An applied approach to translation performance ın terms of linguistics

Yıl 2019, RumeliDE 2019.Ö6 - Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Uluslararası Filoloji Çalışmaları Konferansı, 500 - 516, 21.11.2019

Meltem Merve Konu

https://doi.org/10.29000/rumelide.649339

Cited By: 1

Öz

Translation is a simultaneous/diachronic
performance, consisting of expedient signs and providing oral/written
information/communication in intralinguistic/interlinguistic between receiver
and giver. It’s benefited from translation studies in all fields particularly
science, technology and literature. Literary translations are utilised with
different purposes from pleasure of the receiver  to academic development. As known, when oral/
written text in source and target language is used at the same environment and
state, translation act reaches its goal. So, enabling equivalence of semantic
and funtional is the main purpose in the translation. Enabling linguistic
equivalence is the main frame in translation studies being among the fields of
applied linguistics. Providing unity of grammatic,semantic and functional is
important for reaching the gaim of translator and translation and utilising
from product for receiver in translations. In this process, the most important
problem is information loss. Information loss results from not placing
morphologic, syntactic, semantic and stylistic factors of source language to
target language completely. The purpose of translator is to minimize
information loss. At this point, translator utilises from many linguistic
theory and concepts by conciously/unconciously primarily generative
transformational grammer. For exampling this situaiton, revealing the
importance of linguistics’ method, theory and concepts in translation
performance has been aimed by comparing Annabel Lee poem by Edgar Allen Poe
with Turkish translations by Melih Cevdet Anday and Uğur Demiröz. For this
purpose, translation texts have been evaluated by comparing with the main poem
in terms of grammatical, imaginative and expression loss, semantic shifts and
functionality within the frame of equivalence fact and based on the subfields
of linguistics which are morphology, lexicology, 

Anahtar Kelimeler

Annabel Lee, translation studies, target language, source language, applied linguistics

Çeviri edimine dilbilimsel açıdan uygulamalı bir yaklaşım

Öz

Çeviri; dil içi ya da diller arasında alıcı ve
verici arasında sözlü veya yazılı enformasyon/ iletişimi sağlayan, amaca uygun
göstergelerden oluşan eşzamanlı/ artzamanlı bir edimdir. Çeviri çalışmaları
bilim, teknoloji ve edebiyat başta olmak üzere tüm alanlarda kullanılmaktadır.
Bu alanlar arasındaki edebi çeviriler alıcının zevkinden akademik gelişimine
kadar çeşitli amaçlara hizmet etmektedir. Bilindiği üzere, kaynak ve erek
dildeki sözlü/ yazılı metin aynı ortam ve durumlarda kullanılabildiği ölçüde
çeviri eylemi amacına ulaşmış olmaktadır. Bu nedenle, anlamsal ve işlevsel
eşdeğerliğin sağlanması çevirinin temel amacıdır. Uygulamalı dilbilimin
alanlarından biri olan çeviribilim çalışmalarında dilbilimsel eşdeğerliği
oluşturabilmek, çeviri için bir nevi iskelet görevi görmektedir. Çevirilerde
dilbilgisel, anlamsal ve işlevsel bütünlüğü sağlamak; çevirmenin ve çevirinin
amacına ulaşması, alıcının da ortaya çıkan üründen gereğince yararlanabilmesi
için önem taşımaktadır. Bu süreçteki en önemli sorun bilgi yitimidir. Bilgi
yitimi; kaynak dilde yer alan biçimsel, sözdizimsel, sözlüksel, anlamsal ve
biçemsel ögelerin tam olarak erek dildeki metne yerleştirilememesinden
kaynaklanmaktadır. Çevirmenin amacı bilgi yitimini olabildiğince en aza
indirebilmektir. Bu noktada, çevirmen Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi başta olmak
üzere birçok dilbilim kuram ve kavramlarından bilinçli/bilinçsizce
yararlanmaktadır. Bu durumu örneklendirmek amacıyla çalışmada Edgar Allan
Poe’nun “Annabel Lee” adlı şiiri Melih Cevdet Anday ve Uğur Demiröz tarafından
Türkçeye çevirileri ile karşılaştırılarak dilbilimin yöntem, kuram ve
kavramlarının çeviri edimindeki önemini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla,
çeviri metinleri dilbilgisi, imge, anlam ve deyiş kayıpları ile işlevsellik
açılarından eşdeğerlik olgusu çerçevesinde ve dilbilimin alt alanlarından
biçimbilim, sözcükbilim, sözdizim ve anlambilim temelinde asıl eser ile
karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Annabel Lee, çeviribilim, hedef dil, kaynak dil, uygulamalı dilbilim

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK. Aksan, D. (2016). Şiir dili ve Türk şiir dili. Ankara: Bilgi. Aslan, O. (2000). Bir çeviri örneği ve onun çeviri eleştirisinin ortaya koyduğu gerçekler. Çeviri eleştirisi içinde. (Haz. Mustafa Durak). Ankara Üniversitesi Tömer Bursa Şubesi Sempozyum Bildirileri. Bursa, 52-61. Aydın, M. (2014). Dilbilim el kitabı. İstanbul: Sözcü. Başaran, M. A. (2013). Şiir çevirisinde sözdizimsel eşdeğerlik. International Journal of Language Academy, 1 (1), 91-105. Başkan, Ö. (1978) Dilde çeviri işlemi, Türk Dili Aylık Dil ve Yazın Dergisi, 322, 26-36. Baytekin, B. (2000). Günter Grass’ın “Die Blechtrommel” romanının Türkçeye çevirisinde atasözleri, deyimler ve özdeyişlere eleştirel yaklaşım. Çeviri eleştirisi içinde. (Haz. Mustafa Durak). Ankara Üniversitesi Tömer Bursa Şubesi Sempozyum Bildirileri. Bursa, 62-74. Boztaş, İ. (1993). Çeviri, çevirmen, dilbilim ilişkisi, çeviride eşdeğerlik ve kayıplar, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (2), 55-65. Büyüköztürk vd. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem. Çetinkaya, S. (2017). Çevirinin dilbilim ve yazınbilim ile ilişkisi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4 (5), 1228-1223. Delibaş, M. & Delibaş, H. (2017). “Veba” adlı eser ile Türkçe çevirilerinin karşılaştırılmalı çözümlenmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5 (3), 568-578. Demiral, S. & Kaya, M. (2013). Şiir çevirilerinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Turkish studies, 8 (10), 251-264. Göktürk, A. (2019). Çeviri dillerin dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin. Jakobson, R. (1959). On linguistic aspects of translation. In on translation. Cambridge: Hardvard University Press. Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK. Karavin, H. (2016). Çeviri Kuramları bağlamında eşdeğerlik kavramının izini sürmek, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6 (12), 125-144. Kocaman, A. (1993). Çeviri, çeviri eleştirisi, dilbilim. Dilbilim Araştırmaları, 4, 1-4. Köksal, D. (2008). Çeviri eğitimi kuram ve uygulama. Ankara: Nobel. Köktürk, Ş. (2015). Uygulamalı çeviribilim. Ankara: Detay. Malmkjaer, K. (2005). Translation and linguistics. Perspectives: Studies in Translatology, 3 (1), 4-20. Özdemir, İ. (2014). Edgar Allen Poe’nun “Annabel Lee” adlı şiirinin Melih Cevdet Anday tarafından yapılan çevirisine eleştirel bir çözümleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2 (4), 16-31. Özek, F. (2001). Cahit Sıtkı Tarancı’nın Ölümden Sonra Adlı şiirinin dilbilimsel açıdan incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 147-164. Stolze, R. (2013). Çeviri kuramları. (çev. Emra Durukan). İstanbul: Değişim. Tahir Gürçağlar, Ş. (2019). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say Uygur, N. (1989). Dilin gücü. (3.baskı). Ankara: Ara yayıncılık. Ülsever, Ş. (2007). Karşılaştırmalı edebiyat ve edebi çeviri. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Yayınları. Vardar, B. (1988). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: ABC. Vardar, B. (2001). Dilbilim yazıları. İstanbul: Multilingual. Yazıcı, M. (2005). Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin. Yılmaz, S. (2013). Yaşar Kemal’in “İnce Memed” romanı ile Fransızca çevirisi üzerine dilbilim ve çeviri incelemesi. Turkish Studies, 8 (10), 743-754. https://www.siir.gen.tr/siir/e/edgar_allan_poe/annabel_lee.htm erişim:20.06.2019 https://www.siirleraslabitmemeli.com/annabel-lee-edgar-allan-poe-siir-cevirisi/ erişim:20.06.2019