Divan şiirinde hançer çekmek

Yıl 2020, Sayı: 20, 402 - 415, 21.09.2020

Bahanur Özkan Bahar

https://doi.org/10.29000/rumelide.791809

Öz

Divan şiiri geleneği hemen hemen bütün unsurları önceden tayin edilmiş bir çerçeve içerisinde gelişir ve ilerler. Şair, kendisindeki ilhamı, yeteneği, hüneri hatta yaratıcılığı belirli kalıplar içerisinde göstermeye çalışır. Geleneğin çok işlediği tema olan aşkta da durum farklı değildir. Âşığın, maşukun ve rakibin olduğu aşk üçgeninde herkesin rolü ve görevi bellidir. Maşuk yani sevgili yalnızca âşık/şair tarafından sevilmez; onun başka sevenleri de vardır. Bu durumdan cesaret alan sevgili âşığa/ şaire eziyet etmekten, canını acıtmaktan asla geri durmaz. Bunu yaparken en etkili silahlarını, gözünü, kaşını, kirpiklerini ve bakışını kullanır. Sevgiliye ait bu unsurlar kan akıtıcı, kesici, yaralayıcı olması bakımından ok, kılıç, hançer gibi aletlerle anılırlar. Bunlardan hançer sözcüğü müstakil olarak çokça kullanılmış hatta bazen kasidelere, gazellere redif olmuştur. Hançerin, diğer aletlere göre kolay taşınabilir olması, onu günlük hayatta da kullanılabilir yapmış ve bu durum şiirde de kullanılma oranını artırmıştır. Hançer sözcüğü şiirde sıklıkla kullanıldığı gibi; göz, kirpik, kaş gibi uzuvların kişileştirilerek kullanıldığı “hançer çekmek” tabiri içerisinde de yer almıştır. Genellikle bahsedilen kavramlarla anılmakla birlikte bakışın, kolun, insanın, ayın, padişahın “hançer çektiği” örneklere de rastlanmıştır. Hançerle ilgili kullanımların çok olması sebebiyle, çalışma, yalnızca “hançer çekmek” tabiri ile sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, hançer, hançer çekmek

Taking daggers in Divan poetry

Öz

Divan poetry tradition develops and progresses in a framework that has almost all elements determined in advance. The poet tries to show her inspiration, talent, skill and even creativity in certain patterns. The situation is not different in love, which is the theme that tradition works most. Everyone's role and duty is certain in love triangle with lover, beloved and opponent. Lover is not only loved by the lover / poet; she has other lovers. Encouraged by this situation, the beloved never hesitates to torment to hurt the lover / poet. In doing so, she uses her most effective weapons, eyes, eyebrows, eyelashes, and gaze. These lover's elements are remembered with tools such as arrows, swords and daggers in terms of being blood flowing, cutting, and hurt. Of these, the word dagger has been frequently used as a detached one, and sometimes has been used to the ode. The dagger is easy to carry compared to other tools and therefore it's functional in daily life, has increased the rate of its use in poetry. As the dagger is used detached in the poem; It was also frequently used in the term “to shoot dagger” in which limbs such as eyes, eyelashes, eyebrows are personalized. Although it is often referred to with the mentioned limbs, there are also examples of "to shoot dagger" of the gaze, arm, man, moon and sultan. The study is limited to the term “to shoot dagger” due to the large number of uses related to the dagger.

Anahtar Kelimeler

Divan poem, dagger, shoot a dagger

Kaynakça

• Ak, C. (2006). Muhibbî Divanı İzahlı Metin I. Cilt. Trabzon : Trabzon Valiliği.
• Akkuş, M. (1993). Nefî Divanı. Ankara : Akçağ...........
• Aydın Yağcıoğlu, S. (2009). Fuzûlî ve Bâkî Divanlarının Karşılaştırılması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul : İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bahadır, S. C. (2013). Divan Edebiyatında Şarap ve Şarapla İlgili Unsurlar. İstanbul : Kitapevi.
• Başpınar, F. (2008). 17. Yüzyıl Şairlerinden Beyânî’nin Divan’ı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul : Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Bellibaş, A. (2014). Milli Kütüphane 06 HK 319/1 No’lu Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin-Dizin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adıyaman : Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Biber, H. (2005). Urartu Silahları: Kılıç, Hançer ve Bıçaklar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Van : Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çalışkan Aydemir, N. (2019). Hurûf-ı Hecâ Üzre Mürettep Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa : Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çavuşoğlu, M. (1982). Helâkî Dîvan (Tenkidli Basım). İstanbul : İstanbul Üniversitesi.
• Çavuşoğlu, M-Tanyeri, M. A. (1987). Zâtî Divanı Gazeller Kısmı III. Cilt. İstanbul : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Karacan, T. (1981). XVII. yy. Şairlerimizden Sabit ve Edisiyon Kritikli Divan Metni (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum : Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Macit, M. (1997). Nedim Divanı. Ankara : Akçağ...........
• Tarla, A. N. (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Tanrıbuyurdu, G. (2012). Muîdî Dîvân (Metin-Çeviri) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kocaeli : Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.