16. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı Şairlerinden Garâmî’nin Tezkiretü’ş-Şu‘arâ İsimli Şairnamesi/ A Shairnamah Named Tazkirat Al-Shuara Of Garami, Who was a Poet from Classical Turkish Poetry in The 16th Century

Yıl 2015, Sayı: 3, 1 - 32, 21.10.2015

Fatih Başpınar

https://doi.org/10.29000/rumelide.133759

Cited By: 5

Öz

Klasik Türk edebiyatının ana biyografik kaynakları şuara tezkireleridir. Tezkirelerden şairin ailesi, hayatı, eğitimi, arkadaş ve meslektaşları, eserleri, edebî vasıfları, şiiri ve sanatı hakkında bilgilerden bazısı veya tamamı hakkında bilgiler edinilebilmektedir. Türk halk edebiyatında ise âşıklar tarafından söylenen ve şairname adı verilen manzumeler bulunmaktadır. Bunlarda çeşitli âşıkların isimleri, sanatları, yaşadıkları dönem, nereli oldukları, meslekleri, mensup oldukları tarikat yahut zümre gibi konularda bilgiler verilmektedir. Şairnameler tezkirelere göre çok daha az bilgi veren eserlerdir. 16. yy. klasik Türk edebiyatı şairlerinden Garâmî, Dîvân’ında gazelleri redifini kullanarak 29 tane gazele yer vermiştir. Şair, aruzun mef‘ūlü fā‘ilātü mefā‘ílü fā‘ilün kalıbıyla yazdığı ve kafiyelerini mahlaslardan seçtiği bu şiirlere Tezkiretü’ş-Şu‘arâ başlığını koymuştur. Bu şiirlerde şairin kendi mahlası da dâhil olmak üzere 242 mahlas geçmektedir. Kanuni Sultan Süleyman’ın mahlası olan Muhibbî’ye ise 33 beyitlik müstakil bir şiir ayrılmıştır. Garâmî’nin bu şiirlerinin çok azında mahlasın sahibi şaire dair bilgi vardır. Zira şair, beyitte mahlasların kelime anlamlarıyla yer almasını tercih etmiştir. Bu sebeple şairin bu şiirlerinin tezkire değil bir şairname olarak anılması daha uygundur. Klasik Türk edebiyatında Garâmî’nin söz konusu şiirlerine benzeyen iki gazel tespit ettik. Bunlardan biri 16. asır şairlerinden Ravzî’ye aittir, Pervane Bey’in Mecmû‘a-i Nezâ’ir’inde geçen öteki gazelin ise kime ait olduğu belli değildir. Çalışmamızda bu şiirlere de yer verdik. Garâmî’nin şiirlerinde geçen mahlasların bir listesini çıkardık ve söz konusu gazellerin günümüz Türkçesine çevirilerini de ilave ettik.

Anahtar Kelimeler

Garâmî, 16. yüzyıl, Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, mahlas, şairname

A Shairnamah Named Tazkirat Al-Shuara Of Garami, Who was a Poet from Classıcal Turkish Poetry in The 16th Century

Öz

Tazkirat al-shuaras are main sources of classical Turkish literature. From tazkiras it could
be obtained biographical informations on poets’ lives, their family, education, friends, colleagues,
works, literary personalities and their poetry and art. In Turkish folk literature
there are shairnamahs which have been told by folk poets. In these poems it is possible to
find informations about folk poets’ names, their works, periods when they lived, where they
were from, their jobs, tariqas or communities which they belong. Shairnamahs are less
detailed than tazkiras.Garami who was one of poets of classical Turkish poetry, had 29
gazels which had rhyme of gazelleri. In these poems he had used meter of mef‘ūlü fā‘ilātü
mefā‘ílü fā‘ilün of aruz and had titled them as Tazkirat al-Shuara. These poems contains
242 mahlases (pennames). Garami has dedicated a detached poem to Suleyman the Magnificent
who has used Muhibbi as his mahlas. In Garami’s these 29 gazels there is very little
biographical information about poets. Because he has preffered to use word meanings of
mahlases’. Therefore it is more preferable to entitle those poems as shairnamah instead of
tazkira. Apart from Garami’s shairnamah, we have detected two gazels which are similar
to Garami’s ones. One of them belongs to Ravzi who was a poet from classical Turkish poetry
in 16th century. The other one is placed in Macmua-i Nazair of Pervane Bey and it’s
poet is unknown. We have included these two gazels in this article and have given the list of mahlases in shairnamah. And also we have translated Garami’s 29 gazels into contemporary
Turkish.

Anahtar Kelimeler

Garami, 16th century, Tazkirat al-Shuara, penname, shairnamah

Kaynakça

• Âşık Çelebi (2010). Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ. Haz. Filiz Kılıç. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Aydemir, Y. (2007). Ravzî Divanı. Ankara: Birleşik.
• Başpınar, F. (2013). Garâmî: Dîvân. İstanbul: Yedirenk.
• Başpınar, F. (2015). 16. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinden İlginç Bir Şair Garâmî ve Dîvân’ında Cinas Sanatının Kullanılışı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2: 40-58. (http://www.rumelide.com/dergi/arsiv/rumelide-2015-2--nisan-april.html)
• Kaya, D. (1990). Şairnâmeler. Ankara: Halk Kültürünü Araştırma Dairesi.
• Mehmed Süreyyâ (1308). Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. İstanbul.
• Pervâne Bey (968). Mecmû‘a-i Nezâ’ir. İstanbul: Topkapı Sarayı, Bağdat Köşkü No: 406.
• TDEA (1998). Şâirnâme. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. 8. C. İstanbul. Dergâh.
• Tolasa, H. (2002). Sehî, Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ.
• Uzun, M. (2012). Tezkire. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 68-73. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.