Orhan ASENA’nın “Mustafa” isimli tiyatro metninin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi

Yıl 2023, , 547 - 567, 26.04.2023

Serpil Demirezen Melisa Hasgül

https://doi.org/10.29000/rumelide.1279113

Öz

Edebi eserlerin toplumun kültürel değerlerini yaşatmak ve bu değerleri gelecek kuşaklara aktarmak noktasında önemli bir işlevi bulunmaktadır. Edebi eserler, dilin etkili şekilde kullanıldığı estetik metinler olmakla birlikte toplumu bir arada tutan değerlerin kuşaktan kuşağa aktarılmasında önemli bir araçtır. Edebi bir tür olarak tiyatro metinleri ile kültürel değerlerin duyuşsal temelli olarak aktarılması mümkündür. Bu doğrultuda araştırmanın amacı; Orhan ASENA’nın “Mustafa” isimli tiyatro metninin değerler eğitimi bağlamında incelenmesidir. Bu kapsamda araştırmada “Mustafa” isimli tiyatro metni, değer eğitiminin en kapsamlı şekilde ele alındığı ders olan sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerler bağlamında incelenmiştir. Nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği bu araştırmada veriler, doküman incelemesi ile elde edilmiş ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda sosyal bilgiler öğretim programında yer alan on dört değer, metinle ilişkilendirilmiştir. Metinde yer alan diyaloglarla en çok ilişkilendirilen değerler sırasıyla; vatanseverlik, çalışkanlık, adalet, dayanışma, bağımsızlık, duyarlılık, özgürlük, sorumluluk, dürüstlük, aile birliğine önem verme, yardımseverlik değerleridir. En az ilişkilendirilen değerler ise; saygı, sevgi, tasarruf değerleridir. Barış, bilimsellik, estetik, eşitlik ve değerleri ile metin arasında bir ilişkilendirme yapılamamıştır. Elde edilen bulgular ışığında Orhan Asena’nın “Mustafa” adlı tiyatro metninin değerler eğitimi bağlamında kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarından hareketle değerler eğitiminde kullanılabilecek alternatif tiyatro metinlerine yönelik araştırmalar yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Edebi eser, değerler eğitimi, Orhan Asena, sosyal bilgiler, tiyatro

Kaynakça

• Aday, E. ve Gökdül, A. (2021). 30 Ağustos Dumlupınar Zaferi’nin bir propaganda aracı olarak “Yunan mezalimi” isimli tiyatro oyununa yansımaları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (69), 208-219. 10.51290/dpusbe.874116
• Alver, T. (2016). 1990 Sonrası milli eğitim bakanlığı tarafından onaylanmış 5,6,7,8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki tiyatro metinleri üzerine bir inceleme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• And, M. (1976). İlköğretimde tiyatro. Tiyatro Araştırmaları Dergisi. 7(7), 139-148.
• Aycan, E. (2011). Devlet tiyatrolarında sahnelenen yerli çocuk oyunları üzerine bir inceleme (2007-2008/ 2008-2099). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Aydın, A. (2012). Namık Kemal’in sanat/sanatçı algısında romantizm ve Vıctor Hugo etkisi. Turkish Studies, 7(3), 369-379.
• Aytaş, G. (2001). Çocuk ve tiyatro. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Eğitim Dergisi, 9(1).
• Bakır, A. (2007). Temel Eğitimde Tiyatro Çalışmalarının Öğrencilerin Kişilik (Özgüven Kazanımı) üzerindeki etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baş, K. (2017). Sahne sanatları ile sosyal bilgiler öğretiminin öğrencilerin başarı, tutum ve bilgilerinin kalıcılığına olan etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Batur, Z. ve Şaşmaz, E. (2018). Devlet tiyatrolarında oynan çocuk tiyatro oyunlarında değer eğitimi ve bu oyunların Türkçe öğretimine atkısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2518-2550.
• Beldağ, A. ve Aktaş, E. (2016). Sosyal Bilgiler öğretiminde edebî eser kullanımı: nitel bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 953,981.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çetişli, İ. (2006). “Edebiyat eğitiminde ‘edebi metin’in yeri ve anlamı”. Milli Eğitim Dergisi, (169), s.75–83.
• Demir, F. ve Açık, A. (2011). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürlerarası yaklaşım ve seçilecek metinlerde bulunması gereken özellikler. Türklük Bilimi Araştırmaları, 30, 51 – 72.
• Doğanay, A. (2009). “Değerler eğitimi”, sosyal bilgiler öğretimi. Cemil Öztürk (Ed.), Ankara: Pegem.
• Güldalı-Uçuş, Ş. ve Tay, B. (2021). Tiyatro metinleri ile sosyal bilgiler öğretimi. Tokcan, E. (Ed.), Sosyal bilgilerde sözlü ve yazılı edebiyat. Ankara: Pegem Akademi.
• Gürten, E. (2009). Sahne sanatlarında yönetim ve etkili iletişim. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güler, Z. (1992). Kültürel Bir Kurum Olarak Tiyatro. Kurgu Dergisi, 10, 179-187.
• Işık, S. (2014). Türkçe eğitiminde araç metin olarak tiyatro eserlerinin önemi ve dil becerilerini geliştirmedeki rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İbret, B. Ü., Karasu-Avcı, E. , Karabıyık, Ş., Güleş, M. ve Demirci, M. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlerin öğretiminde edebi ürünlerin kullanımı. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (9) , 104-124.
• Karakaya, N. ve Demirbilek, A. (2019). Dünya edebiyatından çocuklar için tiyatroya uyarlanan eserlerin pedagojik yönden değerlendirilmesi. Researcher, 7(4), 178-192.
• Kaymakçı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebî türlerin kullanım durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2013) 230-255.
• Kuyumcu, N ve Dilidüzgün, Ş. (2013). Türkçe derslerinde tiyatro metinlerinin işlevselliği. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 347-358.
• Kuyumcu, N. (2010). Eğitimde tiyatro ve gençler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 156-165.
• Kuyumcu, N. (2014). Tarihten günümüze çocuk ve çocukluk algısı üzerine birkaç söz çocuk tiyatrosu ve çocuklarla tiyatro. Türk Dili Dergisi, 709-713.
• Merriam, S. B. (2018). Qualitative research. A guide for pattern and application. (3rd Ed.). (Trans. Edt. Selahattin Turan). Nobel Yayınevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6. ve 7. Sınıflar). Erişim tarihi: 05.06.2022, http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf
• Nalcıoğlu, A. U. (2016). Edebiyat ve kültür üzerine. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 701-710.
• Nelsson, M.R. (1998). Children and social studies: creative teaching in the elemantary classroom. Third Edition. USA: Harcourt Brace College Publishers.
• Okurlar, A. (2010). Cumhuriyet dönemi Türk çocuk tiyatrosu (1923-1950). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Orhan, A. (1993). Mustafa. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Schwartz, S., Melech, H., Lehmann G., Burgess, A., Haris M. ve Owens V. (2001). Extending the cross cultural validity of the theory of basic human values with a different method of measurement. Journal of Cross Cultural Psychology, 32, 519-542.
• Soydan Cımbız N. (2019). Namık Kemal'in tiyatro eserlerinin sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerler bağlamında incelenmesi (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi) Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Şen, C. (2017). Edebî bir tür olarak tiyatroda anlatıcı meselesi. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), 2547‐9865. ISSN: 2602‐3520
• Şimşek, Ş. (2015). Kemalettin Tuğcu’nun romanlarında değerler eğitimi. International Journal of Humanities and Education, 1(1), 79-104.
• Şimşek, T. (2011). Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Turner, T.N. (2003). Essentials of elementary social studies. Third Edition USA: Pearson Education Inc.
• Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (2022). Orhan Asena. http://teis.yesevi.edu.tr/arama Erşim tarihi: 10.06.2022.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2020). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem.
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E .G. (1985). Naturalistic inquiry. CA: SAGE Publications, Inc
• Ulutaş, M. (2018). Dil becerilerinin geliştirilmesinde tiyatro metinlerinden yararlanma. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 85-103.
• Varış, F. (1998). Eğitim bilimine giriş. İstanbul: Alkım.
• Veugelers, W. ve Vedder, P. (2003). Values in teaching. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 9(4), 377-389.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F. (2004). Howard Gardner'in çoklu zeka kuramı çerçevesi içinde okul içi tiyatro çalışmalarının eğitime katkısı. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Zbar of Zbar, V., Brown, D ve Bereznicki, B. (2003), Values education study: Final report, Curriculum Corporation, Carlton South: Curriculum Corporation http://www.curriculum.edu.au/verve/_resources/VES_Exec_Summary14Nov5pm.pdf Erşim tarihi: 15.06.2022.