Çeviribilimde Yeni Evrenselcilik: Meslek Etiğinin Yükselişi/ New Universalism in Translation Studies: The Rising of Professional Ethics

Yıl 2015, Sayı: 3, 90 - 100, 21.10.2015

Ayşe Banu Karadağ , Banu Tellioğlu

https://doi.org/10.29000/rumelide.133763

Öz

Özellikle 1980’li yıllardan itibaren, çağdaş çeviribilim kuramcıları Yapısalcılık Sonrası düşünce akımlarının da etkisiyle, çeviri tarihi boyunca çeşitli biçimlerde karşımıza çıkan norm koyucu ve evrenselci yaklaşımları farklı açılardan sorgulayıp eleştirmiştir. Buna karşın, 2000’lerin başında bazı çeviribilimcilerin çeviri etiğinin daha çok bir meslek etiği biçiminde ele alınması, meslek ilkelerinin ve meslek standartlarının ise daha kapsayıcı hale getirilmesi yolunda çağrılar yapmaları dikkat çekicidir. Bu yeni yaklaşım, çeviribilimde bir süreliğine etkisini kaybeden evrensellik ülküsünün yeniden canlanması biçiminde yorumlanabilir. Bu çalışmanın amacı, işte bu yeni evrenselcilik eğiliminin altında yatan nedenleri sorgulamaktır. Bu doğrultuda, öncelikle çeviri tarihinin belli dönemlerinde çeviri etiğine ilişkin nasıl yaklaşımlar sergilendiği belirlenmeye, bir anlamda, bugünkü durumun arka planı sunulmaya çalışılacaktır. Daha sonra, yeni evrenselcilik eğiliminin iki muhtemel nedeni, yani görecilikten kaçınma arzusu ve çağın getirdiği uzmanlaşma gereksinimleri üzerinde durulacak ve evrenselcilik eğiliminin doğurabileceği olumsuz sonuçlar tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Meslek etiği, evrenselcilik, görecilik, meslek ilkeleri, meslek standartları, uzmanlaşma

Kaynakça

• Arrojo, R. (1997). Asymmetrical Relations of Power and the Ethics of Translation. Text-Context. c. 11: 5-24.
• Arrojo, R. (1998). The Revision of the Traditional Gap Between Theory and Practice and the Empowerment of Translation in Postmodern Times. The Translator. c. 4. s. 1. 25-48.
• Bassnett, S. (2002). Translation Studies. 3. Baskı. New York: Routledge.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve Müphemlik. çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2008). Postmodern Ethics. Malden: Blackwell Publishing.
• Bengi-Öner, I. (1993). Çeviri Eleştirisi Bağlamında Eleştirel Bilincin Oluşması ve Eleştiri, Üsteleştiri, Çeviribilim İlişkileri. Dilbilim Araştırmaları. Ankara: Hitit: 25-50.
• Berk, Ö. (2005). Kuramlar Işığında Açıklamalı Çeviribilim Terimcesi. İstanbul: Multilin-gual.
• Catford, J. C. (1965). A Linguistic Theory of Translation. Oxford: OUP.
• Chesterman, A. (2001). Proposal for a Hieronymic Oath. The Translator, Studies in Inter-cultural Communication Special Issue: The Return to Ethics. ed. Anthony Pym. c. 7. s. 2. Manchester: St. Jerome: 139-154.
• Derrida, J. (1991/1992). The Other Heading. Trans. P. A. ed. Brault and M. B. Naas. Blo-omington: Indiana University Press.
• Dizdar, D. (2011). Deconstruction. Handbook of Translation Studies. ed. Yves Gambier, Luc van Doorslaer. c. 2. Amsrerdam/Philadelphia: John Benjamins: 31-36.
• Even-Zohar, I. (1985). Yazınsal ‘Polisistem’ İçinde Çeviri Yazının Durumu. çev. Saliha Pa-ker. Adam Sanat. s. 14. İstanbul: Adam: 59-68.
• Folkart, B. (1991). Le Conflit des Énonciations: Traduction et Discours Rapporté. Québec: Balzac.
• Gideon, T. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam: John Ben-jamins.
• Gideon, T. (2004). Çeviri Normlarının Doğası ve Çevirideki Rolü. çev. Arzu Eker. Çeviri Seçkisi: Çeviri(bilim) Nedir?. der. Mehmet Rifat. İstanbul: Dünya: 149-164.
• Gouanvic, J. (2001). Ethos, Ethics and Translation. The Translator, Studies in Intercultu-ral Communication Special Issue: The Return to Ethics. ed. Anthony Pym. c. 7. s. 2. Manchester: St. Jerome: 203-212.
• Göktürk, A. (2008). Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi.
• Gürçağlar, Ş. T. (2005). Kapılar: Çeviri Tarihine Yaklaşımlar. İstanbul: Scala.
• Güttinger, F. (1963). Zielscprache. Theorie und Technik des Übersetzens. Zürich: Manesse Verlag.
• Hermans T. (2009). Translation, Ethics, Politics. The Routledge Companion to Transla-tion Studies. New York: Routledge: 93-105.
• Hermans, T. (1999). Translation in Systems: Descriptive and System-Oriented Approac-hes Explained. Manchester: St. Jerome Publishing.
• Koskinen, K. (2000). Beyond Ambivalance: Postmodernity and the Ethics of Translation. Tampere: Tampere University.
• Lefevere, A. (1985). Why Waste our Time on Rewrites: The Trouble with Interpretation and the Role of Rewriting in an Alternative Paradigm. The Manipulation of Literatu-re: Studies in Literary Translation. ed. Theo Hermans. Beckenham: Croom Helm. 215-243.
• Mossop, B. (1983). The Translator as Rapporteur: A Concept for Training and Self-improvement. Meta. c. 28. s. 3. 244–78.
• Nida, E. (1964). Towards a Science of Translating with Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating. Lieden.
• Pym, A. (2001). The Return to Ethics in Translation Studies. The Translator, Studies in Intercultural Communication Special Issue: The Return to Ethics. c. 7. s. 2. Manc-hester: St. Jerome: 130-138.
• Pym, A. (ed). (2001). The Translator, Studies in Intercultural Communication Special Issue: The Return to Ethics. c. 7. s. 2. Manchester: St. Jerome.
• Spiessens, A. (2013). Translation as Argumentation: Ethos and Ethical Positioning in Hoess’s Commandant of Auschwitz. Translation Studies. c. 6. s. 1. 3-18.
• Spivak, G. (2004). The Politics of Translation. The Translation Studies Reader. ed. Lawrence Venuti. London/New York: Routledge: 369–388.
• Tepe, H. (2009). “Basın Etiği” ya da Basının Etik Sorunları. Etik ve Meslek Etikleri. yay. haz. Harun Tepe. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu: 141-160.
• Venuti, L. (1998). Scandals of Translation: Towards an Ethics of Difference. London & New York: Routledge.