The evaluation of 12 September coup d'état’s sociological imagination in Turkey under the novel of the İşkenceci written by Alev Alatlı

Yıl 2019, Sayı: 17, 78 - 92, 21.12.2019

Kübra Avcı Güven

https://doi.org/10.29000/rumelide.656627

Öz

The position of ‘woman’ in social life undoubtedly gives us insight into the world of the mind and social roles and approaches of the individuals who make up the society, as well as providing panoramic reading of the time in the process of social change and transformation. Therefore, it can be said that ‘woman’ is both actor of the society she lives in and she reflects the social texture of the same structure. Moreover, the ‘woman’ carries a number of symbolic elements around her ‘identity’ in the social interaction created by social transformation processes. These items are not just personal information; but also, they include historical, sociological and psychological features. This study analyzes the political events in the 1980s in Turkey under the shadow of the September 12 Coup D'état, from the literary work named İşkence which gives the sociological panorama of the period by examining the extent to which the novel fiction coincides with the historical reality around ‘woman’. The changes and the transformation of ‘woman’ subject in social life will be discussed around “identity, privacy, alienation and feminist sensitivity” under the influences of class differences, ethnic and cultural identities, ideological doctrines, feminist approaches, traditionalism and modernism around the East-West dichatomy.

Anahtar Kelimeler

Woman, identity, privacy, social structure, feminist sensitivity, alienation

Türkiye’de 12 Eylül 1980 darbesi’nin edebî düzlemdeki sosyolojik muhayyilesini Alev Alatlı’nın İşkenceci romanından hareketle değerlendirmek

Öz

Toplumsal değişim ve dönüşüm süreçlerinde, ‘kadın’ın sosyal hayat içindeki konumu, şüphesiz ki söz konusu dönemin panoramik okumasını yapmaya yaradığı kadar toplumu oluşturan fertlerin zihin dünyasına, toplumsal rol ve yaklaşımlara ilişkin fikir vermektedir. Dolayısıyla denilebilir ki ‘kadın’, içinde yaşadığı toplumun bir aktörü olduğu gibi yine aynı yapının sosyal dokusunu yansıtan aynasıdır. Dahası ‘kadın’, toplumsal dönüşüm süreçlerinin meydana getirdiği sosyal etkileşim örgüsünde sahip olduğu ‘kimlik’ etrafında bir takım sembolik öğeler taşır. Bu öğeler, salt kişisel bilgiler değildir; bilakis tarihî, sosyolojik ve psikolojik anlamda karakteristik özellikler ihtiva etmektedir. Bu çalışmada 1980’li yılların Türkiye’sinde vukû bulan siyasal olaylar gölgesinde 12 Eylül Darbesi’ni konu alan Alev Alatlı’nın İşkenceci isimli edebiyat eserinden yola çıkılarak ‘kadın’ olgusu etrafında roman kurgusunun tarihsel gerçeklikle ne denli örtüştüğü irdelenerek dönemin sosyolojik panoraması çizilecektir. Sınıf farklılıkları, etnik ve kültürel kimlikler, ideolojik öğretiler, feminist yaklaşımlar ve Doğu-Batı sorunsalı etrafında vücut bulan gelenekçilikle modernlik etrafında değişim ve dönüşüm yaşayan ‘kadın’ olgusunun toplumsal yaşam içindeki seyri, ‘kimlik, mahremiyet, yabancılaşma ve feminist duyarlılık’ öğeleri açısından ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, kimlik, mahremiyet, feminist duyarlılık, yabancılaşma

Kaynakça

• Alatlı, A. (2015), “Alev Alatlı’dan Çok Farklı Bir Yazı”, Timetürk İnternet Gazetesi, 31.08.2015 https://www.timeturk.com/alev-alatli-dan-cok-farkli-bir-yazi/haber-51761 (Erişim Tarihi 18.03.2019) Alatlı, A. (2017), İşkenceci. İstanbul : Everest. Alatlı, A. (2019a), Fesüphanallah!-Nasihatname I. İstanbul : Turkuvaz Kitap. Alatlı, A. (5 Ağustos, 2019b), Büyük Sorular (Veyis Ateş İle Röportaj), [HABERTÜRK TV] Erişim Tarihi: 6 Eylül 2019, https://www.youtube.com/watch?v=MZLAse8tOg4 Alver, K. (2012), “Edebiyat Sosyolojisi ve Hayat”, Edebiyat Sosyolojisi, (Ed.) K. Alver. Ankara : Hece, 251-264. Atatürk, M. K. (1989), “Konya Kadınları ile Bir Konuşma”, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri:II (4. Baskı). Ankara : Türk Inkılap Enstitüsü Tarihi. Ayyıldız, M. (1996), Alev Alatlı Örneğinde 1980 Sonrası Türk Romanında Entelektüel Popülizm ve Sosyal Değişme, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. Barbarosoğlu, F. (2015), Şov ve Mahrem. İstanbul : Profil. Bar-Tal, D. (1990), “Causes and Consequenes of Delegitimization: Models of conflict and ethnocentrism”, Journal of Social Issues, 46(1), ss:65-81 Berger, P. L. & Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşâsı Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi, (Çev.) V. S. Öğütle, Paradigma Yayınları, İstanbul. Coşkun, S. (2012). “Edebiyat Sosyolojisi Araştırmaları İçin Bir Yöntem Denemesi”, (Ed.) K. Alver, Edebiyat Sosyolojisi. Ankara : Hece, ss: 265-274. Çaha, Ö. (2010). Sivil Kadın – Türkiye’de Kadın ve Sivil Toplum. Ankara : Savaş. Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük (Cilt 3). İstanbul : Ötüken Neşriyat. Çelik, T. (2002). Alev Alatlı'nın Romanlarında Modernizm ve Postmodernizmin Yansımaları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Devellioğlu, F. (1970). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara : Aydın Kitabevi. duvarlarınarkasinda.com (t.y.). Alev Alatlı, Erişim Tarihi: 02 Nisan 2019, http://tr.duvarlarinarkasinda.com/roportajlar/alev_alatli/ Erdoğan, T. (2012). “Türkiye’de Edebiyat Sosyolojisinin Gelişimi Üzerine Düşünceler” (İç.) Edebiyat Sosyolojisi, (Ed.) K. Alver, Ankara, Hece Yayınları, ss: 211-250. Erkal, M. (1984). Sosyal Meselelerimiz ve Sosyal Değişme. Ankara : Mayaş. Göle, N. (1992). Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme. İstanbul : Metis. Kandiyoti, D. (1987). "Emancipated but Unliberated? Reflections on the Turkish Case", Feminist Studies, 13(2): 317-338. Karpat, K. (2011). Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum. İstanbul : Timaş. Kızılçelik, S. & Erjem, Y. (1996). Açıklamalı Sosyoloji Sözlüğü. İzmir : Saray. Kösemihal, N.Ş. (1967). “Edebiyat Sosyolojisine Giriş”, Sosyoloji Dergisi, Sayı 19-20. Kurtkan, A. (1986). Genel Sosyoloji. İstanbul : Filiz. Moran, B. (2012). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 3. İstanbul : İletişim. Sezal, İ. (1991). Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar. Ankara : Akçağ. Swingewood, A. (2012). “Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar”, (İç.) Edebiyat Sosyolojisi, (Ed.) K. Alver. Ankara : Hece, ss: 101-113. Tatar, T. (2018). Kelimeler ve Kalemler - Edebiyat Sosyolojisinin Edebî Mümkinâtı. Ankara : Phoenix. Tekeli, Ş. (1989), “80’lerde Türkiye’de Kadınların Kurtuluşu Hareketinin Gelişmesi”, Birikim Dergisi, 3, ss: 34-41. Tezcan, M. (1991). Gençlik Sosyoloji Yazıları. Ankara : Gündoğan. Tolan, B. (1983). Toplumbilimlerine Giriş. Ankara : Savaş. Tuğba, Ç. (2002). Alev Alatlı’nın Romanlarında Modernizmin ve Postmodernizmin Yansımaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Yardım, M. N. (2000). Romancılar Konuşuyor. İstanbul : Kaknüs. Yılmaz, H. (2010). 'Türkiye'de 'Biz'lik, 'Öteki'lik, Ötekileştirme ve Ayrımcılık: Kamuoyundaki Algılar ve Eğilimler. Erişim Tarihi: 20 Nisan 2019, http://www.hakanyilmaz.info/yahoo_site_admin/assets/docs/HYilmaz-Otekilestirme-02-%C4%B0%C3%A7erikselRapor.188160919.pdf.