Thomas Bernhard’ın Auslöschung (Yok Etme) romanındaki fotoğraflarda medyalararasılık olgusu

Yıl 2020, Sayı: 20, 509 - 515, 21.09.2020

M. Sami Türk

https://doi.org/10.29000/rumelide.792107

Öz

Medyalararasılık kavramına günümüzde özellikle edebiyat biliminde sıklıkla rastlanmaktadır. Birçok farklı yerde ve farklı amaç için kullanılmakla beraber ancak Rajewsky’nin net bir kalıba oturtmasıyla açıklığa kavuşan terimin edebiyatta birçok yansımasını görmek mümkündür. Bu çalışma da; medyalararasılığın Rajewsky’nin kavramlaştırdığı haline dayanarak Avusturyalı yazar Thomas Bernhard’ın ölümünden iki sene önce yayımlanan, geç dönem eserlerinden ve oldukça hacimli olan Auslöschung. Ein Zerfall romanında anlatıcının geçmişini ve düşüncelerini aktarmasını sevk eden bir unsur olduğu tespitinden hareketle romanda kısa kısa tasvir edilen fotoğrafların romana medyalararasılık özelliği kattığı iddiasını öne sürmektedir. 1931-1989 yılları arasında yaşayan Bernhard’ın girift bir dili ve alışılagelmişin dışında bir anlatım tarzı vardır. Bu çalışmada, Türkiye’de de ciddi bir okur kitlesine sahip olan yazarın Yok Etme başlığıyla tercüme edilen eserin içeriği, yazar hakkında verilen kısa biyografik bilgilerden sonra anahatlarıyla aktarılmakta, akabinde medyalararasılık kavramının tanımına geçilmektedir. Bu minvalde önce terimin barındırdığı medya kelimesinin anlamına temas edilmekte, sonrasında McLuhan’ın açıklamalarına yer verilmekte ve medyalararasılık kavramının tanımı ile detaylarına geçilmektedir. Medyalararasılık genel olarak üç farklı şekilde görülebilmektedir. Bunlar; İki veya daha çok medyanın varlıklarını sürdürerek beraber bulundukları opera, film gibi medya kombinasyonları, bir medyadaki konu veya olayların başka bir medyaya aktarılması sonucu esas alınan medyanın varlığını kaybederek başka bir medyayla değiştirildiği, sözgelimi edebiyat eserlerinin film uyarlamaları gibi medya değişmeleri, son olarak da aynı medya içerisinde iki veya daha çok medyanın etkileşime girdiği medyalararası ilişkilerdir. Makalede, roman işte bu üçüncü tezahür şekli üzerinden incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Medyalararasılık, Thomas Bernhard, Yok Etme, fotoğraf

Intermediality based on the photos in Thomas Bernhards Novel Extinction

Öz

The term intermediality is often used today in literary studies. It is also used in various fields for various purposes, but it was only with the definition of Rajewsky that it became clear and provided the basis for numerous literary analyzes. This article also makes use of it and asserts that the sparsely described photos in the comprehensive novel Extinction by the Austrian writer Thomas Bernhard encourage the narrator to relate his thoughts and past and that these photos turn this novel into an intermedial work. Bernhard, who was born in 1931 and died in 1989, had a complicated style and an unusual way of narrating. This work gives brief biographical information about the writer, who is also admired by a large audience in Turkey, and also about the content of the work. It takes the next step with the definition of intermediality. In this context, the word "medium" is first described, then McLuhan‘s definition of it and intermediality are defined and explained in more detail. Intermediality can appear in three different ways. First, as a media combination, where at least two media are present together, such as in operas or films. Second, as a media change, where topics or actions in one medium are transferred to another medium, e.g. in literary adaptations. And thirdly, intermedial references in which at least two media interact. The present article analyzes the novel Extinction in the context of these very intermedial references.

Anahtar Kelimeler

Intermediality, Thomas Bernhard, Extinction, photography

Kaynakça

• Ayverdi, İ. (2016), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bernhard, T. (1988), Auslöschung. Ein Zerfall, Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Bernhard, T. (1998), Die Ursache. Eine Andeutung. Salzburg und Wien: Residenz Verlag.
• Kayaoğlu, E. (2012), Intermediales Erzaehlen in Evelyn Grills Roman Vanitas oder Hofstaetters Begierden, Studien zur deutschen Sprache und Literatur, 0 (18).
• Kayaoğlu, E. (2009), Medyalararasılık. Edebiyat Biliminde Yeni Bir Yaklaşım, İstanbul: Selenge.
• McLuhan, M. (1994), Understandig Media – The Extensions of Man, Cambrigde, Massachusets, London: The MIT Press.
• Pekgöz, E; Keleş, A (2020), Oğuz Atay’ın Tehlikeli Oyunlar Romanı ile Poyraz Karayel Dizisinin Medyalararasılık Bağlamında Karşılaştırılması, Iğdır Üniversitesi Sos Bil Der Sayı / No. 22, Nisan /: 175-202.
• Rajewsky, Irina (2002), Intermedialität, Stuttgart: UTB.
• Schmitz-Emans, M. (2009): Gespenster. Metaphern der Photographie in der Literatur, A. Simonis içinde, Intermedialität und Kulturaustausch. Beobachtungen im Spannungsfeld von Künsten und Medien, Bielefeld: transcript-Verl. (Kultur- und Medientheorie).
• Wermke, M. (2007), Duden – Das Fremdwörterbuch, Mannheim: Bibliographisches Institut GmbH.