Kurmaca metinlerde tarihi bir şahsiyet olarak Timur

Yıl 2020, Sayı: 18, 100 - 114, 21.03.2020

Muhittin Doğan

https://doi.org/10.29000/rumelide.705534

Öz

Batı dünyasında meydana çıkan, zaman içerisinde değişimlere uğrayarak yoluna devam eden, dünyeviliğin ve sıradanlığın pençesinden kısa süreli de olsa insanda bir kurtuluş duygusu uyandırdığı için zevkle okunan roman türü, Osmanlı edebiyatında gecikmeli olarak benzer süreçleri yaşar. Tercüme ve taklitlerle Osmanlı toplumuna giren roman örnekleri -çeşitli sancılı dönemlerden geçerken- zamanla sayılarını ve önemini arttırarak Batıyı tanıma/algılama yolunda dikkat çekici görevler üstlenir. Tanzimat’la toplumda gözüken sosyal, siyasal, kültürel değişimler, kendilerine romanın sayfalarında geniş alanlar bulur. Türk toplumunun içerisinden geçtiği tarihsel süreçlere paralel olarak konuları değişir ve çağının tanığı olma işlevini hiç ihmal etmez. Bazen “Klasik, realist, natüralist, romantik, psikolojik, toplumcu gerçekçi, fantastik, postmodernist, tarihi…” gibi geniş sıfatlar yelpazesini isminin önüne alarak ve farklı yapılara bürünerek yolculuğuna devam eder roman. Bu çalışmada; roman sanatının bir alt kolu olarak kabul edilen tarihi roman hakkında ön bilgi verildikten sonra; Osmanlı Devletine bir fetret dönemi yaşatan, onu dağılmanın eşiğine getiren, İstanbul’un fethinin elli yıl gecikmesine sebep olduğuna inanılan tarihsel bir karakterin (Timur) romanlarda nasıl ele alınıp, işlendiği üzerinde durulacaktır. Bunu yaparken Timur’un farklı yönlerine odaklanan üç yazarın (K. Tahir-E. Toy-Y. Karakoyunlu) eserleri incelenecek, onların kendi bakış açılarına ve romanlarını oluşturmadaki amaçlarına göre aynı tarihi karakteri sanatlarının gücüyle yeniden yaratmalarındaki farklılıklara karşılaştırmalı bir yaklaşımla dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tarihi roman, Timur, Beyazıt, romanda gerçeklik

Timur as a historical personality in fictional texts

Öz

After emerging in the western world, changing over the time, the novel genre is read with pleasure because it evokes a sense of salvation from rutin of daily life even if it lasts for a short period of time. After experiencing a various painful periods the novel enters to the Ottoman society through translation and imitations(adaptations) and undertakes remarkable tasks in recognizing/perceiving the West. The social, political and cultural changes that appear in the Tanzimat era widely reflects on the pages of the novels. In the historical process even if its subjects changes the novel never neglects its function as a witness of its era. Sometimes the novel takes a wide range of adjectives such as classic, realist, naturalist, romantic, psychological, socialist, fantastic, postmodernist, historical etc. and continues to its journey by taking different structures. In this study, after giving a brief information about historical novel, we are going to eveluate how a historical character (Timur) is handled and processed in novels. In doing so, the Works of three writers (K. Tahir, E. Toy, Y. Karakoyunlu) who focus on the different aspects of Timur will be examined with a comperative aproach on their re-creation of the same historical charecter.

Anahtar Kelimeler

Historical novel, Timur, Beyazıt, reality in the novel

Kaynakça

• Aka, İ. (1994). “Timur”, DİA, C. 41, s. 173-177.
• Andı, M. F. (2013). Roman ve Hayat. Ankara: Hat.
• Antakyalıoğlu, Z. (2016). Roman Kuramına Giriş. İstanbul: Arıntı.
• Argunşah, H. (2010). “Tarihi Romanın Yükselişi(s454-464)”, HECE, Türk Romanı Özel Sayısı, Sayı: 65/66/67. Ankara: Hece.
• Belge, M. (2009). Genesis “Büyük Ulusal Anlatı” ve Türklerin Kökeni. İstanbul: İletişim.
• Belge, M. (1994). Edebiyat Üstüne Yazılar. İstanbul : Yapı Kredi.
• Çelik, Y. (2002). “Tarih ve Tarihi Roman Arasındaki ilişki, Tarihi Romanda Kişiler (s. 49-68)”, Bilig, Yaz 2002, S. 22.
• Çıkla, S. (2010). “Romanda Kurmaca ve Gerçeklik”, HECE, Türk Romanı Özel Sayısı, Sayı: 65/66/67. Ankara : Hece.
• Ecevit, Y. (2006). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul : İletişim.
• Felski, R. (2010). Edebiyat Ne İşe Yarar? İstanbul : Metis.
• Göğebakan, T. (2004). Tarihsel Roman Üzerine. Ankara : Akçağ.
• Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul : Dergah.
• Kara, H. (2017). Osmanlı’yı Tahayyül Etmek, Tarihsel Romanda Fatih Temsilleri. İstanbul : Boğaziçi Üniversitesi.
• Karakoyunlu, Y. (2016). Serçe Kuşun Sonbaharı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Lukacs, G. (2016). Tarihsel Roman (çev. İsmail Doğan). Ankara: Epos.
• Moran, B. (1990). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2. İstanbul: İletişim.
• Parla, J. (2018). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul : İletişim.
• Sazyek, H. (2015). Roman Terimleri Sözlüğü, Roman Sanatında Yüz Terim. Ankara: Hece.
• Sazyek, H. (2010). “Türk Romanında Postmodernist Yöntemler ve Yönelimler(s. 510-528)”, HECE, Türk Romanı Özel Sayısı, Sayı: 65/66/67, Hece Yayınları, Ankara.
• Tahir, K. (1990). Notlar/Roman Notları I, Topal Kasırga, Darmadağın Olan Devlet. İstanbul : Bağlam.
• Tekin, M. (2017). Roman Sanatı I, Romanın Unsurları. İstanbul : Ötüken.
• Terzioğlu, D. (2017). “Modernleşen Osmanlılar: Orhan Pamuk’un Tarihi Romanları ve Osmanlı Tarih Yazımında Yeni Eğilimler”(s.283-316), )”, Edebiyatın Omzundaki Melek, Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar(Ed. Zeynep Uysal). İstanbul : İletişim.
• Timur, T. (2019). Osmanlı-Türk Romanında Tarih Toplum ve Kimlik. Ankara : İmge.
• Tosun, N. (2019). Edebiyat Atlası. İstanbul : Dedalus Kitap.
• Toy, E. (2017). Azap Ortakları, C. I-II. İstanbul : Cumhuriyet.
• Tökel, D. A. (2010). “Niyet Boyutunda Kurmacayı Okumak: Yazarın Niyeti Romanın Oluşumu (s.200-237)” HECE, Türk Romanı Özel Sayısı, Sayı: 65/66/67. Ankara : Hece.
• Tural, S. (1991). Zamanın Elinden Tutmak. Ankara : Ecdad.
• Türkeş, A. Ö. (2017). “Romana Yazılan Tarih(s.81-148)”, Edebiyatın Omzundaki Melek, Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar(Ed. Zeynep Uysal). İstanbul : İletişim.
• Uysal, Z. (ed.),(2017). Edebiyatın Omzundaki Melek, Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar. İstanbul : İletişim.
• Yağcıoğlu, S. (2017). Roman Kahramanı ve Öznellik: Söylem İdeoloji ve Coğrafya. İstanbul : Komşu.