Çeviriye yorumlayıcı yaklaşım: Can Yücel’in Muhteşem Gatsby çevirisi

Yıl 2020, Sayı: 19, 859 - 875, 21.06.2020

Bülent Akat

https://doi.org/10.29000/rumelide.752882

Öz

Bu çalışmada, F. Scott Fitzgerald’ın The Great Gatsby adlı romanının Can Yücel tarafından Türkçe’ye çevirisi -Muhteşem Gatsby - genelde Yorumlayıcı Kuram, özelde ise Jean Delisle’nin çeviri prosedürleri (Genişletme ve Ekonomi) ışığında incelenmiştir. Romanın çevirisinde çevirmen, orijinal metinde kullanılan sözcük ve ifadelerden sıyrılarak mesajın ‘anlamını’ bilişsel olarak kavradıktan sonra kaynak metni hedef kültürün söylemi çerçevesinde yeniden biçimlendirmeye dayalı bir strateji uygulamıştır. Can Yücel sadece dilsel düzeyde eşdeğerleri bulmaya yönelik bir çeviri tarzı benimsemek yerine, sahip olduğu dil içi ve dil dışı bilgi birikimini kaynak metinde verilen mesajın altında yatan ‘açık’ ve ‘kapalı’ anlamı ortaya çıkarmak için kullanmış ve daha sonra bu duyguyu hedef dilin söylemiyle yeniden oluşturmuştur. Bu strateji, kaynak metindeki ifadelere karşılık olarak erek dilde bire bir sözcük ve kelime öbekleri bulmaya çalışmak yerine, çeviride metinsel ve bağlamsal anlamda eşdeğerlikler kurmaya dayanır. Bu düşünceler ışığında, makalede, Yorumlayıcı Kuramın temel ilkelerini yansıtan özellikler taşıdığı görülen Can Yücel çevirisinde kullanılan stratejileri ortaya koymak amacıyla erek metinden seçilen örnekler incelenmiştir. Bu çerçevede, Delisle’nin çeviri prosedürlerinin erek metne uygulanması suretiyle yapılan analizler, söz konusu prosedürler ile çevirmen tarafından uygulanan stratejilerin örtüştüğünü göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Yorumlayıcı kuram, çeviri prosedürleri, bilişsel yaklaşım, söylem, dil-dışı bilgi

An interpretive approach to translation: Can Yücel’s translation of The Great Gatsby

Öz

This study is concerned with an analysis of Can Yücel’s translation of F. Scott Fitzgerald’s novel The Great Gatsby into Turkish -Muhteşem Gatsby- in the light of the Interpretive Theory at large and Jean Delisle’s translation procedures (Expansion and Economy) in particular. In his rendering of the novel, the translator adopted a strategy based on conceptualizing the ‘sense’ behind the source-text message through the process of deverbalization, and then reformulating that message by using a language that sounds quite familiar to the target reader. Instead of establishing equivalences merely at linguistic level, the translator used his linguistic and extra-linguistic knowledge to extract the explicit and implicit sense behind the source-text message, and then re-expressing that sense through the discourse of the receptor culture. This is a strategy intended to achieve textual and contextual equivalences rather than finding out correspondences at lexical and phrasal level. Based on these considerations, in this article, exemplary extracts selected from the target text were analyzed with a view to showing that the strategies employed in the rendering of the novel involve features that reflect the basic tenets of the Interpretive Theory. Within this framework, an attempt was made to illustrate that these strategies lend themselves well to the application of Delisle’s translation procedures, yielding results that confirm their relevance to the analysis of Can Yücel’s translation of the novel.

Anahtar Kelimeler

The interpretive theory, translation procedures, cognitive approach, discourse, extra-linguistic knowledge

Kaynakça

• Albir, A. H., Alves, F. (2009). Translation as a Cognitive Activity. In J. Munday (ed.). The Routledge Companion to Translation Studies (pp. 54-73). New York&Canada: Routledge.
• Carr, M. S. (2001). Interpretive Approach. (ed.). M. Baker. Routledge Encyclopedia of Translation Studies. London & New York: Routledge.
• Delisle, J. (1988). Translation: An Interpretive Approach. Canada: University of Ottawa Press.
• Delisle, J. (2013): La Traduction Raisonnée. Manuel D’initiation à la Traduction Professionnelle de L’anglais Vers le Français. Ottawa: Presses de l’Université d’Ottawa.
• Delisle J., Hannelore, L. J., and Monique, C.C. (1999). Translation Terminology. Herausgeber (ed.). John Benjamin Publishing.
• Fitzgerald, F.S.The Great Gatsby. PlanetEbook.com.
• Fitzgerald, F.S. (2009). Muhteşem Gatsby. C. Yücel. (Trans.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Gutiérrez, C.C. (2018). An Analysis of the Translation Strategies of Evidential Adverbs in a Corpus-Based Study. (Doctoral Dissertation). Universidad de Las Palmas de Gran Canaria.
• Herman, M. (1993). Scientific and Technical Translation. In. Wright, S. E. & Wright, L. D. (eds.). Technical Translation Style: Clarity, Concision, Correctness. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• Jianzhong, G. (2013). The Interpretive Theory and Chinese-English Translation. In Laurence K.P.W. and Chan S. W. (eds.), The Dancer and the Dance: Essays in Translation Studies (pp.142-161). Cambridge Scholars Publishing.
• Klaudy, K. (2001). Explicitation. InM. Baker. (ed.). Routledge Encyclopedia of Translation Studies. London & New York: Routledge.
• Lederer, M. (2010). Interpretive Approach. In Y. Gambier (ed.). Handbook of Translation Studies. Amsterdam&Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• Lederer, M. (2014). Translation: The Interpretive Model. New York: Routledge.
• Molina, L., Hurtado A. A. (2002). Translation Techniques Revisited: A Dynamic and Functionalist Approach. Meta, 47, (4), 498–512. https://doi.org/10.7202/008033ar
• Morini, M. (2013). The Pragmatic Translator: An Integral Theory of Translation. London, New Delphi, New York, Sydney: Bloomsbury.
• Munday, J. (2008). Introducing Translation Studies. London & New York: Routledge.
• Palumbo, G. (2009). Key Terms in Translation Studies. London & New York: Continuum International Publishing.
• Sin-Wai, C. (2015). Routledge Encylocpedia of Translation Technology. New York: Routledge.
• Theodora, O. (2017). Enhancing Literary Translation through the Interpretative Theory of Translation (ITT). IOSR Journal of Humanities and Social Science, 22, (8), 67-71.
• Vinay, J. P., Darbelnet, J. (1995). Comparative Stylistics of French and English. A methodology for Translation. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing. (originally published in French, 1958)