Tezyînî kitap sanatları konulu Türkçe bibliyografyalar üzerine bir değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: 18, 350 - 361, 21.03.2020

Gülnihal Küpeli

https://doi.org/10.29000/rumelide.705771

Öz

Türk-İslam kitap sanatları (minyatür, tezhip, katı’, cild) konusunda Türkçe ortaya konulan bazı araştırmaların, gerek bezemeli yazmaların akademik câmiâya ilk kez tanıtılması gerekse de bu sanatlara ilişkin teorik arka planın oluşturulup, kavramsal içeriğin belirlenmesi hususunda Batı’daki yayınlara dahi önayak olduğu bir gerçektir. Buna rağmen, tezyînî kitap sanatlarını konu alan Türkçe bibliyografyaların tarihi en iyi ihtimalle 1969 yılına kadar geri götürülebilir. Bu tarihten günümüze uzanan 50 yıllık serüvenini köşe taşlarını üç kitap, beş makale ve bir tez çalışması oluşturmaktadır. Bu makalede, ilgili bibliyografyaların temel özellikleri dönem ve format itibariyle tanıtılacak, ihtiva ettikleri künyelerin yayın dili ve konuları üzerinden bir takım değerlendirmelere gidilecektir. 1927-2019 yılları arasında Latin alfabesiyle hazırlanan Türkçe çalışmalara ilişkin istatistiklere bakılırsa, alanla ilgili ilk bibliyografik makale İ. Binark, ilk bibliyografik kitap ise N. Atasoy tarafından hazırlanmıştır. Yayınlanan üç kitaptan ilk ikisi minyatür eksenli olup, seçilmiş bibliyografya özelliği taşırken, doğrudan minyatür, tezhip, katı’ ve cild konulu Türkçe yayınlara odaklanan kitap çalışması ancak 2019 yılında ortaya konmuştur. Bütün bunlara ilaveten makalede, tezyînî kitap sanatları konulu Türkçe çalışmalar, ansiklopedi maddeleri ve lisansüstü tez çalışmaları bağlamında ele alınarak bazı değerlendirmelere de yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslam kitap sanatları, minyatür, tezhip, katı’, cild, bibliyografya

An evaluation on The Turkish bibliographies about the arts of the decorated books

Öz

It is a fact that some researches in Turkish on Turkish-Islamic book arts (painting, illumination, qatı', bookbinding) leads even to the publications in the West both in the context of introducing varied decorated manuscripts to the academic community for the first time and establishing theoretical background of these arts and determining their conceptual content. But the history of bibliographies in Turkish on the arts of the book can be traced back to 1969 at best. The cornerstones of its 50-year adventure dating back to this day are the three books, five articles, and a dissertation.In this article, the basic features of the related bibliographies will be introduced in terms of period and format, and some evaluations will be made on the tags through their publication language and topics. If we look at the statistics about Turkish publications prepared with Latin alphabet between 1927-2019, the first bibliographic article related to the field belongs to I. Binark and the first bibliographic book was prepared by N. Atasoy. The first two of three books are focused on the art of miniature painting with the feature of the selected bibliography. The book, which focused directly on publications in Turkish about miniature painting, illumination, bookbinding, and qatı' was only published in 2019.In addition to all of these, the Turkish studies on the arts of the decorated manuscripts will be discussed through the encyclopedia articles and postgraduate dissertations and some evaluations will also be made on this issue.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic book arts, painting, illumination, qatı’, bookbinding, bibliography

Kaynakça

• Ağaoğlu, M. ve Çepnioğlu, Ö. (2015). Osmanlı Minyatür Sanatı Bibliyografyası II, Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, 7, 95-104.
• Ağaoğlu, M. ve Çepnioğlu, Ö. (2014). Osmanlı Minyatür Sanatı Bibliyografyası I, Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, 6, 165-174.
• Altun, A. (2001). Yıldız Demiriz Kaynakçası, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları: Yıldız Demiriz’e Armağan, B. Tanman, U. Tükel (yay. haz.). İstanbul: Simurg, 19-23.
• Akçaoğlu, Y.ve Doğan, S.( 2009). Semavi Eyice Kaynakçası (86 Yıla Armağan). İstanbul: Kitap.
• Akgül, M. ve Yiğitbaş, A. K. (1996). Uğur Derman Bibliyografyası. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Akgül, M. (2010). Çiçek Derman Bibliyografyası. İstanbul: MTV.
• Archibald, K. ve Creswell, C.( 1953). A Bibliyography of Painting in Islam. Kahire: Imprimerie de l'Institut Français D'archéologie Orientale.
• Archibald, K. ve Creswell, C.(1974). A Bibliography of the Architecture, Arts And Crafts of Islam. Vaduz: Quarto Press.
• Arseven, C. E. (1975). Sanat Ansiklopedisi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1, 1-7.
• Aslanapa, O.( 2004). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tezleri (1920-1946). İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı (İSAR).
• Atasoy, N. (1972). Türk Minyatür Sanatı Bibliyografyası. İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası.
• Bayat, A. H. (2002). Açıklamalı Hüsn-i Hat Bibliyografyası. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA).
• Baykara, T. (1974a ). Dr. Emel Esin ve Eserleri, Türk Edebiyatı, 3(35), 30-34.
• Baykara, T. (1974b ). Emel Esin Bibliyografyası, Türk Edebiyatı, 3(36), 38-41.
• Bayram, S. (1994). Türk Hat, Yazı-Resim, Cilt, Tezhip ve Minyatür Sanatı ile İlgili Seçilmiş Bibliyografya. Vakıflar Dergisi, 23, 321-342.
• Bayrakal, S. (2000). Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nde 1985-1999 Yılları Arasında Yapılan Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri. Sanat Tarihi Dergisi [Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi], 10, 11-20.
• Binark, İ. (1969). Türk Vakıfları, Türk Sanatı ve İçtimaî Hayatı Konusu ile İlgili Eserlerin Bibliyografyası, Vakıflar Dergisi, 8, 357-366.
• Binark, İ. (1973). Türk Dekoratif ve Resim, Seramik Örme ve İşleme, Heykeltraşlık, Oymacılık Meskükât ve Maden Sanatları Bibliyografyası (Kitaplar 1928-1971/Makaleler 1952-1971), Vakıflar Dergisi, 10, 463-478.
• Bozyiğit, A. E.( 1992). Üniversitelerde Yapılan El Sanatları Konulu Tezler Bibliyografyası. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Çabuk, V.( 1994). İslam Ansiklopedisi İndeksi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Durukan, A. (2007) Anadolu Selçuklu Sanatı Bibliyografyası II (1993-2005). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Durukan, A. Mehlika Sultan Ünal. (1994). Anadolu Selçuklu Dönemi Sanatı Bibliyografyası. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Düzenli, H. İ.( (2009). Armağan Kitaplar: Sanat Tarihi, Mimarlık Tarihi ve Arkeolojinin Buluşma Mekanları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi [Sanat Tarihi Sayısı], 7(14), 643-656.
• Doğanay, A. (2009). Sanat Tarihi Bibliyografyaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(14), 541-557.
• Ergin. O. N. (1941). Prof. Dr. A. Süheyl Ünver Bibliyografyası 1381/1961. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü.
• Erünsal , İ. E. v.dğr. (2017). İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (1953-2015). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• İslimyeli, N. (1967). Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi. Ankara: Ankara Sanat, 1. 3.
• Kök, E. ( 2016). Türk ve İslâm Sanatı Minyatür Bibliyografyası, İstanbul: Pendik Belediyesi.
• Mahir, B. (2019). Filiz Çağman Bibliyografyası. Filiz Çağman’a Armağan. Ayşe Erdoğdu, Zeynep Atbaş, Aysel Çötelioğlu (Ed.). İstanbul: Lale, 27-32.
• Mahir, B. (2009). Kitap Sanatları Araştırmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi [Sanat Tarihi Sayısı], 7(14), 209-247.
• Memili, Ş. (2007). Türk Kitap Sanatları Bibliyografyası. (yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Mesara, G. ve Kazancıgil, A. (2017). A. G. Sayar. A. Süheyl Ünver Bibliyografyası, İstanbul: İşaret.
• Orhan, G. (1974). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları Bibliyografyası: 1924-1972. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Ödekan, A.( 1974). Türkiye’de 50 Yılda Yayımlanmış Arkeoloji, Sanat Tarihi ve Mimarlık Tarihi ile İlgili Yayınlar Bibliyografyası (1923/1973). İstanbul: İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi.
• San, A. (1979). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları Bibliyografyası: 1973-1978. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Sinclair, S. (2012). Bibliography of Art And Architecture in The Islamic World. (Ed.). Leiden: E.J. Brill.
• Tiryaki, Y. (2002). Türkiye’de Yayınlanmış Türk ve İslam Sanatı Makaleler Bibliyografyası: I Yarı Periyodikler 1943-1997. İstanbul: Gözen.
• Tuncer, H. (2002). Doksanıncı Yılında Türk Yurdu (1911-2001) Bibliyografyası. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Yaman, Z. Y. ve Bağcı, S. (2011). Günsel Renda: Kısa Özgeçmiş ve Yayınlar. Gelenek Kimlik Bireşim: Kültürel Kesişmeler ve Sanat: Günsel Renda’ya Armağan. (Yay. haz.). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, 13-26.