Uyku aleyhinde bir eser: Nevâ-yı Horûs-ı Hemedânî

Yıl 2020, Sayı: 20, 558 - 576, 21.09.2020

Fatih Odunkıran

https://doi.org/10.29000/rumelide.792222

Öz

Abdülvehhâb-ı Hemedânî, Mevlevî menkıbe yazarları arasında yer almaktadır. Klasik kaynaklarda, Sevâkıbu’l-menâkıb isimli eserinin haricinde başka eserlerinin de varlığından bahsedilmektedir. Bu eserler içerisinde Nevâ-yı Horûs isimli mensur eseri muhtevası itibariyle önemlidir. Eserde anlatıldığına göre; bir müezzin ve horozun konuştuğuna şahit olan şair, duyduklarını yazıya geçirerek dostlarına bir ibret örneği sunmak istemiştir. Müezzin ve horozun uyuyan insanları uyandırmak için birbirleriyle yaptıkları sohbet, Hemedânî’nin farklı şairlerden naklettiği manzumelerin yanı sıra kendi şiirlerini de kullanması ile eseri zenginleştirmiştir. Bu sohbetin imsak vaktinden güneş doğuncaya kadar sürdüğü anlaşılmaktadır. Şair muhtemelen ihvanı sabah namazına teşvik etmek için böyle bir eser yazmaya karar vermiştir. Bu makale Nevâ-yı Horûs’un muhtevasını incelemek ve eserin metnini notlarla beraber ilim âlemine tanıtmak için kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nevâ-yı Horûs, Abdülvehhâb-ı Hemedânî, Mevlevi, Müezzin

A work against sleep: Nevâ-yı Horûs-ı Hemedânî

Öz

Abdülvehhâb-ı Hemedânî is among the menkabe authors of Mevlevî Order. In classical sources, besides his work named Sevâkıbu'l-menâkıb, it is mentioned that there are other works. Among these works, the prose work named Nevâ-yı Horûs is important for its content. According to the narration in the work; The poet, who witnessed the conversation of a muezzin and a rooster, wanted to present an example of a lesson to his friends by writing what he heard. The conversation that muezzin and the rooster had with each other to awaken the sleeping people enriched the work by using Hemedânî’s poems from different poets as well as his own poems. It is understood that this conversation continued from the time of dawn until the sunrise. The poet probably decided to write such a work to encourage the prayer to the morning prayer. This article was written to examine the content of Nevâ-yı Horûs and to present the text of the work with notes to the academic world.

Anahtar Kelimeler

Nevâ-yı Horûs, Abdülvehhab el-Hemedani, Mewlewi, Muezzin

اثری بر علیه خواب: نوای خروس همهدانی

Öz

عبد الوهاب همدانی از جمله منقبه نویسندگان مولوی است. در منابع کلاسیک ، علاوه بر اثر وی به نام ثواقب المناقب، ذکر شده است که آثار دیگری نیز وجود دارد. در بین این آثار ، اثر منثور به نام نوای خروس برای محتوای آن دارای اهمیت است. طبق روایت موجود در کار؛ این شاعر که شاهد صحبت یک مؤذن و خروس بود ، آنچه شنید و می خواست نمونه ای از یک درس را به دوستان خود ارائه دهد. گفتگویی که مؤذن و خروس با یکدیگر برای بیدار کردن افراد خوابیده داشتند با استفاده از اشعار همدانی و همچنین اشعار منتقل شده از شاعران مختلف غنی می شود. این قابل درک است که این گفتگو از زمان امساك تا طلوع آفتاب ادامه داشته است. شاعر احتمالاً تصمیم به نوشتن چنین اثری برای تشویق اخوان برای نماز صبح گرفت. این مقاله برای بررسی محتوای نوای خروس و معرفی متن اثر با یادداشت ها به دنیای دانش نوشته شده است.

Anahtar Kelimeler

نوای خروس, عبد الوهاب همدانی, مولوی, مؤذن

Kaynakça

• Abdullah bin Ahmed bin Adiyy, (1418), el-Kâmil fî Zu’afâi’r-ricâl, Haz. Ali Muhammed Muavviz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye.
• Abdulvehhâb b. Celâleddîn Muhammed-i Hemedânî, (1390), Sevâkıbu’l-menâkıb-ı Evliyâillâh, Haz. Arif Nevşâhî, Tahran: Mîrâs-ı Mektûb.
• Ali Alparslan, (1988) “Abdülvehhâb es-Sâbûnî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi c.I, TDV Yayınları, İstanbul.
• Baba Efdal-i Kâşânî, Dîvân-ı hakîm-i Efdalü’d-dîn Muhammed Merakî Kâşânî; be-ihtimâm-ı Mustafa Feyzî, Hasan Âtıfî, Abbâs Bihniyâ, Ali Şerîf, İdâre-i Ferheng ü Hüner-i Kâşân, Kâşân.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed ibn İsmail el-Buhârî, (1987) el-Câmi‘u’s-Sahîh-Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi c. III, çev; Mehmed Sofuoğlu, Ötüken Yayınları.
• Ebû Sa’îd Ebû’l-hayr, Sühanân-ı Manzûm-ı Ebû Sa’îd Ebû’l-hayr; be-ihtimâm-ı Sa’îd Nefîsî, Kitâb-hâne-i Senâ’î, çâp-ı süvvüm, Tahran.
• Ferîdüddîn Attâr-ı Nişâbûrî, (1316) Pendnâme; Haz. Takî Hâtemî, Tahran: Çâphâne-i İhvân.
• Ferîdüddîn Attâr-ı Nişâbûrî, (1359) Dîvân-ı Şeyh Ferîdüddîn-i Attâr-ı Nişâbûrî; Haz. M. Derviş, Tahran: Sâzmân-ı Çâp u İntişârât-ı Câvîdân.
• Firdevsî-i Tûsî, (1321) Müntahab-ı Şâhnâme; Haz. Muhammed Ali Fürûgî, Habîb Yağmâ’î, Tahran: Çâphâne-i Sikke-i Tecdîd.
• Hâcû Kirmânî, (1369) Dîvân-ı Eş’âr-ı Hâcû Kirmânî; Haz. Ahmed Süheylî Hânsârî, Tahran: İntişârât-ı Pâzeng.
• Hâfız-ı Şîrâzî Mevlânâ Şemseddîn Muhammed, (1391) Dîvân-ı Gazeliyyât; Haz. Halil Hatibrehber, Tahran: İntişârât-ı Safî Alişâh.
• Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, (1376) Külliyât-ı Şems-i Tebrîzî; Haz. Bedîüzzamân Fürûzânfer, Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Kebîr.
• Mevlânâ Celâleddîn Muhammed-i Belhî, (1388) Mesnevî-i Ma’nevî; Haz. Pervîz Abbas-ı Dâkânî, Tahran: İntişârât-ı İlhâm.
• Müslim el-Haccâc el-Kuşeyrî el-Nisâbûrî, (1374) Sahîh-i Müslim; Haz. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru’l-ihyâ’i’l-kütübi’l-‘arabiyye.
• Radıyyüddîn Abdülgafûr-ı Lârî, (1396) Tekmile-i Nefehâtü’l-üns; Haz. Mahmûd Âbidî, Tahran: Mîrâs-ı Mektûb.
• Reşîdüddîn Vatvat, (1365) Matlûbu Külli Tâlib; Haz. Mahmûd Âbidî, Tahran: Çâphâne-i Selmân-ı Fârisî.
• Rûdekî-i Semerkandî, (1376) Dîvân-ı Rûdekî-i Semerkandî; Haz. Said Nefîsî, Y. Brankinski, Müessese-i İntişârât-ı Nigâh.
• Sa’dî-i Şîrâzî, (1389) Külliyât-ı Sa’dî; Haz. Muhammed Ali Fürûgî, Tahran: Müessese-i İntişârât-I Emîr-i Kebîr.
• Selmân-ı Sâvecî, (1348) Cemşîd ü Hurşîd; Haz. C. P. Asmûsen, Ferîdûn Vehmen, Tahran: Büngâh-ı Terceme vü Neşr-i Kitâb.
• Süheyl-i yarî Güldere, (1392) “Pijûhişî Der-eş’âr-ı İmâdî-i Şehriyârî”, Kitâb-ı Mâh-ı Edebiyyât, No: 77, Tahran.
• Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-Süyûtî, (t.y.), el-Câmi’ü’s-sagîr, Beyrût: Dârül-fikr.
• Soysaldı, H. Mehmet (2018). “Kurân Âyetleri ve Hadisler Perspektifinden Uyku Hakkında Bir Değerlendirme”, İ. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Güz 2018/9 (2), 79-102.
• Takıyyüddîn Evhadî-i Belyânî, (1389) Arafâtü’l-âşıkîn ve Arasâtü’l-ârifîn –c. 2; be-ihtimâm-ı Zebîhullah Sâhibkârî, Âmine Fahrahmed, Mîrâs-ı Mektûb, Tahran.