet Nedim SERINSU. As a multidimensional work, it consists of three different books complementing each other entitled “Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûl’ün Rolü (The Role of Asbāb an-nuzūl in Understanding the Qur’ān), Sa’lebe Kıssası-Esbâb-ı Nüzûl’e Yeni Bir Yaklaşım (The Parable of Thaʿlaba-A New Approach to Asbāb an-nuzūl), Tarihsellik ve Esbâb-ı Nüzûl (Historicity and Asbāb an-nuzūl)”. The definition and determination of the meaning areas of the concepts and other meaning dimensions, the place and the importance of the Science of Asbāb an-nuzūl in the Qur’ānic Sciences have been discussed in the work called Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûl’ün Rolü (The Role of Asbāb an-nuzūl in Understanding the Qur’ān). The narration of “Asbāb an-nuzūl” has been examined and evaluated within the framework of new approach principles in the work called Sa’lebe Kıssası-Esbâb-ı Nüzûl’e Yeni Bir Yaklaşım (The Parable of Thaʿlaba-A New Approach to Asbāb an-nuzūl). The necessity of historical knowledge in the discovery of contextual knowledge; the determination of the history-context relationship; the conditions and degrees where this determination is necessary; the definition and description of the concept of historicity in various fields such as philosophy, philosophy of history, epistemology, hermeneutics, linguistics; and finally this term’s role in understanding the Qur’ān have been discussed in the work named Tarihsellik ve Esbâb-ı Nüzûl (Historicity and Asbāb an-nuzūl). The main objective of our research -by conveying the information in its content- is to determine the place of this study in the literature, to identify the aspects of this work that has distinguished it from other works, to make evaluations where they are necessary and to convey the results which we have reached transparently. Our article critically evaluates Ahmet Nedim SERINSU’s Kurʾān ve Bağlam in the light of classical and modern tafsīr methodologies, and examines its methodological innovations and limitations in contextual interpretation. As far as we had determined, determining the conceptual framework and boundaries of the science of Asbāb an-nuzūl systematically, understanding the causes and the stakeholders of the verses more clearly, recommending a new method for the whole process, and finding the level of theoretical knowledge with concrete events and examples in real life as a more realistic equivalent are the features of the work which make it different from the other works. Considering the conditions of the time period in which the work had been written, the contribution of this attention and the care to the field of Tafsīr is a remarkable truth. The proposal of a rich interpretation method and accurate tracking technique has a seminal quality for other new studies.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr , The Qur’ān , Context , Asbāb an-nuzūl , Parable , Historicity

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Istanbul: Inkılap Kitabevi, 4th Edition, 1988.
• Albayrak, Halis. Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine. Istanbul: Şule Yayınları, 2015.
• Aydın, Zeynel Abidin. “Sebeb-i Nüzûl Rivayetleri Bağlamında Âl-i İmrân Sûresi’nin 1-80 Âyetleri ve Muhkem-Muteşâbih Meselesi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Bozok University Theology Faculty Journal 16 (2019), 153-169.
• Ayhan, Bayram. “Duha Süresine Dair Sebeb-i Nüzüllerin Tahlili”. F. U. Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/F. U. University Theology Faculty Journal 21/1 (2016), 75-99.
• Aytekin, Ayşe. 'N-ş-e' Kökünün Kur'an'daki Yaratma ile İlgili Kavramlar Çerçevesinde Semantik Analizi. Ankara: Ankara University, Graduate School of Social Sciences, Master’s Thesis, 2019.
• Aytekin, Ayşe. Kitap Tanıtımı: Ahmet Nedim Derinsu, Kur’ân ve Bağlam. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 13/2 (2023), 137-147.
• Azharī, Abū Manṣūr Muḥammad b. Aḥmad. Tahdhīb al-lugha. 12th Volume. Cairo: Dār Ihyā al-Turāsī al-Arabī. 2001.
• Cerrahoğlu, Ismail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 2015.
• Cerrahoğlu, Ismail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları/TDV, 2018.
• Çetin, Mustafa. “Nüzûl Sebepleri”. Diyanet İlmi Dergi 30/2 (June 1994), 95-120.
• Demir, Sait. Esbâb-ı Nüzûl Bağlamında Mü’minûn Sûresinin Tefsiri. Şanlıurfa: Harran University, Social Sciences Institution, Master’s Thesis, 2018.
• Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl’ün Kur’ân Tefsirindeki Yeri”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Marmara University Theology Faculty Journal 11-12 (1997), 6-25.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. Istanbul: Marmara University Theology Faculty Foundation Publications, 2015.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usulü. Istanbul: Marmara University Theology Faculty Foundation Publications, 2015.
• Dīnawarī, Abū Muḥammad ʿAbdullāh b. Muslim b. Qutayba. Ta’wīlu mushkil al-Qur’ān. Critical ed. Sayyid Aḥmad Saqr. Cairo: Dār al-Turās, 1973.
• Dumlu, Ömer. Tefsir Usûlü. Izmir: Tibyan Yayınları, 2017.
• Ensari, Abdurrahman. “Sebeb-i Nüzûlün Tesbit ve Tercih Kuralları”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Şırnak University Theology Faculty Journal 5/9 (2014), 69-91.
• Fadel, Attia Abd. أسباب النزول يف تفسري الطربي وأثرها يف ترجيحاته . Karabuk: Karabuk University, Social Sciences Institution, Master’s Thesis, 2021.
• Gözeler, Esra. Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. Ankara: KURAMER, 2016.
• Gündüz, Ahmet. “Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûl’ün Müsbet ve Menfi Etkisi”. DUIFAD 18/1 (2016), 93-113.
• Gündüz, Ahmet. “Sebeb-i Nüzûl Vesilesiyle Kur’ân’ın Talâk Sayısı ve İddet Müddetinde Yaptığı Düzenlemeler”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 3/2 (December 2019), 175-204.
• Hamurlı, Mustafa. “Sebeb-i Nüzûlün Tefsire Yansıması: Âl-i İmrân Sûresi 28 ve 118. Âyetler Örneği”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Harran University Theology Faculty Journal 45/1 (June 2021), 98-113.
• Iṣfahānī, Abū al-Qāsim Ḥusayn b. Muḥammad b. al-Mufaḍḍal al-Rāghib. al-Mufradāt fī gharīb al-Qur’ān. Beirut: Maktabatu Niḍār Muṣṭafā al-Bāḍ, no date.
• Işık, Mustafa Ali. Hâzin Tefsirinde Esbâb-ı Nüzûl. Ankara: Ankara University, Social Sciences Institution, Master’s Thesis, 2007. Jawharī, Abū Naṣr Ismāʿīl b. Ḥammād. al-Ṣiḥāḥ. 1st Volume. Cairo, Dār al-Ḥadīth, 2009.
• Kara, Irfan. “Kur’an’ın Ezeliliği Bağlamında Sebeb-i Nüzûle Dair Çağdaş Değerlendirmeler”. Ilted: İlahiyat Tetkikleri Dergisi/Journal of Ilahiyat Researches 55/1 (June 2021), 17-37.
• Karaoğlan, Arslan. “Metin-Yorum İlişkisi ve Sebeb-i Nüzûl Bilgisi Bağlamında Arâf Sûresi 31. Ayet”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Şırnak University Theology Faculty Journal 11/24 (June 2020), 69-97.
• Kurt, Mehmet. “Sebeb-i Nüzûl Rivâyetlerinin Âyetlerin Parçacı Anlaşılmasına Olan Etkileri”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Bülent Ecevit University Theology Faculty Journal 8/1 (June 2021), 27-148.
• Parlak, Orhan-Sonay, Büşra. “Prof. Dr. Talat Koçyiğit’in “Kur’an-ı Kerim Meâl ve Tefsiri” Adlı Eserindeki Sebeb-i Nüzûl Anlayışı”. Turkish Research Journal of Academic Social Science 3/1 (2020), 22-31.
• Serinsu, Ahmet Nedim Serinsu. Kur’ân ve Bağlam. Istanbul: Şule Yayınları, 2012.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’an Nedir?. Istanbul: Şule Yayınları, 2012.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Tefsir Tarihi Atlası ve Uygulama Haritaları. Ankara: Grafiker Yayınları, 2019. Seyithanoğlu, Ayşe. “Bakara Suresi 26. Ayette Geçen Temsili Anlatımın Sebebi Nüzûl ve Bağlam Açısından Değerlendirilmesi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Kahramanmaraş Sütçü İmam University Theology Faculty Journal 30/2 (December 2017), 607-630.
• Sönmez, Mahmut. “Ebussuûd Efendi Tefsiri’nde Esbâb-ı Nüzûl”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of International Social Research 11/57 (June 2018), 846-857.
• Şengül, İdris. Kur’an Kıssalarının Tarihi Değeri. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
• Tahānawī, Muḥammad ʿAlāʾ b. ʿAlī b. Muḥammad Ḥāmid b. Muḥammad Ṣābir al-ʿUmarī al-Fārūqī. Kashshāf ıṣṭilāhat al-Funūn wa al-ʿUlūm. 1st Volume and 2nd Volume. Lebanon: Maktabatu Lebanon, 1996.
• Wāhīdī, Abū al-Ḥasan ʿAlī b. Aḥmad b. Muḥammad al-Nisābūrī. Asbāb an-nuzūl. Beirut: Ālam al-Qutub, no date. Yıldırım, Suat. Kur’an-ı Kerim ve Kur’an İlimlerine Giriş. Istanbul: Ensar Neşriyat, 2nd Edition, 1983.
• Yolcu, Dilek. İbn Kesîr Tefsîri’nin Esbâb-ı Nüzûl Açısından Değerlendirilmesi. Erzurum: Atatürk University, Social Sciences Institution, Master’s Thesis, 2010.
• Yüksek, Muhammed İsa. “Tefsirde Sebeb-i Nüzulün Bağlayıcılığı ve İşlevi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/Hitit University Theology Faculty Journal 17/34 (December 2018), 407-438.