Öz
Türk mutfak kültürü, kadim bir geçmişe sahiptir.
Orta Asya’da atlı-göçebe yaşam tarzını benimsemiş Türk boylarının kendilerine
özgü bir mutfak kültürü vardır. Bu kültür, Orta Asya’dan göçleri sırasında geçtikleri
coğrafyadaki diğer mutfak kabullerinden etkilenir. Selçuklu mutfağı, en eski
devirlerde oluşmuş Türk mutfak kültürüyle İslamiyet’in getirdiği kabullerin bir
sentezidir. Anadolu Selçuklu Devleti ve Türk beyliklerinin mutfak kültüründe
sadelik esastır. Osmanlı saray mutfağı ise günümüz Türk mutfağının temelini
oluşturur. Türk mutfağı; yemekleri, yemek pişirme teknikleri ve sunumla ilgili
kabulleriyle sosyal hayattan beslenen şairler için ilham kaynağı olur. Örneğin
eski dönemlerden itibaren Türk sofralarının vazgeçilmez yemeklerinden olan
pilav, şiirde anlatı ögesi olarak kullanılır. XVI. asır şairlerinden Ravzî’nin
pilav övgüsünde kaleme aldığı manzumesi bu durumun ilgi çekici
örneklerindendir. Bu kaside, gelenekteki benzerlerinden konusu, üslubu, hayal
dünyası ve kompozisyon bütünlüğündeki şairane tercihlerle ayrılan kısa bir övgü
şiiridir. Şair, bu şiirinde uzun bir süredir yemediği, bu nedenle de kavuşma
isteği ve özlem duygusu içerisinde olduğu pilav yemeğini çeşitli benzetmeler
yaparak över. Bununla beraber devrin sultanı III. Murat’ın Atmeydanı’nda
verdiği bir ziyafette pilav yediğini söyleyerek sultana dua eder. Pilavın
mübalağalı bir üslupla ve çeşitli benzetmelerle övgüsü şiirin sonuna kadar
sürer. Bu çalışmada, Ravzî’nin pilav övgüsünde kaleme aldığı manzumesi, Türk
mutfak kültürünün şiire yansıması bağlamında şekil ve muhteva özellikleri
açısından incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Türk mutfağı Osmanlı saray mutfağı pilav Ravzî klâsik Türk edebiyatı
Kaynakça
- Aktaş, A. & Özdemir, B. (2007). Otel işletmelerinde mutfak Yönetimi (2. Baskı). Ankara: Detay. Akyalçın, N. (2012). Türkçenin anlamsal zenginlikleri deyimlerimiz. Ankara: Eğiten Kitap. Argıllı, E. (2005). Elif’in mutfağından ağzınıza layık 400 tarif. İstanbul: Omega. Aydemir, Y. (2009). Ravzî divanı. Ankara: Birleşik. Ayverdi, İ. (2016). Misalli büyük Türkçe sözlük (3. Baskı). İstanbul: Kubbealtı İktisadî İşletmesi. Baysal, A. (1993). Beslenme kültürümüz. Ankara: KTB. Bozkurt, N. (1998). Hurma. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 18. İstanbul: Diyanet Vakfı, 391-393. Ciğerim, N. (2001). Batı ve Türk mutfağının gelişimi, etkileşimi ve yiyecek-içecek hizmetlerinde Türk mutfağının yerine bir bakış. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 49-61. Demirci, M. (1997). Hakikat. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: Diyanet Vakfı. Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk dünyası turizm araştırmaları dergisi, 3, 105-125. Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi (6. Baskı). Ankara: TDK. Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 26, 24-30. Halıcı, N. (1997). Anadolu bayramlarında beyaz renkler. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 65-67. Halıcı, N. (2009).Türk mutfağı (2. Baskı). İstanbul: Oğlak. Işın, P. M. (2017). Osmanlı mutfak sözlüğü (2. Baskı). İstanbul: Kitap. Karaman, H. & Özbek, A. & Dönmez, İ. K. & Çağrıcı, M. &Gümüş S. & Turgut, A. (2006). Kur’ân-ı Kerîm ve açıklamalı meali. Ankara: Diyanet Vakfı. Közleme, O. (2012). Türk mutfak kültürü ve din. PYayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Onay, A. T. (2009). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü (eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı). Haz.: Cemal Kurnaz. İstanbul: H. Ögel, B. (1991). Türk kültür tarihine giriş, C. 4, Ankara: KTB. Rice, T. T. (1989). Bizans’ta günlük yaşam (Bizans’ın mücevheri Konstantinapolis). Çev.: Bilgi Altınok. İstanbul: Göçebe. Roux, J. (1989). Türklerin tarihi. Çev.: Galip Üstün. İstanbul: Milliyet. Sami Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. Haz.: Paşa Yavuzarslan. Ankara: TDK. Saraç M. A. Y. (2007). Klâsik edebiyat bilgisi (biçim-ölçü-kafiye). İstanbul: 3F. Saray, M. (1992). Bedahşan. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi, C. 5. İstanbul: Diyanet Vakfı, 291-292. Saz, L. (1974). Harem’in iç yüzü. Düz.: Sadi Borak. İstanbul: Milliyet. Solmaz Y. & Altıner D. D. (2018). Türk mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3, 108-124. Şahin, H. (2008). Türkiye Selçuklu ve Beylikler dönemi mutfağı. Türk mutfağı. Ankara: KTB. Tekin, T. (2003). Orhon yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk). İstanbul: Yıldız Dil ve Edebiyat. Tezcan, M. (1997). Yemek kültürü üzerine dinsel etkiler. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 139-146. Uzun, M. (1992). Bedahşan: Edebiyat, Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Diyanet Vakfı, 292-293. Yiğit, Y. & Ay, E. (2016). Osmanlı mutfak kültürü. 3rd Intertanional congress on social sciences, China to Adriatic, 8-22.
Öz
Turkish culinary culture has an ancient past.
Turkish tribes who adopted the equestrian-nomadic lifestyle in Central Asia
have their own culinary culture. This culture is influenced by other culinary
assumptions in the geography they pass through during their migration from
Central Asia. Seljuk cuisine is a synthesis of the Turkish cuisine culture that
was formed in the oldest periods and the assumptions of Islam. Simplicity is
essential in the culinary culture of Anatolian Seljuk State and Turkish
principalities. Ottoman palace cuisine is the basis of today's Turkish cuisine.
Turkish cuisine; food, cooking techniques and presentation of the inspiration
for poets nurtured by social life. For example, rice, which is one of the
indispensable dishes of Turkish tables since ancient times, is used as
narrative element in poetry. One of the interesting examples of this
situation is the poem of Ravzî, one of the poets of the 16th century, penned in
praise of rice. In this eulogy, the subject of the tradition is a short poem of
praise which is distinguished by its poetic preferences in the integrity of its
style, imagination and composition. In this poem, the poet praises the rice
dish, which he has not eaten for a long time and therefore has a desire to meet
and longing, by making various metaphors. However, the Sultan of the period
III. Murat prays to the sultan saying that he ate rice at a feast at Atmeydanı.
The praise of rice with an exaggerated style and various metaphors continues
until the end of the poem. In this study, the verse Ravzî wrote in praise of
rice will be examined in terms of its shape and content features in the context
of the reflection of Turkish cuisine to poetry.
Anahtar Kelimeler
Turkish cuisine Ottoman palace cuisine rice Ravzî classical Turkish literature
Kaynakça
- Aktaş, A. & Özdemir, B. (2007). Otel işletmelerinde mutfak Yönetimi (2. Baskı). Ankara: Detay. Akyalçın, N. (2012). Türkçenin anlamsal zenginlikleri deyimlerimiz. Ankara: Eğiten Kitap. Argıllı, E. (2005). Elif’in mutfağından ağzınıza layık 400 tarif. İstanbul: Omega. Aydemir, Y. (2009). Ravzî divanı. Ankara: Birleşik. Ayverdi, İ. (2016). Misalli büyük Türkçe sözlük (3. Baskı). İstanbul: Kubbealtı İktisadî İşletmesi. Baysal, A. (1993). Beslenme kültürümüz. Ankara: KTB. Bozkurt, N. (1998). Hurma. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 18. İstanbul: Diyanet Vakfı, 391-393. Ciğerim, N. (2001). Batı ve Türk mutfağının gelişimi, etkileşimi ve yiyecek-içecek hizmetlerinde Türk mutfağının yerine bir bakış. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 49-61. Demirci, M. (1997). Hakikat. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: Diyanet Vakfı. Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk dünyası turizm araştırmaları dergisi, 3, 105-125. Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi (6. Baskı). Ankara: TDK. Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 26, 24-30. Halıcı, N. (1997). Anadolu bayramlarında beyaz renkler. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 65-67. Halıcı, N. (2009).Türk mutfağı (2. Baskı). İstanbul: Oğlak. Işın, P. M. (2017). Osmanlı mutfak sözlüğü (2. Baskı). İstanbul: Kitap. Karaman, H. & Özbek, A. & Dönmez, İ. K. & Çağrıcı, M. &Gümüş S. & Turgut, A. (2006). Kur’ân-ı Kerîm ve açıklamalı meali. Ankara: Diyanet Vakfı. Közleme, O. (2012). Türk mutfak kültürü ve din. PYayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Onay, A. T. (2009). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü (eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı). Haz.: Cemal Kurnaz. İstanbul: H. Ögel, B. (1991). Türk kültür tarihine giriş, C. 4, Ankara: KTB. Rice, T. T. (1989). Bizans’ta günlük yaşam (Bizans’ın mücevheri Konstantinapolis). Çev.: Bilgi Altınok. İstanbul: Göçebe. Roux, J. (1989). Türklerin tarihi. Çev.: Galip Üstün. İstanbul: Milliyet. Sami Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. Haz.: Paşa Yavuzarslan. Ankara: TDK. Saraç M. A. Y. (2007). Klâsik edebiyat bilgisi (biçim-ölçü-kafiye). İstanbul: 3F. Saray, M. (1992). Bedahşan. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi, C. 5. İstanbul: Diyanet Vakfı, 291-292. Saz, L. (1974). Harem’in iç yüzü. Düz.: Sadi Borak. İstanbul: Milliyet. Solmaz Y. & Altıner D. D. (2018). Türk mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3, 108-124. Şahin, H. (2008). Türkiye Selçuklu ve Beylikler dönemi mutfağı. Türk mutfağı. Ankara: KTB. Tekin, T. (2003). Orhon yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk). İstanbul: Yıldız Dil ve Edebiyat. Tezcan, M. (1997). Yemek kültürü üzerine dinsel etkiler. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 139-146. Uzun, M. (1992). Bedahşan: Edebiyat, Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Diyanet Vakfı, 292-293. Yiğit, Y. & Ay, E. (2016). Osmanlı mutfak kültürü. 3rd Intertanional congress on social sciences, China to Adriatic, 8-22.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Türk dili, kültürü ve edebiyatı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Eylül 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 16 |
