Kıssa-i Mûsâ anlatıları üzerine değerlendirmeler ve müellifi bilinmeyen bir Kıssa-i Mûsâ örneği

Yıl 2020, Sayı: 18, 206 - 229, 21.03.2020

Halime Çavuşoğlu

https://doi.org/10.29000/rumelide.705583

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk edebiyatının kaynaklarından biri olan Kur'an kıssaları, insanları doğru yola sevk etmek, hidayete ulaştırmak için önemli vasıtalardır. Kur'an'da öz olarak bulunan bu kıssalar, zamanla farklı kaynaklardan da beslenerek genişlemiş, edebiyatımızın temel malzemesi olmuşlardır. Hz. Yusuf, Hz. İbrahim, Hz. Süleyman, Zülkarneyn kıssaları edebiyatımızda çokça işlenmiş, müstakil eserlere de konu olmuş kıssalardır. Bu kıssalardan bir tanesi de Hz. Musa kıssasıdır. Hz. Musa kıssası, hem manzum hem de mensur eserlerin muhtevalarına kaynaklık etmiş, edebiyatımızda bu kıssa etrafında muhtelif eserler oluşturulmuştur. Çalışmamıza konu olan Kıssa-i Mûsâ metni, Amasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi 05 Ba 509/4 numarasıyla kayıtlı bir mecmuada bulunmaktadır. Müellifi belli olmayan metin, Hz. Musa kıssasının bir bölümü olan Hz. Musa'nın Tûr Dağı'nda Allah ile konuşması hadisesini konu almaktadır. Hz. Musa kıssası içerisinde yer alan bu bölüm müstakil eserlere "Münâcât-ı Mûsâ (AS)" başlığıyla konu olmuştur. 22 varaktan oluşan bu metin baştan sona kadar Hz. Musa'nın Allah'a münacatı ve Allah'ın emir ve yasakları konusu etrafında şekillenmiştir. Eski Anadolu Türkçesinin dil hususiyetlerini gösteren metinde karşılıklı konuşma üslubu ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Halkın anlayabileceği bir dille yazılan metinin dinî-didaktik yönü de ağır basmaktadır. Çalışmada öncelikli olarak Kur'an kıssaları hakkında bilgi verilecek, daha sonra edebiyatımızda Hz. Musa kıssasına yer veren bazı temel eserler ve bu eserlerde yer alan hikâyeler tanıtılacaktır. Akabinde çalışma konusu olan Kıssa-i Mûsâ metni tanıtılarak kıssanın transkripsiyonlu metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, kıssa, münâcât, Kıssa-i Musa

Evaluations on Kıssa-i Mûsâ narratives and an example of Kıssa-i Mûsâ

Öz

Qur'anic stories, which are one of the sources of classical Turkish literature, are important tools to guide people to the right path and to guide them. These stories, which are essentially found in the Qur'an, have expanded by feeding from different sources over time and have become the basic material of our literature. The stories of Yusuf, İbrahim, Süleyman and Zülkarneyn are the stories that have been widely studied in our literature and have been the subject of individual works. One of these stories is the story of Moses. The story of Moses has been the source of both verse and prose works, and various works have been created around this story in our literature. The text of Kıssa-i Mûsâ, which is the subject of our study, is registered in a magazine registered with the number of Amasya Beyazıt Provincial Public Library 05 Ba 509/4. The text of which the author is uncertain is the subject of the conversation of Moses, who is part of the story of Musa, with Allah on the Mount Tur. This section in the story of Moses has become the subject of individual works with the title "Münâcât-ı Mûsâ (AS)". This text, consisting of 22 leaves, is shaped around the subject of Moses' love to Allah and Allah's commands and prohibitions. In the text that shows the language features of Old Anatolian Turkish, a mutual speaking style and a clear language are used. The religious-didactic aspect of the text, written in a language that the public can understand, also outweighs. In the study, firstly, information about the stories of the Qur'an will be given, and then some basic works that include the story of Moses in our literature and the stories in these works will be introduced. Subsequently, the text of Kıssa-i Mûsâ, which is the subject of the study, will be introduced and transcribed text will be provided.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, story, pleading, Kıssa-i Musa

Kaynakça

• Aşçı, D. U. (2012). Mûsâ-nâme (İnceleme- Transkrisiyonlu Metin-Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım), Palet Yayınları: Konya.
• Can, Ş. (2016). Mesnevî Hikâyeleri, Ötüken Neşriyat: İstanbul.
• Canım, R. (2012). Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları: Ankara.
• Demir, Ş. (2003). Mitoloji Kur'an Kıssaları ve Tarihi Gerçeklik, Beyan Yayınları: İstanbul.
• Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları: Ankara.
• Gökcan Türkdoğan, M. (2010). "Klasik Türk Edebiyatında Kur'an Kıssalarını Konu Alan Mesneviler", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı, Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı, C. 3, S. 15, s. 64-92.
• Hazer, D. (2007). "Kur'ân-ı Kerim Kıssalarının Edebî Değeri Hz. İbrahim Kıssalarını Vaka-Zaman-Mekân-Şahıs Unsurları Açısından Bir Değerlendirme", İslami İlimler Dergisi I. Kur'an Sempozyumu, İslami İlimler Dergisi Yayınları: Çorum. s. 205-218.
• Karaçizmeli, M. (2018). "Kur'an'da Geçen Yusuf ve Musa Kıssalarının Benzer ve Farklı Yönleri", Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kıssa-i Musa (A. S.), Amasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi, Numara 509/4.
• Levend, A. S. (1998). Türk Edebiyatı Tarihi I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
• Levend, A. S. (2016). "Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri", Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
• Ölker, G. (2013). Kıssa-i Mûsâ 'Aleyhi's-Selâm Ma'a Fir'avn Kavmihi Min Ehli'l-Küfr ve'z-Zalâm, Palet Yayınları: Konya.
• Redhouse, S. J. (2011). Turkısh and Englısh Lexıon New Edıtıon, Çağrı Yayınları: İstanbul.
• Sağlam, H. (2019). "Kıssa-i Mûsâ (A. S.) (Söz Dizimi İncelemesi)", Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü: İstanbul.
• Şengül, İ. (1994). "Kur'an Mesajını Ulaştırmada Kıssaların Önemi", 1. Kur'an Sempozyumu Tebliğler-Müzakereler, Bilgi Vakfı Yayınları: Ankara.
• Uçman A. (2019) Müzekki'n-Nüfûs Eşrefoğlu Rûmî. İnsan Yayınları, İstanbul: 2019.
• Uğur, A. (2019). "Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân Efendi ve Evâru'l-Âşıkîn Adlı Eseri (İnceleme-Metin)", Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Yılmaz E.; Demir N.; Küçük M. (2013). Kısas-ı Enbiya, Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
• https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir E. T: 13.01.2020.