Hayattan esere: Ahmet Hamdi Tanpınar’da yeme-içme kültürü

Yıl 2019, Sayı: 14, 78 - 102, 21.03.2019

Salih Koralp Güreşir

https://doi.org/10.29000/rumelide.540996

Öz

Hayatla doğrudan ilgili olan edebiyat, yeme-içme
kültürü ile de bu çerçevede ilgilenir. Yeme-içme, bireyin biyolojik bir
ihtiyacı olduğundan başka mensubu bulunduğu kültürün önemli bir ögesidir. Köklü
mazisinden kaynaklanan zengin içeriği ile Türk mutfağı yazarlarımıza oldukça
geniş imkânlar sunmuştur. Refik Halit Karay, Ahmet Rasim ve Ahmet Midhat Efendi
başta olmak üzere birçok yazar, bu imkânlardan yararlanıp yeme-içme unsurlarını
edebî eser formunda vermişler, böylelikle Türk mutfak kültürünün edebiyat
vasıtasıyla da devamını sağlamışlardır. Bir kültür ve sanat insanı olarak
hayata geniş bilgisi ve görgüsü etrafından bakan Ahmet Hamdi Tanpınar da
edebiyatla yeme-içmenin münasebetine ilgisiz kalmaz. Hem bize hayatını veren
günlükleri ve mektuplarında hem de geniş kültürünü yansıtan kurgusal
metinlerinde yeme-içmeye türlü açılardan dikkat eder. Günlükleri ve
mektuplarında yeme-içme özelinde insani tarafından yakaladığımız yazar,
kurgusal metinlerinde meseleye millî kültüre yönelttiği estetik bakışlarla
yönelir. İkinci tipteki eserlerinde yeme-içmeye dair verdiği ayrıntılar aynı
zamanda kurguya katkı yapıcı işlevde kullanılmıştır. Kalabalık şahıs kadrosuna
sahip romanlarında karakterleri bir araya toplama, eserde tartışılan meselelerin
bir kez daha üstünden geçme, bir karakteri tanıtma, estetiğinin büyük kısmını
oluşturan musikiye değinme fırsatı bulma gibi gayelerle yazar, eserlerinde
sofra ve kültürüne yer vermiştir. Tüm bunlar konunun edebiyatla ilgisini Tanpınar
gibi büyük bir yazarın kalemiyle kanıtlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, yeme-içme kültürü, Tanpınar, millî kültür, estetik

From life to work: Eating and drinking culture in Tanpınar

Öz

Literature, which is directly related to life,
deals with the culture of eating and drinking in this context. Eating and drinking is an important element of the culture in which
the individual belongs rather than a biological need. With
its rich content originating from its deep-rooted past, Turkish cuisine has
provided a wide range of opportunities for our authors. Refik Halit Karay,
Ahmet Rasim and Ahmet Midhat Efendi, and many other writers, benefited from
these opportunities and provided food and beverage elements in the form of
literary works, thus, they ensured the continuation of Turkish culinary culture
through literature. Ahmet Hamdi Tanpınar, who looks at the environment around
his vast knowledge and experience as a person of culture and art, is not
indifferent to the relation of eating and drinking with literature. In his fictional texts and his fictitious texts that reflect his
life, he takes care of eating and drinking from different angles. The author, who is captured by human beings in his diaries and
letters, turns to the issue in his fictional texts with the aesthetic outlook
he directs to the national culture. In his second type of works, the details he
gave about eating and drinking were also used in the constructive function of
fiction. The author touches on the table and the culture in his works for the
purpose of gathering the characters together, passing over the issues discussed
in the work, introducing a character, finding the opportunity to touch the
music that constitutes a large part of his aesthetics. His interest in the
culture of eating and drinking, in his novels, hedonists, food lovers also
responds. All this proves the interest of the literature with the help of a
great writer such as Tanpınar.

Anahtar Kelimeler

Literature, eating and drinking culture, Tanpınar, national culture, aesthetic

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (2002). Ahmed Hamdi Tanpınar. Bir Gül Bu Karanlıklarda, (Haz. A. Uçman, H. İnci) İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1-28. Alptekin, T. (2010). Ahmet Hamdi Tanpınar Bir Kültür, Bir İnsan. İstanbul: İletişim Yayınları. Ayvazoğlu, B. (2000). Ömrüm Benim Bir Ateşti. İstanbul: Ötüken Yayınları. Ayvazoğlu, B. (2015). Şikemperver Edebiyatımızın Ağız Tadı. Saatler, Ruhlar ve Kediler. İstanbul: Kapı Yayınları, ss. 195-204. Baran, Â. Mütareke Döneminde Rus Mültecilerin Yaşamı. 14 Aralık 2018 tarihinde http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-64-65-66/mutareke-doneminde-İstanbuldaki-rus-multecilerin-yasami adresinden erişildi. Belge, M. (2018). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. 15. b.s. İstanbul: İletişim Yayınları. Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Millî Folklor, 87, 159-169. Birsel, S. (2009). Ah Beyoğlu, Vah Beyoğlu, İstanbul: Sel Yayıncılık. Dirlikyapan, J. Ö. (2010). İstanbul’da Edebiyatçı Mekânları. Turkish Studies, 5 (3), 1102-1112. Edgü, F. (2005). Güzel Sanatlardan Biri Olarak Yemek Sanatı. Yemek ve Kültür, 1, 7-8. Es, H. F. (2010). Kaybolan İstanbul’dan Hatıralar. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Gürhan, N. (2017). Yemek ve Din: Yemeğin Dini Simgesel Anlamları Üzerine Bir İnceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 1205-1223. Hisar, A. Ş. (2006). Ahmet Haşim: Şiiri ve Hayatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. http://baylangida.com/Page/History/ Erişim tarihi: 20.12.2018 http://www.100tarihilokanta.com/ayaspasa-rus-lokantasi/ Erişim tarihi: 20.12.2018 http://www.koragop.com/ Erişim tarihi: 19.12.2018 İleri, S. (2010). Oburcuğun Edebiyat Kitabı. İstanbul: Doğan Kitap. İnci, H. (2004). Türk Romanında Sofra. Kitaplık, 78, 94-101. Çapan, C. (2012). Tanpınar’ı Tanımak Paneli. Tanpınar Zamanı Son Bakışlar. (Haz. Handan İnci), İstanbul: Kapı Yayınları, 43-48. Kaplan, M. (2002). Hamdi Bey’i Nasıl Tanıdım. Bir Gül Bu Karanlıklarda. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 415- 418. Karay, R. H. (2014). Mutfak Zevkinin Son Günleri. (Haz. T. Birkan), İstanbul: İletişim Yayınları. Karay, R. H. (2014). Mutfak Medeniyeti. Mutfak Zevkinin Son Günleri. (Haz. T. Birkan), İstanbul: İletişim Yayınları, 103-104. Karay, R. H. (2014). Yemek Yiyen Nesil Gıda Alan Nesil. Mutfak Zevkinin Son Günleri. (Haz. T. Birkan), İstanbul: İletişim Yayınları, 32-34. Koç, M. (2014). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Roman ve Hikâyelerinde Kıyafet-Karakter İlişkisi Üzerine Bir Deneme. Ahmet Hamdi Tanpınar Araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları, 163-174. Köksal, S. (2004). Ölümcül Günah: Oburluk. Kitaplık, 78, 105-111. Okay, M. O. (2012). Bir Hülya Adamının Romanı. İstanbul: Dergâh Yayınları. Özcan N. (2013). Mehmet Emin Yazıcı. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 43, ss. 358-359), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi. Tanpınar, A. H. (2009). Aydaki Kadın. (Haz. Güler Güven), İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (1995). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (1996). Yahya Kemal ve Türk Musikisi. Yaşadığım Gibi. (Haz. Birol Emil), İstanbul: Dergâh Yayınları, 377-382. Tanpınar, A. H. (1999a). Mahur Beste. İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (1999b). Sahnenin Dışındakiler. İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2000) Cahit Sıtkı’ya Dair Hatıralar. Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 462-466. Tanpınar, A. H. (2000) Ahmet Haşim’e Ait Hatıralar. Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 300-306. Tanpınar, A. H. (2001). Tanpınar’ın Mektupları. (Haz. Z. Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2002). Huzur, İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2006). Hikâyeler. İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2007). Günlüklerinin Işığında Tanpınar’la Başbaşa. (Haz. İ. Enginün, Z. Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2010). XIX Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Tanpınar, A. H. (2018). Suat’ın Mektubu. (Haz. H. İnci), İstanbul: Dergâh Yayınları. Topuz, E. (2012). Edebiyat ve Yemek: Bir Kronotop Olarak Yemek. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul. Yaşin, M. Bir Zamanlar Liman Lokantası Vardı. 20.12.2018 tarihinde http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/mehmet-yasin/bir-zamanlar-liman-lokantasi-vardi-40391960 adresinden erişildi. Yavuz, H. (2018). Gourmand’lar Gourmet’ler ve Perde Pilav Üzerine. Yemek ve Kültür, 52, 8-12. Yıldız M. A. (2015). Beyazıt’ta Bir Kültür Ortamı. Mavi Atlas Dergisi, 4, 96-107.