Lausanne exchange experiences: Case of Çatalca

Yıl 2019, Sayı: 15, 274 - 284, 21.06.2019

Serdar Gürçay

https://doi.org/10.29000/rumelide.580578

Öz

Migration is one of the common activities that
living beings perform to survive. Humans, like other creatures, have
experienced various migrations throughout history, for seasonal, economic or
security reasons. The population exchange between Turks and Greeks was one of
the significant examples. After the end of World War I, population exchange was
necessary between Greece and Turkey, as a result of changing world order and
borders. As a result, in 30^th of January 1923, Convention Concerning the Exchange of Greek and Turkish Population shave
been signed and there has been a population exchange between Turks in Greece
and Greek Cypriots in the Turkish borders. In this study, the data of the field
study conducted in Çatalca, a district of Istanbul, was used. The aim of the
study is to learn the experiences of the survivors or their relatives and to
use this information in interpreting the population exchange. In this respect,
demographic, socio-cultural, political / political aspects of the exchange are
revealed. The fact that the exchange process is a matter of tragedy for both
sides is revealed.

Anahtar Kelimeler

Çatalca, migration, Lausanne Exchange, field study

Lozan Mübadelesi’nin etkileri: Çatalca örneği

Öz

Göç, canlıların hayatta kalmak için
gerçekleştirdikleri yegâne ortak faaliyetlerden biridir. İnsanlar da diğer
canlılar gibi mevsimsel, ekonomik, güvenlik vb. gerekçelerle tarih boyunca
çeşitli göçler yaşamışlardır. Türkiye Cumhuriyeti de, fazlaca göç hadisesine
tanıklık etmiş ülkelerden biridir. Türk ve Rumların zorunlu göçünü esas alan
mübadele ise bahse konu göçlerden sadece biridir. I. Dünya Savaşı’nın
bitiminden sonra değişen dünya düzeni ve sınırlar neticesinde Türkiye ile
Yunanistan arasında nüfus değişimi gerekmektedir. 30 Ocak 1923 tarihinde
imzalanan Türk ve Rum Ahalinin Mübadelesine
Dair Mukavelename
ve Buna Bağlı Protokol ile Anadolu’da yaşayan Ortodoks
Rumların Yunanistan’a ve Batı Trakya hâricinde kalan Türklerin Anadolu’ya
gönderilmeleri karar altına alınmıştır. Bu çalışmada, İstanbul’un bir ilçesi
olan Çatalca’da gerçekleştirilen saha çalışmasının verileri ışığında Büyük
Mübadele’ye (1923-1925) şahitlik etmiş ya da müşahitlerin yakınları tarafından
aktarılan, göç esnasında ve sonrasında yaşanan zorluklar ele alınacaktır.
Çalışmanın amacı, hâlen hayatta olan veya onların akrabalarının konu hakkındaki
yaşanmışlıklarını öğrenmek ve bu bilgileri Nüfus Mübadelesini yorumlarken
kullanmaktır. Bu yönüyle mübadelenin demografik, sosyo-kültürel, siyasi/politik
yönleri ortaya çıkarılmaktadır. Mübadele sürecinin baştan aşağı her iki taraf
için de trajedi konusu olduğu gerçeği gözler önüne serilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çatalca, göç, Nüfus Mübadelesi, saha çalışması

Kaynakça

• 1. Yazılı Kaynaklar
• Akgün, S. (1986). “Birkaç Amerikan Kaynağından Türk-Yunan Mübadelesi Sorunu”, Türk-Yunan İlişkileri Üçüncü Askeri Tarih Semineri, Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. Arı, K. (2000). Büyük Mübadele-Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), 2. b. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Aydemir, Ş. S. (1976). İkinci Adam (1884-1938), c. 1. İstanbul: Remzi Kitabevi. Aysal, N. [2015, Şubat]. Türk-Rum Nüfus Mübadelesi: Ortodoksların Anadolu’dan Zorunlu Göçü. VII. Uluslararası Canik Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Canik/Samsun. Erişim Adresi:http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/32869/ T%C3%BCrk-Rum%20N%C3%BCfus%20M%C3%BCbadelesi%20Ortodokslar %C4%B1n%20Anadolu%E2%80%99dan%20Zorunlu%20G%C3%B6%C3%A7%C3%BC.pdf?show Castells, M. (2010). End of Millenium, 2. b. Birleşik Krallık: Willey-Blackwell. Çapa, M. (1990). “Yunanistan’dan Gelen Göçmenlerin İskânı”, Atatürk Yolu: 49-84. Çatalca’nın Tarihsel Durumu ve Konumu. Erişim Tarihi: 30.03.2018. Erişim Adresi: www.catalca.bel.tr Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Erdal, İ. (2015). Nüfus Değişiminde Mübadillerin Uyum Süreci ve Sosyo-Ekonomik Değişimdeki Rolleri. Erişim tarihi: 15.02.2019. Erişim Adresi: http:// www.ayk.gov.tr /wp-content/ uploads/2015/01/ Gökaçtı, M.A. (2002). Nüfus Mübadelesi. İstanbul: İletişim Yayınları. Hirschon, R. (2000). Mübadele Çocukları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İlhan, M. Emir. (2018). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Belleğin Mukavemeti, Hatırlama, Kültür ve Tarih Açısından Girit”. Mediterranean Journal of Humanities. VIII/1: 227-235. Keleş, R. (1998). “Göç”, Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Yayınları. Meray, S. L. (1969). Lozan Barış Konferansı: Tutanaklar, Belgeler. c.1. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları. Oran, B. (2005). “Kalanların Öyküsü 1923 Mübadele Sözleşmesi’nin Birinci ve İkinci Maddelerinin Uygulanmasından Alınacak Dersler”, Ege’yi Geçerken, Der. Renee Hirschon, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları: 161-185. Sepetçioğlu, T. E. (2014). “İki Tarihsel Eski Kavram, Bir Sosyo-Kültürel Yeni Kimlik: Mübadele Nedir, Mübadiller Kimlerdir?”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. Y: 18, s.3. Sorokin, P. A. (2008).Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, çev. Mete Tunçay. İstanbul: Göçebe Yayınları. Tokalak, İ. (2017). Ahilik, Bektaşilik, Alevilik ve Mevleviliğin Kökenleri. İstanbul: Doğu Kitabevi. Toros, A. (2008). Sorunlu Bölgelerde Göç, Ankara: Global Strateji Enstitüsü.
• 2. Sözlü Kaynaklar
• KK No Adı Soyadı Doğum Tarihi ve Yeri Tahsili Mesleği Mülakat Yılı KK1 Emre Toker 1983, Çatalca Lise Muhasebeci, Tarih ve Kültür Araştırmacısı 2014 KK2 Numan Toker 1946, Çatalca İlkokul Halk oyunları öğretmeni. TRT Çatalca Kültür Kaynak Kişisi 2014, 2015 KK3 Müge Toker 1984, Kırklareli Üniversite Çatalca Mübadele Müzesi Müdürü 2014 KK4 Emine Tutku VARDAĞLI 1979, İstanbul Üniversite İstanbul Aydın Üniversitesi, Dr. Öğr. Üyesi 2019 KK5 Sefer GÜVENÇ 1945, Tekirdağ Üniversite Lozan Mübadilleri Vakfı Genel Sekreteri 2019