The Conceptualization of East-West And its Place in The History of Civilization

Yıl 2025, Sayı: 16, 56 - 75, 30.10.2025

Nejla Ceyhan

https://doi.org/10.53336/rumeli.1661954

Öz

East and West, which are among the important concepts of the history of civilization, are inevitably used in historiography when talking about the long historical past of a wide geography. East-West relations, which continue from history to the present day and maintain their actuality and importance, are suitable to be analyzed as a history of existence. In this context, the emergence of concepts, their mental constructions, their place in the literature, and their acquisition of meaning in the context of the history and writing of civilization arouse curiosity. In addition, the existence of the other in the self-definition of the East and the West carries a different value for the definition/definition. Although their geographical boundaries are approximately known today, it is very difficult to draw precise boundaries between the East and the West due to their abstract content and ideological-sociological existence. In this context, it is necessary to evaluate these concepts, which go beyond being a mere word and have been shaped together in the long historical past, shaping each other and labeling two different civilizations, in the context of their historical adventures. While this evaluation is partial in many studies, it is in need of a deeper examination in the context of civilizations and historiography. The aim of this study is to evaluate the development processes of the concepts with their historical development as well as their use in civilizations.

Anahtar Kelimeler

East , West , Civilization , Geography , History

Doğu-Batı Kavramlaşması Ve Medeniyet Tarihindeki Yeri

Öz

Medeniyet tarihinin önemli kavramları arasında yer alan Doğu ve Batı, tarihyazımında geniş bir coğrafyanın uzun tarihi geçmişinden bahsederken ister istemez kullanılmaktadır. Tarihten bugüne devam eden, güncelliğini ve önemini koruyan Doğu-Batı ilişkileri bir var oluş tarihi olarak incelenmeye müsait yapıdadır. Bu bağlamda kavramların ortaya çıkışı, zihni inşaları, literatürde yer edinişleri, medeniyet tarihi ve yazımı bağlamında anlam kazanımları merak uyandırmaktadır. Ayrıca Doğu’nun ve Batı’nın kendini tanımlayışında yekdiğerinin varlığı tanımın/tanımlamanın yapılması için farklı bir değer taşımaktadır. Coğrafi sınırları yaklaşık olarak bugün bilinmekle birlikte Doğu ile Batı arasına kesin sınırların çizilmesi soyut içerikleri, ideolojik-sosyolojik varlıkları sebebiyle oldukça zordur. Bu bağlamda sade bir kelime olmanın ötesine geçerek uzun tarihi geçmiş içerisinde birlikte şekillenen, birbirini şekillendiren ve iki farklı medeniyeti etiketleyen bu kavramların, tarihi serüvenleri bağlamında değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme pek çok çalışmada kısmi manada yer alırken medeniyetler ve tarihyazımı bağlamında daha derin bir incelemeye muhtaç durumdadır. Bu çalışmada yapılmak istenen tarihi gelişimlerinin yanı sıra medeniyetlere matuf kullanımları ile kavramların gelişim süreçlerini değerlendirmeye tabi tutmaktır

Anahtar Kelimeler

Doğu , Batı , Medeniyet , Coğrafya , Tarih.

Kaynakça

• Aybudak, Utku. “Avrupa’da Doğu-Batı Kavramlarının Gelişimi”. Tezkire Dergisi 56 (2016), 81-98.
• Ayvazoğlu, Beşir. Doğu İle Batı Arasında Peyami Safa. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2000.
• Barthold, Wilhelm. İslam Medeniyeti Tarihi. çev. Mehmed Fuad Köprülü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1984.
• Çakı, Fahri. “Medeniyetler Çatışması mı, Doğu-Batı Çatışması mı?: S. P. Huntington ve Baykan Sezer Karşılaştırmasına Dair Bir Deneme”. Tyb Akademi 3/9 (Kasım 2013), 119-136.
• Dallmayr, Fred. “Doğu-Batı Divanı: Goethe ve Hâfız Diyaloğu”. Divan (2000/2), 113-131.
• Dikici, Erkan. “Doğu-Batı Ayrımı Ekseninde Oryantalizm ve Emperyalizm”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3 (June 2014), 45-59.
• Doğan, D. Mehmet. Tarih ve Toplum. Ankara: İz Yayıncılık, 1989.
• Durugönül, Serra. “Doğu-Batı Etkileşimleri”. Çömlek Arkeoloji 10 (2013), 263-293.
• Edward Said. Oryantalizm. çev. Nezih Uzel. İstanbul: İrfan Yayınları, 1998.
• Ersoy, Mehmet Akif. “Hasbihal”. Sırât-ı Müstakîm 6/147 (1909), 257-259.
• Grousset, Rene. Bozkır İmparatorluğu. çev. M. Reşat Uzmen. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1980.
• Gültekin, Mehmet Bedri. Batı Asya Birliği 5 Ülke 5 Deniz. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
• Gün, Doğan. “Bilimsel Gelişmenin Temelindeki Doğu-Batı Etkileşimi”. Memleket Siyaset Yönetim (Msy) 9/22 (Temmuz 2014), 264-293.
• Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1991.
• Hazir Mesut - Özkuk, Gökan. “Doğu Batı Tartışmalarına Bir Katkı Denemesi Gün Batımından Şafağa mı, Şafaktan Gün Batımına mı?”. Journal Of Azerbaijani Studies 12/1-2 (2009), 568-580.
• Huntington, Samuel Phillips. “Medeniyetler Çatışması mı?- The Clash Of Civizilations?”. Türkiye Günlüğü 23 (Yaz 1993), 33-39.
• Işık, Mesut. “Oryantalizm ve Batı’nın Doğu Algısı”. Ağrı İslami İlimler Dergisi 7 (Aralık 2020), 135-154.
• Kalın, İbrahim. İslâm ve Batı. Ankara: İsam Yayınları, 2021.
• Kalın, İbrahim. Ben, Öteki ve Ötesi İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Kılıçbay, Mehmet Ali. “Fakir Akrabanın Talihi”. Doğu Batı Düşünce Dergisi 2 (Şubat, Mart, Nisan1998), 57-64.
• Koçyiğit, Demet. “Batı’yı Kurgulamak - Doğu’yu Sunmak, Doğu’yu Kurgulamak - Batı’yı Sunmak: Oksidentalizm’de Ben ve Öteki”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 57/57 (2017), 133-160.
• Memiş, Ekrem. Eskiçağda’da Doğu-Batı Mücadelesi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2009.
• Meriç, Cemil. Sosyoloji Notları. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Meriç, Cemil. Bir Dünyanın Eşiğinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 1998.
• Ortaylı, İlber. Tarih Yazıcılık Üzerine. Ankara: Cedit Neşriyat. 2011.
• Selen, Hâmit Sadi. “Tarihte Şark ve Garp Mefhumları”. Belleten 7/35, 543-548.
• Sezer, Baykan. “Doğu Batı Ayrımı, Doğu Ne? Batı Ne?”. Doğu Batı Düşünce Dergisi 2 (Şubat, Mart, Nisan 1998), 37-45.
• Takış, Taşkın. “Muhabbet-i Kadim”. Doğu Batı Düşünce Dergisi 2 (Şubat, Mart, Nisan 1998), 9-10.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Şark-Garp Problemi Karşısında İslamiyet”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Yayınları 12 (1964), 1-34.