Kültürümüzde manzum yağmur duaları

Yıl 2020, Sayı: 18, 268 - 284, 21.03.2020

İbrahim Akyol

https://doi.org/10.29000/rumelide.705614

Cited By: 1

Öz

Dua, kişinin Yaratıcıya taleplerini, isteklerini bildirdiği yazılı ve sözlü ifadeler olarak kabul edildiğine göre, bu talepler edebî eserlere de konu olmuşlardır. Suyun az olduğu kuraklık dönemlerinde insanların Allah’tan yağmur talebiyle topluca yaptıkları dua törenlerine yağmur duası denmekte olup bu dua törenlerinin tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir. Halkın dini hissiyatını artırmak, toplum üzerinde etkisini daha kalıcı hale getirmek için bu duaların manzum olarak yapıldığı da görülmektedir. Çankırı ve bazı ilçelerinde yapılan yağmur duası törenlerinde okunan manzum yağmur dualarına rastlanılmıştır. Bu manzum yağmur dualarının bir kısmının aruz ölçüsü, bir kısmının ise hece ölçüsü ile yazıldığı görülmüştür. Ayrıca bunları yazanların/ okuyanların başta Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i olmak üzere klasik halk hikâyelerinden ve mesnevilerinden beslendikleri anlaşılmaktadır. Ayrıca bu manzumeler, Türk edebiyatındaki Divan şiiri ile Halk şiirinin aynı kaynaktan beslendiklerinin, birbiriyle içiçe olduklarının ve zaman zaman da tür ve şekillerinin birbiriyle ayırt edilmesinin de güç olduğunun bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Bu makalede, genel olarak yağmur duası ve ritüelleri hakkında bilgi verilmiş, Çankırı- Şabanözü yöresinde tespit edilen ve belirli bir ezgiyle okunan 5 adet manzum yağmur duası ile Çankırılı Hurrem’in yazdığı 1 adet manzum duaya yer verilmiş ve bu manzum duaların kısa bir tahlili de yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, halk şiiri, dua, yağmur, Çankırı

The prayers for rain in verse in Turkish culture

Öz

As the prayer is accepted as a written or verbal statement in which a person asks for his / her demands and desires from the Creator, these demands are subject to the literary works as well. The prayer ceremonies for the rain that people demand from the God collectively during the dry periods when the water is less are called prayer for rain and the history of these prayer ceremonies is as old as the history of humanity. In these ceremonies, it is seen that prayers are performed in verse in order to increase the religious feeling of the people and to make the effect on society more permanent. The prayers for rain in verse were encountered in the rain prayer ceremonies performed in Cankiri and some of its districts. It is seen that some of these prayers for rain in verse were written in aruz prosody and the rest were written in syllabic meter. Moreover, it is understood that those who write/ read them were fed by the classic folk tales and masnawis especially the Mawlid of Suleyman Celebi. Again, these poems are an indication that Divan poetry and Folk poetry in Turkish literature are nourished from the same source, they are intertwined with each other and it is difficult to distinguish between the genres and forms of the two literatures from time to time. In this article, it is given an outline of rain prayer and rituals, and five prayers for rain in verse which are detected in Cankiri-Sabanozu region and read with a certain tune along with one prayer in verse written by Hurrem from Cankiri are examined and analysed briefly.

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, folk poetry, prayer, rain, Cankiri

Kaynakça

• Haliloğlu, F. (d.1934), İlkokul mezunu, emekli din görevlisi.
• Ünver, H. A. (1322/1907-1997), İlkokul mezunu, çiftçi.
• Ünver, A. (d. 1961), Lise mezunu, emekli din görevlisi.
• Akyol, H. (1927-2012), İlkokul mezunu, çiftçi.
• Uzunosmanoğlu, İ. (d.1967), Ortaokul mezunu, esnaf.
• Acıpayamlı, O. (1963), “Türkiye’de Yağmur Duası ve Psiko-Sosyal Metotla İncelenmesi,” Ankara Üniversitesi, Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.22, S.3-4.
• Baktır, M. (2001), “İstiskâ” mad. TDVİA, C.23, İstanbul.
• Cilacı, O. (1994), “Dua” mad. TDVİA, C.9, İstanbul.
• Çavuşoğlu, M. (1986), Divan Şiiri, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı II, S.415, 416, 417, Ankara.
• Çelebioğlu, Â. (1983), “Türk Edebiyatında Manzum Dini Eserler”, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara.
• Çelebioğlu, Â. (1987). “Kültürümüzde Yatak Duaları” III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C.IV, Ankara.
• Çelebioğlu, Â. (1998), “Karacaoğlan’da Divan Şiiri Hususiyetleri” Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: MEB.
• Deniz, S. (2008), “Kadızâde Mehmed İlmî’nin Sultan IV. Murad İçin Yazdığı Manzum Duânâme’si”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1, İstanbul.
• Ekici, M. (2002), “Tire Yöresi Yağmur Duası Gelenekleri üzerine Bir İnceleme”, Millî Folklor, C. VII, S. 56, Kış.
• Komisyon, (2017), Hadislerle İslam, İstanbul: DİB Yayınları.
• Aslan,Y., Akyol, İ., Metin E., Türkoğlu, Ö., Softa, S., Alper, K., (2008) Geçmişten Günümüze Şabanözü, Çankırı: Şabanözü Belediyesi Yayınları.
• Eren, A. (2019), Hânî-zâde Seyyid İbrahim Hurrem Dîvânı, Ankara: Gece Akademi.
• Kaplan, M. (1996), Kültür ve Dil, İstanbul: Dergâh.
• Kobya, E. Ş. (2014), Türkiye’de Yağmur Törenleri ve Yağmurla İlgili İnanışlar, Atatürk Üniv., SBE, Doktora Tezi, Erzurum.
• Köprülü, M. F. (1980), Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Akçağ.
• Arvas, A. (2017), Bir Halk Kitabı Olarak Mevlidü’n-Nebî, Ankara: Sonçağ.
• Pekolcay, N. (2005), Mevlid-Süleyman Çelebi, İstanbul: Sufi.
• Kurnaz, C. (1990), Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Denemeler, Ankara: Akçağ.
• Önder, A. R. (2007) “Yağmur Duasından Ana Tanrıçaya,” Yağmur Duası Kitabı, Editör: M. Sabri Koz, İstanbul: Kitabevi.
• Polat, B. (2007) “Türk Kültüründe Yağmur Duası” , Dini Araştırmalar, Ocak-Nisan.
• Sarıkaya, M. Y. (2012) “ Halk Dilinde Bir Duâ Mecmûası” İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27.
• Şişman, B. (2003) “Samsun’da İcra Edilen Bir Yağmur Duası Ritüeli ve Türk Kültür Tarihi Bağlamında Düşündürdükleri”, Millî Folklor, C.VIII,S. 58, Yaz.
• Uludağ, S. (1994) “Tasavvufta Dua Anlayışı “ TDVİA, C. 9, İstanbul.